Κοινωνική κατοικία, μια πρόκληση με πολλούς αποδέκτες

Η συγκέντρωση κατοικιών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα από πλειστηριασμούς, τα αχρησιμοποίητα δημόσια αστικά και ημιαστικά ακίνητα, η λανθάνουσα επέκταση της τουριστικής κατοικίας που έχει διαταράξει τον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό των συνοικιών, το υψηλό κόστος κατασκευής και ενοικίασης μετά την ενεργειακή και πανδημική κρίση, το υψηλό κόστος ζωής που επιβαρύνεται από τον ανερχόμενο πληθωρισμό και ύφεση, η άμβλυνση των συλλογικών εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων, η επιθετική επενδυτική δυναμική funds και μεγάλων ασφαλιστικών ομίλων, έχουν φέρει το θέμα των κοινωνικών κατοικιών σε δημόσιο διάλογο και σε ανοικτή πολιτική αντιπαράθεση.

Ανοίγει ένα θέμα με μεγάλες προκλήσεις για το κράτος, την αυτοδιοίκηση, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους αναπτυξιακούς μηχανισμούς της ΕΕ.

Η πολιτική αυτή για να είναι πρόκληση και ριζική κοινωνική μεταρρύθμιση, πρέπει να αποφύγει όλα τα λάθη του παρελθόντος. Να λάβει υπόψη της τις πληθωριστικές και υφεσιακές τάσεις που προδιαγράφονται για τα επόμενα χρόνια σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Να μην θεωρηθεί εκ του αποτελέσματος, ότι είναι ευκαιριακά μέρος σχεδιασμού του απεγκλωβισμού των συσσωρευμένων πόρων των χρηματοπιστωτικών συστημάτων και της επαναφοράς του κατασκευαστικού κλάδου. Οι εικόνες της στεγαστικής και τραπεζικής κρίσης, της χρεωκοπίας νοικοκυριών και σε ευρωπαϊκές χώρες, δεν μπορεί να σβήσουν από τις μνήμες μας αλλά και από… τους ισολογισμούς των τραπεζών, ακόμη και σήμερα!

Φυσικά, η πολιτική της κοινωνικής κατοικίας δεν είναι πρωτόγνωρη. Στην Ευρώπη ανάλογα με το κοινωνικό, προνοιακό και αναπτυξιακό μοντέλο, έχουν αναπτυχθεί προσεγγίσεις της διαχείρισης της, με διαφορετικό τρόπο. Δεν υπάρχει ενιαία πολιτική, ούτε ίδιοι μηχανισμοί χρηματοδότησης της.

Βάσει στοιχείων, το μέσο ποσοστό παροχής κοινωνικής κατοικίας στις χώρες της Ευρώπης είναι 8,3%, με την Ολλανδία να διαθέτει ένα μεγάλο απόθεμα κοινωνικής κατοικίας που ανέρχεται στο 32% του συνολικού οικιστικού της αποθέματος. Ακολουθούν η Αυστρία και η Δανία με 23% και 19%, ενώ οι μεσογειακές χώρες έχουν αποθέματα κάτω από το 5% του συνόλου της στέγασης.

Στην Ελλάδα μέχρι πρότινος, ο κύριος φορέας άσκησης κοινωνικής στεγαστικής πολιτικής στην Ελλάδα ήταν ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (Ο.Ε.Κ.), ο οποίος και καταργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2012 στα πλαίσια της μείωσης των δημοσίων δαπανών, με τον ν.4046/2011. Αντίστοιχη περιοριστική πολιτική ίσχυσε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου στα πλαίσια της δημοσιονομικής κρίσης περιορίστηκε η πολιτική των κοινωνικών κατοικιών. Από τα στοιχεία αυτά γίνεται αντιληπτό, ότι η κοινωνική κατοικία ορίζεται σε εθνικό επίπεδο και εκπροσωπεί ή αποτελεί μέρος των πολιτικών του κράτους πρόνοιας και της αναδιανομής του δημοσίων εσόδων.

Το πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο ενός κόμματος που οραματίζεται το μέλλον, που σχεδιάζει και συνεργάζεται για την επίτευξη του, οφείλει να θέτει ως προμετωπίδα τη νέα γενιά και τη δυναμική του, στη νέα οικονομία και κοινωνία, στη θεσμική οργάνωση της διακυβέρνησης, ευρωπαϊκής, εθνικής και περιφερειακής. Η δυναμική της «νέας» κοινωνίας μπαίνει εγκάρσια σε κάθε πολιτική. Δημογραφική, δημοσιονομική, κλιματική, ενεργειακή, πολιτισμιακή, εργασιακή και ασφαλιστική. Βάσει αυτών των πολιτικών μπορεί να επανεξετασθεί το νέο κοινωνικό πρότυπο, το κράτος πρόνοιας και δικαίου, ίσων ευκαιριών, δίκαιου ψηφιακού μετασχηματισμού και ενεργειακής δημοκρατίας.

Η επιδοματική πολιτική και πολιτική συμπληρωματικών ενισχύσεων για την στήριξη κοινωνικών ομάδων και δη των νέων, δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη, επιλεκτική πολιτική και εμμέσως να δημιουργεί διαστρέβλωση στην κινητικότητα των εργαζομένων και του ανταγωνισμού μεταξύ των παραγωγικών κλάδων, ανάλογα με την παροχή κίνητρων στήριξης, κυρίως των νέων.

Η περιφερειακή ανάπτυξη και συνοχή, ο παραγωγικός σχεδιασμός και καταμερισμός βάσει των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός αστικής ανάπλασης, η διασφάλιση ίσων ευκαιριών και η προσέλκυση παραγωγικού δυναμικού και δη νέων, με οικονομικά και εργασιακά κίνητρα, είναι ορισμένοι όροι και παράμετροι που πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν σε μακροχρόνια βάση, πέρα εκείνης του χρονικού ορίζοντα του Ταμείου Ανάκαμψης.

Θα μπορούσε η παροχή κοινωνικής κατοικίας και κυρίως για νέους:

• Να γίνεται σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα ο οποίος και θα καλύπτει το κόστος και την διαχείριση.
• Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων πρέπει να γίνεται σε επίπεδο δήμου/περιφέρειας, με τις αυτοδιοικητικές αρχές να έχουν αυξημένες αρμοδιότητες αφού γνωρίζουν καλύτερα τις παραγωγικές και κοινωνικές ανάγκες, ενώ είναι αρμόδιες για τη διαχείριση της γης, των βιομηχανικών ζωνών, των πολεοδομικών και χωροταξικών σχεδίων.
• Ο ρόλος του κράτους μπορεί να επικεντρωθεί στο επίπεδο του ελέγχου της σωστής εφαρμογής των πολιτικών, στην κατεύθυνση του κοινωνικού χαρακτήρα και οικονομικής σύγκλισης, στην ρύθμιση των κανόνων ανταγωνισμού της αγοράς των ακινήτων και της φορολόγησης.

Η δημιουργία μιας νέας πολιτικής ταυτότητας για τα μη προνομιούχα κοινωνικά, παραγωγικά και ηλικιακά στρώματα, που θα τα επαναφέρει στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών, δεν είναι τακτικισμός εσωτερικής κατανάλωσης αλλά, είναι το νέο όραμα και η στρατηγική μιας προοδευτικής, δίκαιης πολιτικής.