Η λατρεία της βίας, η θανατοφιλία

Μια οικογένεια από την Ουκρανία. Ξεσπιτώθηκε, βρέθηκε πρόσφυγας στη Γερμανία. Κάπως βολεύτηκε σ’ ένα κατάλυμα και το παλεύει. Το μικρό  αγόρι, δέκα χρονών, βρήκε άλλα παιδάκια, κάνει παρέα. Το μεγαλύτερο, στα δεκατέσσερα, κάθεται μόνο  στην πίσω αυλή και παρακολουθεί τα λουλούδια ν’ ανθίζουν. Ζει σε μια άνοιξη που δεν είναι δική του. Μια μαρτυρία ενός φίλου από το περιθώριο του πολέμου. Ποιες αμαρτίες πληρώνει αυτό το αγόρι; Ποιος θα του δώσει απαντήσεις για έναν αναίτιο και  άδικο πόλεμο που μαραίνει αυτό το μπουμπούκι πάνω στην πρώτη του ανασεμιά;

Παρασκευή Ζούλια, Αγγελική Παπαθανασοπούλου, Επαμεινώνδας Τσακάλης. Είναι οι τρεις άνθρωποι που χάθηκαν στη φλεγόμενη ΜΑΡΦΙΝ τέτοιες μέρες το 2010. Θύματα ενός  άλλου άδικου και αναίτιου πολέμου. Σε μια διαδήλωση για τα οικονομικά μέτρα της οικονομικής κρίσης. Τρεις εργαζόμενοι σε μια τράπεζα που πέθαναν ακούγοντας την κραυγή «φωτιά στους πλούσιους» και στο βάθος τον αχό ενός αλαλάζοντος πλήθους. Κάποιοι εμπόδιζαν την πυροσβεστική να πλησιάσει.

Ιωάννα Παλιοσπύρου. Ένα θύμα ενός πιο άλλου αναίτιου και άδικου πολέμου. Μας έδειξε το πρόσωπο της μ’ ένα χαμόγελο και είναι σαν να χαμογελάει όλη η άνοιξη αυτού του κόσμου.  Πόση δύναμη, τι κάλλος, ποια ψυχική  ανάταση οδηγεί τα βήματα αυτής της κοπέλας; Ποιο υπόδειγμα ζωής μπορεί να μεταφέρει ένα και μόνο πρόσωπο; Πόσο κουράγιο δίνει σε κάθε κατατρεγμένο, σε κάθε αδικημένο αυτής της ζωής;

Να πολεμήσουμε, να ξεσπιτωθούμε, να σημαδευτούμε, να πεθάνουμε. Αλλά το άδικο κακό δεν αντέχεται. Είναι μια ύβρις προς την ανθρώπινη φύση, προς όλα εκείνα τα συστατικά που συγκροτούν τον νεωτερικό άνθρωπο και τον πολιτισμό του. Και είναι γεμάτη η Ιστορία από τέτοια. Δεν είναι καινοφανή τα τρία περιστατικά που ανασύρω, συμβαίνουν κάθε στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά αυτό δεν τα υποβαθμίζει, δεν τα κάνει συνήθη και ασήμαντα. Αδύνατον να τα φορτωθείς, αλλά και αδύνατο να τα παραμερίσεις. Εισβάλουν στη ζωή σου από τις γρίλιες του κοσμικού παράθυρου και  ανακατεύονται με κείνο το γκριζογάλανο καπνό του τσιγάρου, που δεν μπορείς παρά να το ανάψεις. Και σου φωνάζουν ότι το κακό είναι εδώ.

Το κακό δεν είναι μόνο η πράξη αλλά και η κουλτούρα της. Μια κουλτούρα που είναι εγκατεστημένη στην όμορφη αυτή χώρα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, που οδηγεί τα βήματα της ανθρωπότητας και ζητάει καθημερινά τη δική της δικαίωση. Σε σημείο που να θεωρείται πλέον φυσιολογική, αναπότρεπτη, μια μοιραία καθημερινότητα. Είναι μια βία  που τυπικά και νομικά σχεδόν ποτέ δεν δικαιώνεται.  Αλλά που εξαπλώνεται και συνηθίζεται. Που πάντοτε  θα βρεθούν γι' αυτήν ελαφρυντικά. Χωρίς να υποστούν  το χλευασμό της Ιστορίας. Γιατί η βία έχει φίλους, έχει αγαπητικούς και επιβήτορες. Γιατί είναι βία πολιτική.

Για την ισοπέδωση της Ουκρανίας και το αιματοκύλισμα των κατοίκων της έχουν ειπωθεί πολλά. Για την διάχυτη, στην Ευρώπη, υποστήριξη της ρωσικής βαρβαρότητας έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες. Ο αντιδυτικισμός, το μίσος για τη δημοκρατία, ή η ανάμνηση του σοβιετισμού μιας και ο Πούτιν φαντάζει για πολλούς  ως ο γνήσιος απόγονος του Στάλιν. Για τους Έλληνες μπορούμε να προσθέσουμε την θεωρία του «ξανθού γένους» που «θα απελευθερώσει την Πόλη και την Αγιά Σοφιά», την ορθοδοξία, τον παραδοσιακό μας  φιλορωσισμό. Υπάρχει όμως και μια άλλη πτυχή που μπορεί να τα καλύψει και να τα ενσωματώσει όλα. Η λατρεία της βίας, η θανατοφιλία. Ο Πούτιν δεν απειλεί, δεν συζητάει, βομβαρδίζει και σκοτώνει. Ο στρατός του δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ μάχιμων και αμάχων. Γκρεμίζει, καίει, βιάζει, εκτελεί εν ψυχρώ. Κοινώς «καθαρίζει». Η εικόνα του ισχυρού άνδρα που ρισκάρει μέσω της βίας ακόμα και τη δική του θανάσιμη πτώση ελκύει και διεγείρει ένα κοινό που δεν είναι μικρό. Απλά συστέλλεται και δεν εκδηλώνεται ανοικτά. Ντύνει την πουτινοφιλία του  ποικιλοτρόπως. Μέχρι και γεωπολιτική άποψη την κάνει.

Η ταύτιση με τον επιτιθέμενο που εξοντώνει τον αδύναμο αμυνόμενο είναι ένας κοινός μηχανισμός άμυνας που έχει πολλούς φίλους. Αν ο Πούτιν πεθάνει στη φάση αυτή θα γίνει ένας παγκόσμιος ήρωας για πολλούς ανθρώπους. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η θανατοφιλία του Χίτλερ τον είχε κάνει ίνδαλμα σε ένα μεγάλο κοινό την εποχή εκείνη. Η βία του Πούτιν δεν είναι δεξιά ή αριστερή, δεν είναι κομμουνιστική ή φασιστική, είναι η βία του ισχυρού, είναι βία ολοκληρωτική που έχει άμεσο και απτό αποτέλεσμα. Αν ο Πούτιν επιτεθεί και σε άλλες χώρες, στην Βαλτική ή στην Μολδαβία θα αποκτήσει ακόμα περισσότερους φίλους. Η βίαιη Ρωσία φαντάζει,  σε ένα υποσύνολο του δυτικού κόσμου, ως απελευθερωτική. Που θα ελευθερώσει τον πολίτη από τον δυτικό καπιταλισμό για να τον περάσει «σιδηροδέσμιο» στην ασιατική δεσποτεία. Άβυσσος η ψυχή του δυτικού ανθρώπου.

Στην περίπτωση της Μαρφίν, για κάποιο κόσμο που θέλει να λογίζεται και ως προοδευτικός, η βία «δικαιώνεται» πολιτικά. Διότι ο εμπρησμός της τράπεζας ήταν μια βίαιη πράξη διαμαρτυρίας στις οικονομικές περικοπές των ΔΥ. Δηλαδή, ήταν μια «βία για καλό σκοπό». Απλώς βρέθηκαν λάθος άνθρωποι στην κακή πλευρά της μολότοφ και κάηκαν. Που θα σώνονταν αν το κτίριο είχε σωστό σύστημα πυρασφάλειας. Οι οποίοι εκτός των άλλων ήταν και απεργοσπάστες. Θυμάμαι την ανατριχιαστική ιαχή του πλήθους, «να καείτε απεργοσπάστες». Εδώ η ταύτιση με τον επιτιθέμενο είναι πιο απλή, πιο «ορθολογική», πιο εύκολη. Διότι ο αμυνόμενος είναι η τράπεζα, το σύστημα, το κεφάλαιο, δηλαδή ο ισχυρός. Και η μολότοφ του αδύναμου αλλά αγωνιστή νικάει την τράπεζα, την καταστρέφει.

Δυο χρόνια αργότερα καίγεται το κτίριο που στεγάζει το Αττικόν και τον Απόλλωνα. Πάλι με μολότοφ που πέταξαν «άγνωστοι» κουκουλοφόροι. Η επίθεση σε μια όμορφη και εμβληματική γωνιά της Αθήνας είναι η επίθεση στο αστικό τοπίο, στην «καπιταλιστική εγκατάσταση». Δεν είναι τυχαίο ότι το κτίριο αν και δεν έχει καεί εσωτερικά δεν αποκαθίσταται, δεν λειτουργεί. Είναι ένα μνημείο ταξικού αγώνα, ενάντια σε….κάτι νεφελώδες και απροσδιόριστο, σε ένα δείγμα φιλελευθερισμού(;) σε μια έκφανση δυτικής κουλτούρας(;) σε μια εκδήλωση πλούτου; Δεν ξέρω. Σε κάτι που πάντως έχει πολλούς δηλωμένους και αδήλωτους εχθρούς στην Ελλάδα. Ενώ η πολιτική βία έχει διαπρύσιους εραστές.

Η βία απέναντι στην Ιωάννα δεν έχει φίλους, τουλάχιστον φανερούς. Όπως δεν έχει και η βία των ανδρών κατά των γυναικών που εκδηλώνεται σχετικά συχνά με φρικαλέα θανατηφόρα χτυπήματα. Μόλις χτες ένα τέρας έπνιξε με τα χέρια του τη σύζυγο και μητέρα των παιδιών του γιατί αυτή ήθελε να χωρίσουν. Ίσως αυτή η βία να μην έχει φίλους διότι οι ένοχοι σχεδόν πάντοτε συλλαμβάνονται και καταδικάζονται. Ίσως γιατί είναι μια βία χωρίς πολιτική κάλυψη, επειδή δεν γεννά πολιτικά αποτελέσματα. Δεν παύει όμως να συνεισφέρει και αυτή το δικό της αποτύπωμα στην κουλτούρα της βίας που απλώνεται και το χειρότερο, συνηθίζεται. Γίνεται οικεία και συνεπώς αδιάβροχη, ανθεκτική.

Οι θερμοβαρικές βόμβες στην Ουκρανία, οι αδικοχαμένοι της ΜΑΡΦΙΝ, οι μολότοφ στην Αθήνα, ο φόνος του Ζακ με κλωτσιές μέρα μεσημέρι στην Αθήνα, οι βανδαλισμοί στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, η δολοφονία της φαρμακοποιού κάπου στην Καβάλα, είναι σπαράγματα της λατρείας της βίας, της θανατοφιλίας της γοητείας του κακού. Καμιά πολιτεία, κανένα σύστημα, καμιά υπηρεσία δεν μπορεί να την κοιτάξει στα μάτια. Πόσο μάλλον να την εξαλείψει.  Διότι όλοι αυτοί απέναντι της  είναι ανήμποροι και ηττημένοι. Αν κάποιος μπορεί  να  κοιτάξει τη βία στα μάτια είναι η Ιωάννα Παλιοσπύρου. Γιατί στάθηκε απέναντι  με το πρόσωπο  χαρακωμένο αλλά φωτεινό  και τη νίκησε. Την συνέτριψε. Το φως βρίσκει πάντα να περνάει.