Το τέλος των ρωσικών μύθων

Δεν διαλύονται εύκολα οι μύθοι ούτε απαλλάσσεται κανείς από τις ψευδαισθήσεις του από τη μία μέρα στην άλλη. Για να καταρρεύσει, ας πούμε, ο μύθος της Ρωσίας χρειάστηκε ένας ολόκληρος πόλεμος. Και ίσως να μην μπορούσε να γίνει αλλιώς. Γιατί αυτός είναι ένας μύθος με πολλά πρόσωπα.

Είναι, ας πούμε, ο προαιώνιος μύθος του «ξανθού γένους». Υποτίθεται πως οι ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί έκαναν τη Ρωσία όχι απλώς έναν προνομιακό μας σύμμαχο αλλά έναν φίλο γεμάτο καλά συναισθήματα. Ο μύθος πως το ξανθό γένος θα ερχόταν από τον Βορρά για να διώξει ακόμη και τους Τούρκους από την Κωνσταντινούπολη γεννήθηκε με την πτώση του Βυζαντίου και συνέχισε να κάνει καριέρα ακόμη και σήμερα ως προφητεία του Αγίου Παΐσιου.

Η συντήρηση του μύθου όλα αυτά τα χρόνια εξηγεί την οργή της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα αλλά και της Ελενας Ζαχάροβα, της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, που είπε πως η Ελλάδα οφείλει ακόμη και την ύπαρξή της στη Ρωσία. Πριν από τον πόλεμο θα την διόρθωνε μόνο κανένας ιστορικός που λίγοι θα άκουγαν και ακόμη λιγότεροι θα του έδιναν σημασία. Τώρα, μεταξύ άλλων, την διόρθωσε ο Βαγγέλης Βενιζέλος υπενθυμίζοντας σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ πως «η Ρωσία δεν αποδέχθηκε ποτέ στην πραγματικότητα την ιδέα ενός εθνικού ελληνικού κράτους».

Η πραγματικότητα λέει ακόμη πως το ομόδοξο όχι μόνο δεν έπαιξε ποτέ κανέναν ρόλο αλλά και πως η Ρωσία, από τον ελληνικό εμφύλιο έως την οικονομική κρίση, δεν προσφέρθηκε ποτέ ως καταφύγιο αντιδυτικισμού παρά τον μύθο ή την φαντασίωση που καλλιεργήθηκε εδώ και τελευταίο θύμα της οποίας υπήρξε η κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου: Εμείς ζητήσαμε δανεικά σε ρούβλια αλλά ο Πούτιν όχι μόνο απέρριψε το αίτημα αλλά πήρε τηλέφωνο και τη Μέρκελ.

Στον πόλεμο κατέρρευσε ακόμη ο μύθος της στρατιωτικής υπερδύναμης. Όπως φάνηκε στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός ακολουθεί τον γενικό κανόνα που ισχύει γενικότερα στη χώρα: είναι ανοργάνωτος, κακά εκπαιδευμένος, χωρίς πόρους και – κυρίως – χωρίς ηθικό. Η Ρωσία είναι μια χώρα όπου σχεδόν τίποτε δεν λειτουργεί στοιχειωδώς σωστά. Είναι μια χώρα που έχει διαλύσει η τοπική ολιγαρχία και, ναι, ο πρόεδρός της.

Είναι γύρω από το πρόσωπο του Βλαντίμιρ Πούτιν που χτίστηκε ακόμη ένας ρωσικός μύθος. Ο Πούτιν φάνταζε στα μάτια πολλών εδώ σαν ένας στιβαρός ηγέτης που έκανε τη Ρωσία ξανά μεγάλη. Ηταν ο πιο δημοφιλής ξένος ηγέτης. Σήμερα αποδεικνύεται πως η Ρωσία δεν κυβερνάται με στιβαρότητα αλλά με τον τρόμο αλλά και με την πιο παιδαριώδη προπαγάνδα: πρέπει να είσαι αποκομμένος στα βάθη της πιο καθυστερημένης ρωσικής επαρχίας για να πιστέψεις πως η Ουκρανία είναι η χώρα της μαύρης μαγείας, όπως διατείνεται η ρωσική τηλεόραση. Και πρέπει να είσαι απελπισμένος για να ισχυρίζεσαι, όπως ο Πούτιν στον Μακρόν, πως η ειρήνη δεν έρχεται επειδή οι Ουκρανοί αμύνονται αντί να καθίσουν φρόνιμοι για να χάσουν.

Με τον πόλεμο κατέρρευσε και ο μύθος της υπερδύναμης που διαθέτει ένα φοβερό και τρομερό δίκτυο κατασκόπων, βασισμένο και αυτό με τη σειρά του στον μύθο της KGB. Μπορεί οι Ρώσοι πράκτορες να μην κυκλοφορούσαν με την κλασική στολή ( καπαρτίνα, καπέλο και σκούρα γυαλία) αλλά η Ευρώπη τους ήξερε και όταν χρειάστηκε τους μάζεψε και τους έδιωξε – τους ήξερε, τους μάζεψε και τους έδιωξε ακόμη και η Ελλάδα. Αν, πάλι, το πλέον εξέχον δείγμα της ρωσικής κατασκοπίας είναι ο Βλαντίμιρ Πούτιν, μετρήστε τα λάθη που έχει κάνει έως τώρα: η ρωσική επιχείρηση στην Ουκρανία είναι μια αλληλουχία από λανθασμένες εκτιμήσεις και ανεδαφικούς υπολογισμούς.   

Ο πόλεμος διέλυσε και τον μύθο του «ηθικού πλεονεκτήματος» που υποτίθεται πως διατηρούσε η Ρωσία έναντι της Δύσης. Ποιο ηθικό πλεονέκτημα; Τη σύγχρονη Ρωσία κάνουν ο αδίστακτος ηγέτης της που απειλεί ακόμη και με πυρηνικά, πλουτοκράτες χωρίς ίχνος εθνικής και κοινωνικής συνείδησης και ένας ομοφοβικός πατριάρχης, πρώην πράκτορας της KGB, με περιουσία που φτάνει τα 4 δισ. Η σύγχρονη Ρωσία έχει μια ηγεσία που για τη Ρωσία δεν δίνει δεκάρα. Τη χώρα απομυζά μια κλεπτοκρατία χωρίς κανένα έρμα.

Ο τελευταίος μύθος που καλλιεργείται στην Ελλάδα είναι αυτός του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου» που υποτίθεται πως απάλλαξε την Ευρώπη από τους ναζί. Ο μύθος τιμάται στις 9 Μαΐου, παραβλέποντας πως η σοβιετική Ρωσία δεν πολέμησε τους ναζί παρά μόνο όταν πολεμήθηκε από τους ναζί. Από τον τρόπο, πάντως, που επιχειρεί να εργαλειοποιήσει την επέτειο το Κρεμλίνο, μπορεί να υποθέσει κανείς πως και αυτός ο μύθος θα καταρρεύσει σε λίγες ημέρες. Αν μη τι άλλο, ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία υπενθύμισε πώς «απελευθέρωσε» το Βερολίνο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Λεηλατώντας θησαυρούς, βασανίζοντας αμάχους και βιάζοντας χιλιάδες γυναίκες.