Σκοταδισμός: Η μεγάλη ανατροπή για τις αμβλώσεις στις ΗΠΑ

Θορυβημένοι από τα —ίσως όχι αναπάντεχα— άσχημα πρωινά νέα που μας ήρθαν από την Αμερική, που κατά πολλούς συνιστούν την απαρχή ενός συνταγματικού πολιτικού εμφυλίου και περαιτέρω μείωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων (βλ. gay rights), ζητήσαμε μία ανάλυση από τον πολιτικό σχολιαστή Νικόλα Μολφέτα, που ζει στο Σιάτλ των ΗΠΑ, για να μάθουμε περισσότερα. Τον ευχαριστούμε πολύ για την προθυμία και τον χρόνο του.

Κ.Α.: Κυκλοφόρησε ένα προσχέδιο γνωμοδότησης της πλειοψηφίας του ελεγχόμενου από συντηρητικούς δικαστές Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, που δείχνει πως ανατρέπεται η ιστορική απόφαση νομιμοποίησης των αμβλώσεων σε εθνικό επίπεδο. Καταρχάς, είναι λοιπόν δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο; Μπορεί ένας τέτοιας σημασίας νόμος να αλλάζει απλώς με την εκάστοτε πλειοψηφία στο Supreme Court;

Ν.Μ.: Το Ανώτατο Δικαστήριο είναι γενικά πολύ προσεκτικό όταν ανατρέπει παλαιότερες δικές του αποφάσεις (κάτι που δεν συμβαίνει συχνά έτσι κι αλλιώς), ώστε να προστατεύεται το κύρος του θεσμού. Οι αποφάσεις Roe v Wade (1973) και Planned Parenthood v Casey (1992), που είχαν κρίνει αντισυνταγματικούς τους νόμους που απαγορεύουν τις αμβλώσεις, θεωρούνταν έως τώρα πολύ ισχυρά δεδικασμένα, κάτι που είχαν παραδεχτεί πρόσφατα και οι συντηρητικοί δικαστές τού Α.Δ. Neil Gorsuch (2017) και Brett Kavanaugh (2018), κατά τη διαδικασία έγκρισης του διορισμού τους από τη Γερουσία.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, μέχρι πρότινος επικρατούσε η εκτίμηση πως η συντηρητική πλειοψηφία τού Α.Δ. δεν θα προχωρούσε σε πλήρη αλλαγή του καθεστώτος των αμβλώσεων, αλλά θα επέτρεπε σταδιακά όλο και περισσότερους περιορισμούς. Τον Νοέμβριο όμως, όταν συζητήθηκε στο Α.Δ. η προσφυγή της Πολιτείας του Μισισιπή, που ζητούσε να εφαρμοστεί ο τοπικός νόμος που απαγορεύει τις αμβλώσεις, φάνηκε ότι υπάρχει τελικά πρόθεση πλήρους ανατροπής. Αυτό επιβεβαιώθηκε σήμερα, με τη διαρροή του προσχεδίου της απόφασης, η οποία αναμένεται να εκδοθεί στην τελική της μορφή τον Ιούνιο.

Κ.Α.: Στην πράξη, τι σημαίνει μια τέτοια απόφαση; Κάθε Πολιτεία θα ρυθμίζει από μόνη της τον νόμο; Θα υπάρχουν Πολιτείες στις οποίες οι αμβλώσεις θα είναι νόμιμες, και άλλες όπου θα γίνονται μυστικά, σε παράνομα ιατρεία;

Ν.Μ.: Ακριβώς. Αφού το Δικαστήριο έκρινε πως οι σχετικοί νόμοι δεν είναι αντίθετοι προς το Σύνταγμα των ΗΠΑ, κάθε Πολιτεία έχει δικαίωμα να ρυθμίσει το θέμα μόνη της. Σε 13 Πολιτείες έχουν ήδη ψηφιστεί και εκδοθεί νόμοι οι οποίοι απαγορεύουν τις αμβλώσεις, και οι οποίοι παρέμεναν ανενεργοί μέχρι τώρα, εν αναμονή μιας τέτοιας απόφασης. Άλλες 13 Πολιτείες, που βρίσκονται υπό τον πλήρη έλεγχο των Ρεπουμπλικανών, εκτιμάται ότι θα προχωρήσουν άμεσα σε ψήφιση αντίστοιχων νόμων τώρα. Στον αντίποδα, έχουμε 17 Πολιτείες που ελέγχουν πλήρως οι Δημοκρατικοί, οι οποίες έχουν ψηφίσει νόμους που προστατεύουν ρητά τα δικαιώματα των γυναικών.

Αυτό σημαίνει ότι θα δούμε σίγουρα μια σημαντική αύξηση στην τάση που είχε παρατηρηθεί ήδη τα τελευταία χρόνια, γυναίκες που ζουν σε Πολιτείες με περιορισμούς (και τώρα πλέον με απαγορεύσεις), να ταξιδεύουν σε Πολιτείες που συχνά απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα, για να κάνουν άμβλωση. Επειδή όμως πολλές γυναίκες δεν έχουν ούτε τα χρήματα για κάτι τέτοιο, ούτε μπορούν να λείψουν από τη δουλειά τους και το σπίτι τους, θα δούμε σίγουρα και εκτίναξη στις παράνομες αμβλώσεις και τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, με τις ανάλογες επιπτώσεις στην προσωπική και επαγγελματική ζωή των γυναικών.

Κ.Α.: Πέραν του καθ’ αυτό γεγονότος, που υποβιβάζει τη θέση της γυναίκας και δημιουργεί μείζονα προβλήματα, τι άλλες προεκτάσεις μπορεί να έχει μια τέτοια απόφαση; Τι θα σημάνει για την πολιτική και συνταγματική ταυτότητα της Αμερικής;

Ν.Μ.: Καταρχάς μεγαλώνει ακόμα περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στις Δημοκρατικές και τις Ρεπουμπλικανικές Πολιτείες. Έχουμε μια χώρα δύο αντίρροπων τάσεων, που από τη μια πλευρά πρωτοπορεί στην τεχνολογία, την επιχειρηματικότητα, το pop culture, τα πανεπιστήμια, και από την άλλη περιορίζει τα δικαιώματα των γυναικών, αναβιώνει το ρατσιστικό μίσος και επιτρέπει σε φανατικούς θρησκόληπτους να επιβάλλουν ακραίες απόψεις. Παρόλο που αυτές οι τάσεις πηγάζουν από τη διαφοροποίηση των μεγάλων αστικών κέντρων έναντι των αγροτικών περιοχών, μεταφέρονται τελικά σε επίπεδο Πολιτειών, ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τής κάθε περιοχής. Έτσι καταλήγουμε στους γνωστούς εκλογικούς χάρτες με τα «μπλε παράλια» των Δημοκρατικών και το «κόκκινο κέντρο» των Ρεπουμπλικανών, που μοιάζουν εντυπωσιακά με τους χάρτες που δείχνουν ποιες Πολιτείες απαγορεύουν τις αμβλώσεις, ή ποιες έχουν τα μικρότερα ποσοστά εμβολιασμού για COVID.

Ταυτόχρονα, η απόφαση πλήττει περαιτέρω το κύρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το οποίο έχει δεχθεί αρκετά χτυπήματα τα τελευταία χρόνια. Οι δικαστές παλαιότερα εγκρίνονταν συνήθως με συντριπτική πλειοψηφία και των δύο κομμάτων στη Γερουσία, επιβεβαιώνοντας την υπερκομματική διάσταση του θεσμού. Τα τελευταία 15 χρόνια αντιθέτως, οι ψήφοι της αντιπολίτευσης στον υποψήφιο που πρότεινε ο εκάστοτε Πρόεδρος ήταν από ελάχιστες έως μηδενικές. Επιπλέον, η πρωτοφανής άρνηση των Ρεπουμπλικανών ακόμα και να εξετάσουν την υποψηφιότητα του δικαστή που είχε προτείνει ο Μπαράκ Ομπάμα τον Φεβρουάριο του 2016, με την πρόφαση ότι επίκεινται εκλογές σε 9 μήνες, ήρθε σε απόλυτη αντίθεση με την εσπευσμένη προώθηση (από τους ίδιους) της υποψηφιότητας της Amy Coney Barrett τον Οκτώβριο του 2020, λιγότερο από ένα μήνα πριν τις εκλογές! Παγιώθηκε έτσι η αντίληψη ότι το Ανώτατο Δικαστήριο ελέγχεται άμεσα από τα κόμματα.

Κ.Α.: Και, τέλος, τι άλλες επενέργειες να περιμένουμε; Θα συσπειρωθούν πλέον οι Δημοκρατικοί ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου;

Ν.Μ.: Όλες οι εκτιμήσεις δείχνουν πως ένα τόσο καυτό θέμα μπορεί να ενεργοποιήσει κάποιους λιγότερο δραστήριους ψηφοφόρους των Δημοκρατικών, που παραδοσιακά απέχουν από τις ενδιάμεσες εκλογές για Βουλή και Γερουσία. Επιπλέον, μπορεί να πείσει και πολλούς ανεξάρτητους/κεντρώους ψηφοφόρους να ψηφίσουν τους Δημοκρατικούς. Άλλωστε, όλες οι δημοσκοπήσεις επί χρόνια δείχνουν ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι υπέρ του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση (60%, σύμφωνα με δημοσκόπηση των ABC/Washington Post τον Οκτώβριο του 2021), ενώ συγκριτικά λίγοι ζητούν την απαγόρευσή τους (27% στην ίδια δημοσκόπηση).

Είναι βέβαια νωρίς για να ξέρουμε αν αυτό θα μετρήσει περισσότερο από τα θέματα της οικονομίας που παραδοσιακά απασχολούν τους ψηφοφόρους, όπως η εκτίναξη του πληθωρισμού, ή άλλα ζητήματα που θα προκύψουν στην επικαιρότητα, όπως ένα πιθανό νέο κύμα της πανδημίας. Είναι σημαντικό επίσης να θυμόμαστε ότι η απόφαση θα εκδοθεί και θα ξεκινήσει να ισχύει τον Ιούνιο, μόλις πέντε μήνες πριν από τις εκλογές, άρα υπάρχει ένας λόγος παραπάνω να επηρεάσει τις εξελίξεις.