Το παράδοξο του βουλευτή υπουργού

Στο υπουργικό συμβούλιο της Παρασκευής ο πρωθυπουργός προειδοποίησε -μάλλον αστειευόμενος- τους υπουργούς του: Aν θέλουν πρόωρα να αφιερωθούν στον προεκλογικό τους αγώνα, θα πρέπει να τους απαλλάξει από τα καθήκοντά τους!

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιμένει σε όλους τους τόνους ότι οι εκλογές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας, απογοητεύοντας πολλούς που γράφουν σενάρια από τον πρώτο κιόλας χρόνο της κυβερνητικής θητείας.

Σε ό,τι αφορά όμως τους βουλευτές, η αγωνία είναι έκδηλη για την επανεκλογή τους. Κι ακόμα περισσότερο, για όσους είναι ήδη υπουργοί και επιφορτίζονται με μία καθημερινότητα ευθυνών και υποχρεώσεων.

Σωστή, αναμφίβολα, η προειδοποίηση του πρωθυπουργού. Παρ' όλα αυτά αναρωτιέται κανείς γιατί προκύπτει τώρα αυτή η ανησυχία, όταν είναι δεδομένη η παραδοξότητα της συνύπαρξης δύο πολιτικών ρόλων στο ίδιο πρόσωπο.

Κάθε υποψήφιος που προσπαθεί να επιβιώσει με τους όρους του συγκεκριμένου συστήματος κάνει χρήση των προνομίων που του δίνονται για να εξασφαλίσει το πολιτικό του μέλλον. Αν είναι υπουργός, μάλιστα, θα έχει την δυνατότητα να δημιουργεί μεγαλύτερες εξαρτήσεις, να προβάλλεται περισσότερο στην τηλεόραση και να επιμελείται καλύτερα το προφίλ του, αναδεικνύοντας «γοητευτικές» πρωτοβουλίες που αρέσουν στους ψηφοφόρους του.

Σε όλες τις ηγεσίες των κομμάτων έχει προκύψει το δίλλημα του ασυμβίβαστου μεταξύ υπουργού και βουλευτή. Πάντα όμως, επικρατεί η άποψη ότι, αν δεν υπάρχει το δέλεαρ της υπουργοποίησης, ένα τεράστιο κομμάτι της επιρροής στο εκλογικό σώμα αποδυναμώνεται. Κάτι, βέβαια, που αποτελεί «πολιτειακή ψευδαίσθηση» μιας και ό τι ισχύει για το ένα κόμμα ισχύει και για τα υπόλοιπα, στο πλαίσιο λειτουργίας του πολιτεύματος.

Μία ακόμα εξέλιξη υπέρ της ποιοτικής αναβάθμισης της κοινοβουλευτικής ομάδας θα ήταν η λίστα και η κατάργηση του σταυρού στα ψηφοδέλτια. Αυτό όμως θα δημιουργούσε στρατιές απογοητευμένων πολιτευτών που θα μείωναν καταλυτικά τον «ενθουσιασμό» τους για το κόμμα και την προεκλογική εκστρατεία.

Και στο ασυμβίβαστο της υπουργικής ιδιότητας και στη λίστα είναι φανερές οι θετικές συνέπειες για την διακυβέρνηση της χώρας αλλά ακόμα πιο φανερές οι επιπτώσεις στην αποδυνάμωση της παράταξης. Και κατά συνέπεια, οι αρχηγοί των κομμάτων επιλέγουν να διατηρήσουν με κάθε τρόπο την ισχύ της διεκδίκησης της εξουσίας από την απρόσκοπτη παραγωγική διαχείριση της διοίκησης.

Το αποτέλεσμα είναι αυτό που όλοι έχουμε μπροστά μας: Χιλιάδες φωτογραφίες υποψηφίων σε εκκλησίες… στα social media, ανούσιες καταχωρήσεις βουλευτών επαρχίας στις τοπικές εφημερίδες, συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις, αποθέωση της υποκρισίας σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις. Και μία σειρά από άλλες θεατρικές «δράσεις» που αποσκοπούν στην διέγερση του θυμικού, των συναισθημάτων και πολλές φορές, των κατώτερων ενστίκτων μιας μαζικής εκλογικής πελατείας που θα κρίνει το αποτέλεσμα των εκλογών.

Υπάρχει άλλος δρόμος για να πολιτεύεται κάποιος αξιοπρεπώς; Μόνο για πολύ λίγους. Για όσους έχουν κληθεί ως καταξιωμένοι και ειδικοί να αναλάβουν θέση ευθύνης. Και γενικότερα, για όσους επιλέγονται σε λίστα υποψηφίων (ψηφοδέλτιο επικρατείας, επόμενο ευρωψηφοδέλτιο).

Τι θα μπορούσε να γίνει: Να συνειδητοποιήσουμε κάποια στιγμή ότι ο αρχηγός κάθε κόμματος είναι ούτως ή άλλως παντοδύναμος. Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο θα έπρεπε να έχει την δυνατότητα – πλαισιωμένος από μία «επιτροπή σοφών»– να επιλέγει εκείνος τις λίστες των υποψηφίων. Με κριτήρια που το κόμμα θα έχει ήδη προσδιορίσει, στο όνομα των αρχών και αξιών που πρεσβεύει.

Επιπλέον, κάποτε πρέπει να συμφωνήσει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα για το ασυμβίβαστο υπουργού και βουλευτή. Ο υπουργός θα κάνει απερίσπαστος την δουλειά του ως επιχειρησιακός «επαίων» και «policy maker» ταυτόχρονα (υφυπουργός, υπουργός). Και ο βουλευτής από την αναβαθμισμένη του θέση, τη δική του.

Τέλος, χρειαζόμαστε ένα σταθερό εκλογικό σύστημα που θα αναδεικνύει σταθερές πλειοψηφικές κυβερνήσεις, από κόμματα εξουσίας και όχι από συμμετοχή δήθεν «αντισυστημικών» μορφωμάτων που μόνο τους εργαλείο επιβίωσης είναι ο λαϊκισμός.

Σε κάθε περίπτωση, κληρονομήσαμε ένα πολίτευμα που έχει ανάγκη την επικαιροποίηση των δομών του μέσα σε έναν κόσμο νέων προκλήσεων. Και στις ηγεσίες των υπουργείων χρειάζονται άνθρωποι ικανοί, γενναίοι και απαλλαγμένοι από το αντιπαραγωγικό άγχος της πολιτικής τους επιβίωσης…