Το χάος στον κόσμο των κατασκόπων και η «Γραμμή του Δνείπερου»

Πριν από κάποια εικοσιτετράωρα, ένα κομάντο της FSO, της περίφημης μονάδας εσωτερικής ασφαλείας, εισήλθε στα άδυτα του 5ου τομέα της FSB, της «κληρονόμου» της KGB. Το κομάντο έθεσε σε περιορισμό (έτσι αναφέρεται ευγενικά) τον επικεφαλής του 5ου τομέα στρατηγό Σεργκέι Μπεζέντα και τον αναπληρωτή του Ανατόλι Μπολιούκ. Και οι δύο ανώτατοι αξιωματούχοι της κλειστής ελίτ των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό κατά την ιταλική «Repubblica» και την ομοεθνή της «Corriere della Sera». Συνήθως οι Ιταλοί δεν είναι καλά πληροφορημένοι ως προς το τι ακριβώς τρέχει στον κόσμο των κατασκόπων. Αμέσως μετά αναρτήθηκε μέσω Λονδίνου, στη ρωσική ιστοσελίδα «Medusa», η ίδια πληροφορία. Ως «σχολιαστής», ή μάλλον ως δημοσιογραφική πηγή, και στα δύο δημοσιεύματα αναφέρεται κάποιος Αντρέι Σολντάτοφ. Οι Ιταλοί τον αποκαλούν συγγραφέα. Οι Εγγλέζοι τον αναφέρουν ως δημοσιογράφο. Άντε να βρεις άκρη.

Ο 5ος τομέας της FSB ασχολείται με όλες τις χώρες και πρώην εδάφη που συνέθεταν τη Σοβιετική Αυτοκρατορία. Δηλαδή η Ουκρανία ανήκει στη δικαιοδοσία του 5ου τομέα. Φαίνεται πως ο Πούτιν εκνευρίστηκε με τις κατά συρροήν ανακρίβειες που του σέρβιραν.

Την Κυριακή που μας πέρασε για πρώτη φορά ένας ανώτατος Ρώσος αξιωματικός, και όχι όποιος κι όποιος, ο στρατηγός Ζολότοφ, αρχηγός της Εθνοφρουράς, επικεφαλής δηλαδή του απόλυτου κατασταλτικού μηχανισμού, υπεύθυνου για την εσωτερική ασφάλεια της Ρωσίας, παραδέχθηκε πως η εκστρατεία στην Ουκρανία δεν εξελίσσεται όσο γρήγορα θα επιθυμούσε η Μόσχα. Περιέργως, ο στρατηγός Ζολότοφ, το στρατιωτικό σώμα του οποίου είναι ο εκτελεστικός βραχίονας της FSB αλλά και της στρατιωτικής αντικατασκοπείας, πρώην GPU, παραδέχθηκε δημόσια την καθυστέρηση που παρατηρείται στον επιθετικό σχεδιασμό. Μια παραδοχή που δεν θα μείνει χωρίς συνέπειες για όσους ευθύνονται για τις καθυστερήσεις. Το περίεργο είναι πως ο Ρώσος στρατηγός διατύπωσε αυτή τη δήλωση κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας στη Μόσχα στην οποία πρωτοστάτησε ο Πατριάρχης Κύριλλος. Ήταν δηλαδή «καθαγιασμένη» αυτή η δήλωση.

Οι Αμερικανοί παρακολουθούν με καχυποψία όλες αυτές τις προσεγγίσεις που αφορούν τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Έχουν καεί στον χυλό, βλέπετε. Στην έδρα του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, οι συνεδριάσεις των αρμόδιων επιτροπών σε διάφορα ομόκεντρα ή όχι επίπεδα συνεχίζονται με φρενήρη ρυθμό. Όλα τα σενάρια έχουν βγει από τα συρτάρια. Οι παρατηρητές κάνουν λόγο για τη «χαρά του καραβανά». Στα ανώτερα κλιμάκια της Συμμαχίας, τα πράγματα είναι κάπως σοβαρότερα. Ας μην είμαστε, ωστόσο, τόσο σίγουροι για τις δυνατότητες και τα κριτήριά τους.

Στις 25 Φεβρουαρίου, τα γερμανικά ΜΜΕ αποκαλύπτουν ότι ο αρχηγός των ομοσπονδιακών υπηρεσιών ασφαλείας Bruno Kahl φυγαδεύτηκε από το Κίεβο με ειδική επιχείρηση των γερμανικών ειδικών δυνάμεων Kommando Spezialkräfte. Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής, ο αρμόδιος για τη συλλογή απόρρητων και αδιάψευστων  πληροφοριών για τον αντίπαλο, ο άνθρωπος-κλειδί για την ασφάλεια του γερμανικού κράτους, συνομιλούσε με τους Ivan Bakanov και Kyrylo Budanov, αρχηγούς της υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας και της Αντικατασκοπείας Στρατού αντίστοιχα. Οι Ρώσοι είχαν εισβάλει. Ο Γερμανός αρχικατάσκοπος ήταν παγιδευμένος στο Υπουργείο Άμυνας στο Κίεβο. Δεν είχε ακούσει, δεν είχε καταλάβει, δεν είχε οσμιστεί τίποτε. Το Βερολίνο αναγκάστηκε να στήσει μια ειδική αποστολή διάσωσης. Συμβαίνουν και αυτά.

Η Γραμμή του Δνείπερου

Η ιστορία της Ρωσίας εξελίσσεται σε άμεση σχέση με τρία ποτάμια. Τον Δνείστερο, τον Δνείπερο και τον Βόλγα. Ανάμεσα από αυτές τις τρεις γραμμές κινήθηκε η Αγία Ρωσία μέσα στους αιώνες. Η τελική συνοριακή γραμμή διαμορφώνεται από την Αικατερίνη τη Μεγάλη, στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα (μετά τα δικά μας Ορλωφικά), όταν η Ρωσία καταλαμβάνει και ενσωματώνει πλήρως την Ουκρανία και μέρος της ιστορικής Βεσσαραβίας.

Η μετασοβιετική περίοδος αφαιρεί από τη Ρωσία την Ουκρανία, τη Μολδαβία και διώχνει τη Μόσχα από τις γραμμές του Δνείπερου και του Δνείστερου. Κατά μήκος του Δνείστερου, η Ρωσία δημιουργεί έναν στενό θύλακα, μη αυτοσυντηρούμενο, αυτόν  της Υπερδνειστερίας. Το 2014 με την αυτονόμηση των ρωσόφωνων περιοχών του Ντονιέσκ και του Λουχάνσκ, η Ρωσία επανέρχεται στην κατεύθυνση της γραμμής που καθορίζεται προς την κοίτη του Δνείπερου. Με τον πόλεμο του 2022, η Ρωσία επιχειρεί την ανακατάληψη όλων των εδαφών μεταξύ Δνείπερου και Δνείστερου από τον Βορρά (Τσερνομπίλ) έως τον Νότο (Μικολάγιεφ - Χερσώνα). Θα φθάσει και μέχρι την Οδησσό, που βρίσκεται μεταξύ των εκβολών των δύο ποταμών;

Η Οδησσός ανήκε πάντα στην ομάδα των καθαγιασμένων πόλεων της Αυτοκρατορίας. Αγία Πετρούπολη, Κίεβο, Μόσχα, Οδησσός, Νόβγκορoντ. Από την εποχή που οι Βίκινγκ ίδρυσαν το πρώτο βασίλειο των Ρως, ανεβοκατεβαίνοντας τα τρία μεγάλα ποτάμια. Ακολούθησαν ο Ιβάν ο Τρομερός, ο Φίοντορ Α΄, ο Μεγάλος Πέτρος, η Αικατερίνη, ο Αλέξανδρος Α΄ και τελικά ο Στάλιν. Όλοι οι παραπάνω επαύξαναν το έδαφος της Ρωσίας.

Στην έδρα του ΝΑΤΟ, λοιπόν, φέρονται να πιστεύουν και να υπολογίζουν πως ο στρατός του Πούτιν θα σταματήσει στην ανατολική όχθη του Δνείπερου. Αυτό μπορεί και να σημαίνει τη διχοτόμηση του Κιέβου. Μπορεί να σημαίνει και την ανέγερση ενός νέου «Τείχους του Βερολίνου». Μια τέτοια διάταξη συρρικνώνει την Ουκρανία σε ό,τι ήταν περίπου πριν ενσωματωθεί από την Αικατερίνη τη Μεγάλη. Χωρίς ακτογραμμή, χωρίς θαλάσσια εμπορική έξοδο, χωρίς τα μεγάλα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Μία πλήρως φινλανδοποιημένη Ουκρανία. Μία πλήρως αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Ούτε καν όπως είναι σήμερα η Φινλανδία.

Πρόκειται τελικά για ένα αληθοφανές σενάριο. Ή μάλλον πρόκειται για ένα σενάριο που είναι λογικοφανές, σύμφωνα με τα κριτήρια και τις λογικές που εκφράζει το Κρεμλίνο. Θα πρέπει ωστόσο να παραδεχθούμε πως τελικά γνωρίζουμε ελάχιστα για τις πραγματικές προθέσεις του μικρόκοσμου που βρίσκεται πίσω από τα τείχη στο κέντρο της Μόσχας.

Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, παρακολουθούν με καχυποψία. Για τους ειδικούς επί θεμάτων Ρωσίας και πρώην Σοβιετικής Ένωσης ο Πούτιν δεν είναι τρελός, έστω και εάν καλλιεργεί μια εικόνα ενός απρόβλεπτου ηγέτη. Όλα αυτά είναι μέρος μιας ευρύτερης σκηνοθεσίας, όπως συνηθίζεται στη ρωσική πολιτική σκηνή. Μέχρι το σενάριο να μην υλοποιείται πλέον. Τότε κατά τη ρωσική (και τη σοβιετική) παράδοση, οι ηγέτες απλώς καρατομούνται εντός των τειχών. Και πάλι από την αρχή. Θυμηθείτε τον Ιβάν τον Τρομερό.

Τα ζητήματα εξουσίας στην αρχαϊκή, στρατοκρατική δομή της Ρωσίας, από τον Αλέξανδρο Νιέφσκι έως τον Πούσκιν, τον Τσέχοφ, τον Πάστερνακ και τον Σολζενίτσιν, ήταν και είναι εσωτερική υπόθεση που εκτυλίσσεται εντός των τειχών του Κρεμλίνου. Η Ρωσία ανέκαθεν επένδυε τον παραγόμενο πλούτο της στη στρατιωτική της ισχύ. Κάποια στιγμή, παρασυρόταν σε μια περιπέτεια, κατέρρεε και επανερχόταν στο προσκήνιο. Πρόκειται για μια εφιαλτικά επαναλαμβανόμενη ιστορική ρουτίνα. Οι πλέον πρόσφατες ήττες της ήταν η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, η δεκαετής πολεμική περιπέτεια στο Αφγανιστάν και η πολιτική συντριβή της στην Πολωνία από την «Αλληλεγγύη». Ακολούθησε η αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης. Τώρα είναι η σειρά του Πούτιν να πρωταγωνιστήσει στον ρόλο του αδίστακτου ηγέτη, μετά από μία εικοσαετία ανόρθωσης της ρωσικής στρατοκρατικής μηχανής. Τα ίδια συνθήματα, τα ίδια σύμβολα, οι ίδιες ανακριβείς ιστορικές αναφορές, η αέναη επανάληψη του γνωστού μοτίβου για την καθαγιασμένη και αργόσυρτη ιστορική πορεία της Αγίας Ρωσίας μέσα στην παχιά λάσπη της στέπας. Σαν μια διαχρονική αναπαραγωγή μιας αυτο-ανανεούμενης ταινίας του Αϊζενστάιν.