Ημέρα της Γυναίκας: Ποιους αφορά ο φεμινισμός;

Η «Ημέρα της Γυναίκας» αποτελεί μία ευκαιρία για να γιορτάσουμε τα επιτεύγματα των γυναικών, να καταδείξουμε τα σεξιστικά στερεότυπα που αφορούν τις σχέσεις των φύλων, να αναλογιστούμε όχι μόνο την ισότητα αντρών-γυναικών, αλλά και την ισότητα μεταξύ των γυναικών, να σκεφτούμε πώς θα κερδίσουμε το μεγάλο στοίχημα της εποχής μας: την καταπολέμηση της έμφυλης βίας.

Ας τονίσουμε, ωστόσο, ότι η «Ημέρα της Γυναίκας» είναι μία επέτειος που αφορά πρωτίστως τη μεσαία τάξη. Όταν σκεφτόμαστε τα επιτεύγματα των γυναικών έχουμε συνήθως κατά νου γυναίκες με ίση -σχεδόν- πρόσβαση στην πανεπιστημιακή μόρφωση και στην αγορά εργασίας που κατακτούν αργά αλλά σταθερά παραδοσιακά «αντρικούς» ρόλους και αποκτούν επαγγελματική καταξίωση, κοινωνική δύναμη, και οικονομική ανεξαρτησία, δηλαδή στην πλειονότητά τους λευκές γυναίκες της μεσαίας ή και της ανώτερης τάξης που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν φτάσει να μοιράζονται, ως ένα βαθμό, με τους άντρες την διαχείριση των δυτικών κοινωνιών.

Δυστυχώς, εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να αγνοήσουμε τις πιο ευάλωτες κοινωνικά ομάδες που πιθανώς αισθάνονται πως η επέτειος δεν τις αφορά, όχι μόνο γιατί δεν έχουν κάτι να γιορτάσουν, αλλά και γιατί σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ανάγκη άμεσης οικονομικής και θεσμικής υποστήριξης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα ζητήματα που απασχολούν εντονότερα τις γυναίκες της μεσαίας τάξης -η μισθολογική ανισότητα, η ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας, η αύξηση του ποσοστού των γυναικών που ασχολούνται με την πολιτική, η εξάλειψη της σεξουαλικής παρενόχλησης- είναι «προβλήματα πολυτελείας».

Οφείλουμε όμως να επισημαίνουμε τις όποιες διακρίσειςανάμεσα σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, αποφεύγοντας τις γενικεύσεις, δίνοντας βήμα στις λιγότερο ορατές γυναίκες: τις εργάτριες, τις αγρότισσες, τις άνεργες μητέρες μονομελών οικογενειών, τις ανασφάλιστες μετανάστριες, τις προσφυγοπούλες, τα θύματα του trafficking.

Ένα σημαντικό βήμα ώστε να επιτευχθεί τόσο η ισότητα των δύο φύλων, όσο και η ισότητα ανάμεσα στις γυναίκες είναι η συνειδητοποίηση ότι ο φεμινισμός δεν αφορά μόνο τις γυναίκες της μεσαίας τάξης: ο φεμινισμός μας αφορά όλους.

Είναι γεγονός ότι αρκετοί δυσφορούν ακόμα και στο άκουσμα των όρων «φεμινισμός» και «σεξισμός». Δεν αναφέρομαι μόνο σε όσους προωθούν συγκεκριμένα συμφέροντα και επωφελούνται οικονομικά από την άνθηση της βιομηχανίας του σεξ, ή την διακίνηση υλικού πορνογραφίας. Μιλάω για τον μέσο άντρα αλλά και τη μέση γυναίκα που είτε αδιαφορεί είτε νιώθει απώθηση στο άκουσμα των συγκεκριμένων όρων και ταυτόχρονα δυσπιστεί για τα κίνητρα όσων συστηματικά ασχολούνται με τέτοια ζητήματα.

Κατά τη γνώμη μου, ένας από τους λόγους αυτού του φαινομένου είναι η λανθασμένη άποψη ότι ο φεμινισμός είναι εχθρικός προς όλους τους άντρες, αφού τους θεωρεί ολοκληρωτικά υπεύθυνους για τα δεινά των γυναικών. Όπως όμως υποστηρίζω στα κείμενά μου εδώ και πολλά χρόνια, η αλήθεια είναι πως ο σεξισμός δεν έχει φύλο.

Τόσο οι γυναίκες όσο και άντρες μπορεί να διακατέχονται από φαλλοκρατικές αντιλήψεις, μπορεί να εκμεταλλεύονται οικονομικά ή και να κακοποιούν γυναίκες με διάφορους τρόπους. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι μας, γυναίκες και άντρες, έχουμε γαλουχηθεί σε πατριαρχικές κοινωνίες, και έχουμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό εσωτερικεύσει σεξιστικές απόψεις και συμπεριφορές.

Ωστόσο, η εντύπωση ότι ο φεμινισμός είναι εχθρός των αντρών οδηγεί κάποιους άντρες να απορρίπτουν τη φεμινιστική θεώρηση ως φαντασιοπληξία δίχως να συνειδητοποιούν ότι οι φαλλοκρατικές αντιλήψεις βλάπτουν και τους άντρες, μετατρέποντάς τους σε παρωχημένα στερεότυπα, που προσπαθούν να αναπαράγουν οπωσδήποτε πρότυπα «ανδρισμού» προηγούμενων αιώνων, παραγκωνίζοντας τις πραγματικές ανάγκες τους ή αγνοώντας την ατομικότητά τους. Οι διαστρεβλωμένες αντιλήψεις περί ανδρισμού και οι εικόνες «αντρικής τελειότητας» που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, τη ροζ παραλογοτεχνία, την πορνογραφία, εγκλωβίζουν και τους άντρες σε λάθος ρόλους.

Επιπλέον, η προπαγάνδα υπέρ της πορνογραφίας έχει εδραιώσει την εσφαλμένη αντίληψη ότι η διαμαρτυρία κατά των σεξιστικών συμπεριφορών, της εκμετάλλευσης ή και της κακοποίησης του γυναικείου σώματος, ισοδυναμεί με μια παρωχημένη απαγόρευση του γυμνού σε όλες τις μορφές του ή με μια πουριτανική άρνηση της σεξουαλικής απόλαυσης.

Αυτή η σκόπιμη απουσία διάκρισης ανάμεσα στην εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος, αφενός, και στην παρουσία του γυμνού στις εικαστικές τέχνες, αφετέρου, οδηγούν σε σύγχυση την κοινή γνώμη η οποία, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να μπερδεύει την παράνομη εμπορευματοποίηση και το trafficking νέων γυναικών, με το δικαίωμα στη σεξουαλική ελευθερία.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι πώς θα μοιραστούμε σε αντίπαλα στρατόπεδα, αλλά πώς θα απαλλαγούμε από τις ταμπέλες, ξεπερνώντας τις σεξιστικές πρακτικές που μας δυναστεύουν, όλες και όλους. Άλλωστε, δεν είναι εύκολο να αλλάξει αποκλειστικά και μόνο από τις γυναίκες ένα σύστημα που η δόμησή του έχει εδώ και αιώνες στηριχθεί στον αντρικό τρόπο σκέψης και δράσης. Είναι δυστυχώς πιο απλό για τις γυναίκες να ενταχθούν στο σύστημα αντί να το ανατρέψουν αφού η πετυχημένη αντιγραφή των ανδρικών συμπεριφορών είναι αυτό ακριβώς που σε κάποιες περιπτώσεις χάρισε σε αρκετές γυναίκες την καταξίωση σε επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο.

Για αυτό είναι πολύ σημαντικό η ενημέρωση για ζητήματα ισότητας να ξεκινά σε νεαρή ηλικία με τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου θα διδάσκεται στα σχολεία ότι η έμφυλη βία πρέπει να εξαλειφθεί, τι σημαίνει σεξουαλική παρενόχληση, πώς εκδηλώνεται η κακοποίηση καιπόση βλάβη είναι ικανή να προκαλέσει στα θύματά της, καθώς και με ποιους τρόπους το αίτημα της γυναικείας χειραφέτησης οδηγεί σε μια καλύτερη κοινωνία για όλους.

Ο φεμινισμός σήμερα δεν έχει ως στόχο να στρέψει τη μισή κοινωνία ενάντια στην άλλη μισή. Επιδιώκει, αντιθέτως, να απελευθερώσει γυναίκες και άντρες από παρωχημένα στερεότυπα θηλυκότητας και ανδρισμού που καταδυναστεύουν εξίσου τα δύο φύλα και τα οποία διαβρώνουν τον τρόπο σκέψης μας σε σημείο που κάποιες φορές αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε την παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών, και να αντιδράσουμε δυναμικά με τον δέοντα τρόπο.

Ας γίνει η 8η Μαρτίου η αφορμή να θυμηθούμε τους αγώνες, τις θυσίες και τις επιτυχίες των γυναικών και ας αποτελέσει έναυσμα για νέες κατακτήσεις, όπως την εξάλειψη των μισθολογικών ανισοτήτων ανάμεσα στα δύο φύλα και την καταπολέμηση της–απαράδεκτα αυξανόμενης στη χώρα μας- έμφυλης βίας.