Η εξουσία δεν είναι γένους θηλυκού

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα γράφονται χιλιάδες κείμενα και εκφωνούνται ακόμη περισσότεροι φλογεροί λόγοι ανά τον κόσμο αναφορικά με τις γυναίκες, τα δικαιώματά τους, και τη θέση τους στον σημερινό κόσμο. Γυναικεία δικαιώματα είναι το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, της προσωπικής προόδου και προκοπής των γυναικών. Τα κοινώς εννοούμενα ανθρώπινα δικαιώματα δηλαδή, και όχι κάποια δικαιώματα κάποιου άλλου ξεχωριστού είδους.

Παρά τα εκατό και πλέον χρόνια αγώνων των γυναικών για την κατάκτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα δυστυχώς επανήλθαν με ένταση ζητήματα συμπεριφορών βλ. γυναικοκτονίες και metoo, που νομίσαμε -λάθος μας- ότι τα είχαμε αφήσει πίσω μας έστω καιμερικώς. Δυστυχώς σήμερα οι έμφυλες ανισότητες παραμένουν ισχυρές όπως αποτυπώνονται από τα πολλαπλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας συνοδευόμενα από αποτρόπαια εγκλήματα κατά των γυναικών, από τις μειωμένες αμοιβές για ίδια εργασία αλλά και την υπο-εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης.

Παρά την όποια προσπάθεια με την επιβολή ποσοστώσεων, στα κέντρα λήψης αποφάσεων οι γυναίκες υπο-εκπροσωπούνται σε όλα τα διεθνή φόρα. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις παρουσίας πανίσχυρων γυναικών σε θέσεις υπερ-εξουσίας επιβεβαιώνουν τον κανόνα της υπο-εκπροσώπησης. Το σωστά αμφισβητούμενο εργαλείο της ποσόστωσης έχει φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα με σημαντική παρουσία γυναικών σε θέσεις ευθύνης (βλ. σκανδιναβικές χώρες). Από την άλλη, η εκπροσώπηση μόνο και μόνο για την ποσόστωση όταν συνοδεύεται από ανικανότητα του προσώπου επιτείνει έμφυλες νοοτροπίες και απόψεις.

Στη χώρα μας το εργαλείο της ποσόστωσης χρησιμοποιήθηκε μάλλον ως προοδευτικός φερετζές, να τελειώνουμε δηλ. με ένα θέμαμε όχι ουσιαστικό τρόπο, καταρτίζοντας διακοσμητικά ψηφοδέλτια με 40% γυναικεία εκπροσώπησηπου τελικά λειτούργησαν υπέρ των ανδρών υποψηφίων. Όταν το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού μας είναι γυναίκες η υπο-εκπροσώπηση γίνεται πρόβλημα. Είναι γεγονός ότι 100 σχεδόν χρόνια μετά την κατάκτηση του δικαιώματος της ψήφου των γυναικών υπάρχει έντονη διστακτικότητα στήριξης υποψηφίων γυναικών από τις ίδιες τις γυναίκες. Ίσως αυτό να εξηγείται από το γεγονός της ύπαρξης ισχυρής κληρονομικότητας στην πολιτική και τα πρόσωπα που εκλέγονται.

Με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, δεν δόθηκε η δυνατότητα σε πολύ άξιες γυναίκες να ξεδιπλώσουν τη δυναμική τους αφού περιορίζονταν σε δεύτερους και επουσιώδεις ρόλους. Σε εκείνες δε τις ελάχιστες περιπτώσεις που κάποια γυναίκα τοποθετούνταν σε πρωτοκλασάτο πόστο και αποτύγχανε, η αποτυχία αποδιδόταν στο φύλο και όχι στην ανικανότητα του προσώπου, απαξιώνοντας συλλήβδην τη συμμετοχή γυναικών σε κυρίαρχες θέσεις. Παρά τις δυσκολίες, ισχυρές γυναικείες προσωπικότητες κατάφεραν στη χώρα μας να αναδειχτούν σε αρχηγούς μικρών αλλά ιστορικών κομμάτων, υπουργούς ανάπτυξης και εξωτερικών, χωρίς όμως να καταφέρουν να ηγηθούν ισχυρών κομμάτων εξουσίας. Τα κόμματα εξουσίας δεν αποτελούν το μόνο παράδειγμα. Στο αρχαιότερο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, το πανεπιστήμιο Αθηνών στα διακόσια χρόνια λειτουργίας του δεν έχει ηγηθεί ποτέ γυναίκα. Μάλιστα δε δεν υπήρξε ποτέ και αναπληρώτρια πρυτάνεως γυναίκα, όταν ο γυναικείος πληθυσμός του ιδρύματος, φοιτητές και μέλη ΔΕΠ υπερισχύει αριθμητικά.

Για μία ακόμη χρονιά η χώρα μας κλείνει τον κατάλογο της κατάταξης των χωρών της ΕΕ με τις μεγαλύτερες ανισότητες σε θέσεις ευθύνης. Το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ανώτατη πολιτειακή θέση βρίσκεται γυναίκα ως πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, δεν φαίνεται να αλλάζει την πατριαρχική διάθεση των κομμάτων εξουσίας αλλά και της κοινής γνώμης. Μιας γνώμης που έχει εμποτιστεί βαθύτατα από έμφυλα πρότυπα και συμπεριφορές που αντί να αμβλύνονται επιτείνονται από οργανώσεις, συνέδρια «αναπαραγωγής», τηλεοπτικά ριάλιτυ, πάνελ συζητήσεων αιχμής με μόνο άνδρες (μανελ), και επιτιμητικές για τις γυναίκες προσωπικές απόψεις ανθρώπων με επιρροή.

Αν η ισότιμη εκπροσώπηση των γυναικών είναι κυρίαρχο ζητούμενο των κομμάτων εξουσίας, θα πρέπει με ειλικρίνεια να εφαρμόσουν πολιτικές ανάδειξης άξιων γυναικών σε πρώτους ρόλους. Δεν γνωρίζω αν πραγματικά υπάρχει τέτοια διάθεση. Γνωρίζω όμως ότι έχουμε πολύ και μακρύ δρόμο μπροστά μας…