Η ρωσική απειλή από το Κίεβο έως την Ανατολική Μεσόγειο

Στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βαρσοβίας όλα είναι παγωμένα από το δριμύ ψύχος. Σε μία γωνιά του σταθμού δίπλα από την πλατφόρμα όπου σταθμεύει το τρένο που έφθασε από την Ουκρανία γεμάτο πρόσφυγες, μία μεγάλη ομάδα ανδρών με το τσιγάρο να κρέμεται από τα χείλια και με ένα βλέμμα σχεδόν απόκοσμο, περιμένουν υπομονετικά. Για όλους αυτούς το εισιτήριο δεν θα είναι μετ’ επιστροφής. Είναι οι εθελοντές από την ουκρανική κοινότητα της Πολωνίας του 1,3 εκατομμυρίων ψυχών που γυρίζουν πίσω για να πολεμήσουν. Παντού ακούς ουκρανικά και πού και πού ρώσικα. Οι δύο απαραίτητες γλώσσες για να συνεννοηθείς υπό τις παρούσες συνθήκες.

Πριν από πολλά χρόνια, μοιάζει με αιώνες αλλά είναι μόλις χθες, στην καρδιά της Ευρώπης ξεσπούσε ο πόλεμος. Για κάποιο λόγο οι Ευρωπαίοι παρέμειναν σχεδόν απαθείς σε εκείνη την τραγωδία. Χειρότερα. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες σκέφθηκαν να αποκομίσουν οφέλη από το σφαγείο. Και αποκόμισαν. Ο πόλεμος διεξαγόταν στη Γιουγκοσλαβία. Οι κεντροευρωπαίοι έκαναν πως η χώρα αυτή ήταν εξωτική, μακριά από αυτούς, στην άλλη άκρη της γης. Κι όμως. Οι νεκροί ήταν της διπλανής πόρτας. Λίγα χιλιόμετρα πέρα από τα σύνορα της Αυστρίας, ή της Ιταλίας  ή της Ουγγαρίας. Μιας ημέρας δρόμος από την Αθήνα. Ένα τσιγάρο δρόμος από τη Θεσσαλονίκη.

Τότε η Ευρώπη νόμιζε πως μπορούσε να παίξει γεωπολιτικά παιγνίδια και το Βερολίνο ήταν πεπεισμένο πως τα Δυτικά Βαλκάνια του ανήκουν δικαιωματικά. Η Δύση δεν αντέδρασε έγκαιρα. Η Δύση δεν αντέδρασε καν. Ο Μιλόσεβιτς, ο επιστήθιος συνομιλητής του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αφέθηκε να ολοκληρώσει την ιστορική του πρόκληση. Η Δύση δεν ανέλαβε τις ευθύνες της και δεν έλαβε τα μέτρα της. Αν είχαν, τότε, επιβληθεί οι μισές κυρώσεις από αυτές που επιβλήθηκαν τώρα στη Ρωσία, ο βαλκάνιος ηγετίσκος που οδήγησε τη χώρα του στη σφαγή και τη Γιουγκοσλαβία σε εμφύλιο ολοκαύτωμα θα είχε εξουδετερωθεί.

Η αντίδραση της Δύσης το 2022 είναι εντελώς διαφορετική. Ποσοτικά και ποιοτικά. Ο Βλαδίμηρος Πούτιν κατάφερε το ακατόρθωτο. Να συσπειρώσει τους Ευρωπαίους και να αφυπνίσει του Δυτικούς. Κάποιοι θα πουν πως είναι αργά. Ενδεχομένως. Αλλά επιτέλους η Ευρώπη δεν δίνει πλέον την εντύπωση πως κατοικείται  από «ζόμπι» και «υπνοβάτες». Τουλάχιστον δεν δίνει την εντύπωση πως ζούμε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα όπου η «υπνοβασία» των ευρωπαϊκών χωρών και τα παιγνίδια επιρροής της Ρωσίας και των Μεγάλων Δυτικών δυνάμεων οδήγησαν στο σφαγείο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ούτε οι σημερινές αντιδράσεις έναντι του ουκρανικού ζητήματος παραπέμπουν στην αχαρακτήριστη ανοχή που επέδειξαν οι δυτικές Δημοκρατίες στα σχέδια του Γ' Ράιχ.

Η Ευρώπη με καθυστέρηση 8 ετών αντιδρά με τον τρόπο που θα έπρεπε να είχε αντιδράσει το 2014 όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν προχωρούσε στην ιχνηλάτηση των αντοχών της Δύσης συνολικά. Πολύ σύντομα διέγνωσε πως ΗΠΑ και ΕΕ βρίσκονται σε κατάσταση (και πάλι) υπνοβασίας. Το σχέδιο της Μόσχας για την ανακατάληψη των εδαφών της Σοβιετικής Ένωσης σε Δύση και Κεντρική Ασία είχε αρχίσει να υλοποιείται από την εκστρατεία των ρωσικών τεθωρακισμένων στη Γεωργία και πριν βέβαια στην Τσετσενία. Το 2014 οι προθέσεις ξεκαθαρίστηκαν. Το 2022 υλοποιούνται.

Ο νέος κόσμος χωρίς τη Γιάλτα

Την Πέμπτη που μας πέρασε καταλύθηκε και επίσημα κάθε έννοια δόγματος ασφάλειας που καθόριζε επί δεκαετίες τις διεθνείς σχέσεις στην Ευρώπη. Επί της ουσίας το δόγμα αυτό υπέστη τεκτονικά ρήγματα με τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Αργότερα με τον πόλεμο στον Καύκασο. Στη συνέχεια με τη βουλημική επέκταση του ΝΑΤΟ προς τις πρώην Ανατολικές Χώρες παρά τη ρητή συμφωνία του 1994 μεταξύ Ρωσίας - ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου για τα πυρηνικά της Ουκρανίας. Το δόγμα ασφαλείας για την Ευρώπη ήταν πλέον κουρελόχαρτο από τη στιγμή που το Βερολίνο μέσα σε μία νύχτα αναγνώριζε ως ανεξάρτητες Δημοκρατίες - Κράτη, τη Σλοβενία, την Κροατία και τη Βοσνία. Οι συμφωνίες πετάχτηκαν στον κάλαθο των αχρήστων της ιστορίας όταν η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία, πρώην συνιστώσες τις σοβιετικής επικράτειας, περνούσαν στην ομπρέλα της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Τώρα πια τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η Γιάλτα πέθανε, οι συμφωνίες για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια ενταφιάστηκαν, οι συμφωνίες του Ελσίνκι αποτελούν παρελθόν. 

Το επόμενο θέατρο πολέμου, η Ανατολική Μεσόγειος

Οι επιτελάρχες στην Ουάσιγκτον, το Λονδίνο, το Παρίσι και τις Βρυξέλλες επιχειρούν να απεικονίσουν στον χάρτη τις επόμενες κινήσεις της Μόσχας. Κάποιοι επιμένουν πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα στραφεί προς της Βαλτικές Χώρες. Μάλλον δύσκολο. Δεν θα επιτεθεί σε νατοϊκό έδαφος. Κάποιοι πιστεύουν πως θα στραφεί κατά της Μολδαβίας στα νότια και της Γεωργίας στον Καύκασο. Μπορεί.

Ωστόσο κάποιοι επιτελικοί σχεδιαστές πιστεύουν πως το επόμενο θέατρο πολέμου θα είναι ο εδαφικός χώρος της Συρίας. Συνδέουν δε αυτή την υποψία με το γεγονός ότι το Κρεμλίνο έσπευσε να στείλει τον υπουργό Άμυνας της Ρωσίας στη Δαμασκό, μόλις 4 ημέρες πριν αρχίσει η εισβολή στην Ουκρανία. Ο Ρώσος υπουργός αλλά και στρατηγός ήθελε να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι πως η ρωσική δύναμη στη Συρία είναι επαρκώς ασφαλής και στελεχωμένη, αλλά και να αποσπάσει από τον πρόεδρο Άσαντ πως το καθεστώς της Δαμασκού θα ακολουθήσει πειθήνια όλους τους σχεδιασμούς και τις επιδιώξεις του Κρεμλίνου. Οι υποστηρικτές αυτής της εναλλακτικής επιδίωξης της Μόσχας εξηγούν πως την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μία διαρκής και συνεχώς αναπαραγόμενη σχέση συγκοινωνούντων δοχείων μεταξύ των στρατηγικών επιλογών του Κρεμλίνου όσον αφορά την Ευρώπη και την Μέση Ανατολή.

Από τη Δαμασκό στην Κριμαία

«Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν κατάλαβε ποτέ πώς "εξάντλησε" στη Συρία ένα μεγάλο μέρος του αποτρεπτικού δυναμικού των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας» έγραφε η «Le Monde» στις 27 Φεβρουαρίου. Η Ουάσινγκτον έκτοτε παραμένει αιχμάλωτη μίας άποψης που αποσυνδέει πλήρως το ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων που θεωρείται μέρος του στρατηγικού σχεδιασμού του Κρεμλίνου από το Μεσανατολικό θέατρο επιχειρήσεων που θεωρείται πεδίο τακτικού σχεδιασμού της Μόσχας. Ο Μπαράκ Ομπάμα έχασε την ευκαιρία να θέσει τις δικές του «κόκκινες γραμμές» το 2013 μετά τον βομβαρδισμό με χημικά των περιχώρων της Δαμασκού. Αυτή η επίδειξη αδυναμίας της Ουάσινγκτον έπεισε τον Βλαδίμηρο Πούτιν πως οι ΗΠΑ δεν θα αντιδρούσαν σοβαρά σε μία ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία, εξέλιξη που υλοποιήθηκε έξι μήνες  μετά, το 2014.

Αμέσως μετά, η Ρωσία επανήλθε στο Μεσανατολικό θέατρο επιχειρήσεων, αυτή τη φορά με απολύτως άμεσο τρόπο. Υποστηρίζοντας το καθεστώς Άσαντ η Μόσχα έστειλε στη Συρία ισχυρότατο εκστρατευτικό σώμα, ενεργοποίησε πλήρως τη ρωσική ναυτική βάση στην Ταρτούς και εγκατέστησε αεροπορική βάση στη Λατάκεια μεταφέροντας εκεί ηλεκτρονικά μέσα παρακολούθησης, αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα αλλά και σημαντικό αριθμό αεροσκαφών. Η Ρωσία επανήλθε στρατηγικά στη Μέση Ανατολή εκμεταλλευόμενη τη «στρατηγική απάθεια» των ΗΠΑ. Το Κρεμλίνο παίζοντας με τις λεπτές ισορροπίες εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τα κενά και τις εντάσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ. Κατάφερε να «μπει σφήνα» σε αυτό το κενό. Προμήθευσε με οπλικά συστήματα την Άγκυρά και έτσι διόγκωσε τις εντάσεις. Αναβάθμισε την εμπορική συμφωνία με την Τουρκία παίζοντας το χαρτί του φθηνότερου φυσικού αερίου. Τέλος επέτρεψε στον Ερντογάν να «παίξει» γεωπολιτικά, έστω και περιορισμένα στον Καύκασο στηρίζοντας τους Αζέρους στον πόλεμο του Ναγκόρνι Καραμπάχ.

Στην πραγματικότητα η ρωσική τακτική στη Συρία επέτρεψε την αποκατάσταση του ελέγχου από το καθεστώς της Δαμασκού των δύο τρίτων του εδάφους της χώρας.

Μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα από εκεί, στην περιφέρεια της Κεντρικής Αφρικής, η συγκεκριμένη διπλωματική δραστηριότητα του Κρεμλίνου και μερικές εκατοντάδες ρώσων μισθοφόρων της ιδιωτικής εταιρείας Wagner που ελέγχεται από το Κρεμλίνο, εξεδίωξαν τη Γαλλία από το Μάλι αναγκάζοντας το Παρίσι να αναδιπλωθεί αλλά και να αναθεωρήσει συνολικά την πολιτικής του σε αυτή τη γωνιά του κόσμου. Μόνον νίκες λοιπόν για τη Ρωσία και μόνο στρατηγικές ήττες για τη Δύση, αν συνυπολογίσουμε και τις εξελίξεις στη Λιβύη, το Σουδάν και την Υποσαχάρεια ζώνη όπου οι μισθοφόροι του Πούτιν είναι δυναμικά παρόντες.

Η εκστρατεία της Ουκρανίας

Είναι λοιπόν προφανές πως η δυναμική την οποία ανέπτυξε η Μόσχα την τελευταία δεκαετία αποτελεί μέρος ενός καλά μελετημένου και προετοιμασμένου σχεδίου η εκτέλεση του οποίου βασίστηκε κυρίως στο έλλειμμα στρατηγικής ανταπάντησης εκ μέρους της Δύσης.

Η εκστρατεία της Ουκρανίας ενεργοποίησε καλά υπνωτισμένα ανακλαστικά ενός δυτικού κόσμου ο οποίος συνήθισε στη θαλπωρή της ρουτίνας. Ξέχασαν στη Δύση πως δεν υπάρχει η έννοια της ρουτίνας στην ιστορία. Η πολιορκία του Κιέβου λειτούργησε ως «νέο Σαράγιεβο». Κανείς δεν ανέμενε από τους Μουσουλμάνους της ιστορικής πόλης να σηκώσουν το ανάστημά τους στη σερβική πολεμική μηχανή αλλά και να αντισταθούν παράλληλα στους Κροάτες. Η τραγωδία του Σαράγιεβο υπενθύμισε σε όλους πως όταν η φωτιά ξεσπάσει στην αυλή του γείτονά σου τότε στα σίγουρα θα καεί και το δικό σου σπίτι.

Η εισβολή της Ρωσίας με έναν εντυπωσιακό όγκο στρατιωτικών δυνάμεων που παραπέμπουν σε γιγαντιαίες στρατιωτικές επιχειρήσεις στην ιστορία, δείχνει πως ο ρωσικός παράγοντας επιδιώκει πάνω απ’ όλα να σηματοδοτήσει την ολική επαναφορά της στρατιωτικής ισχύος ως απειλής, ως βασικό συστατικό στοιχείο στην διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων.

Μόνο η υπενθύμιση πως το πραγματικό κλειδί της εξουσίας το κρατά ζηλότυπα η Οικονομία και όχι οι στρατηγοί, θα μπορούσε να οδηγήσει την επιχειρηματική ελίτ των ρώσων ολιγαρχών να διαμηνύσουν στον Πούτιν πως η εξουσία του εξαρτάται από τη δική τους ευημερία. Αν αυτό δεν συμβεί τότε πολύ σύντομα στην Ανατολική Μεσόγειο το ΝΑΤΟ θα στέλνει ενισχύσεις στην Αίγυπτο ,την Κύπρο, την Κρήτη και την Αραβική Έρημο σε μία προσπάθεια να αναχαιτίσει τις επιδιώξεις του Κρεμλίνου. Ας κρατήσουμε στην πίσω μεριά του μυαλού μας πως ο Σεργκέι Λαβρόφ προ ημερών, ο οποίος δεν ομιλεί ασκόπως όπως πολλοί συνάδελφοί του στη Δύση, απείλησε εμμέσως πλην σαφώς την Κύπρο. Λίγα εικοσιτετράωρα μετά ο πρέσβης της Ρωσίας στην Λευκωσία ανακοίνωνε αυτάρεσκα πως όλοι οι Ρώσοι τουρίστες θα επισκεφθούν φέτος την Τουρκία. Το «ξανθόν γένος» επιδίδεται συστηματικά, ως φαίνεται, σε λυκοφιλίες.