Η νέα Pax Europeana ή το «Μόναχο» του 21ου αιώνα;

Άριστα σκηνοθετημένο το διάγγελμα Πούτιν από τους ειδικούς επικοινωνιολόγους. Ο «Τσάρος» της σύγχρονης Ρωσίας, συνταγματάρχης της KGB επί Σοβιετικής Ένωσης, επικεφαλής μιας οικονομικής και στρατιωτικο-τεχνολογικής ελίτ η οποία καθοδηγεί τις στρατηγικές επιλογές της χώρας, ο Βλαδίμηρος Πούτιν, θύμιζε πολύ τον Αδόλφο Χίτλερ το 1938 στη Διάσκεψη του Μονάχου, όταν τύλιξε σε μία κόλλα χαρτί τους Εγγλέζους και τους Γάλλους. Ήθελε και αυτός τότε να «διορθώσει ένα λάθος της Ιστορίας». Η διόρθωση αυτή οδήγησε στο σφαγείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στην άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας. Για δεύτερη φορά σε λίγες δεκαετίες.

Λίγα εικοσιτετράωρα μετά τη διάσκεψη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο Μόναχο, το 2022 πια, ο Βλαδίμηρος Πούτιν, με ένα διάγγελμα προετοιμασμένο εδώ και πολύ καιρό, ανακοίνωσε πως θέλει να διορθώσει ένα λάθος της Ιστορίας στο οποίο υπέπεσε ο Влади΄мир Ильи΄ч Улья΄нов, γνωστότερος ως Λένιν. Ότι δηλαδή προσέφερε κρατική οντότητα στην Ουκρανία. Όσοι ηγέτες προτίθενται να «διορθώσουν» ιστορικά τάχα μου λάθη οδηγούν αναπόφευκτα τη χώρας τους και την ανθρωπότητα σε σφαγείο. Αυτό διδάσκει η Ιστορία.

Το διάγγελμα του Ρώσου ηγεμόνα ήταν πλήρες συμβολισμών. Με έναν «ψυχρό θυμό» τον οποίο δεν έκρυβε αλλά αντιθέτως επιδείκνυε, όπως εύστοχα επισημαίνει η Le Monde, ο Πούτιν διάνθισε την ιστορική αναδρομή της ρωσικής συλλογικής αυτολύπησης με κλιμακούμενες εξάρσεις πικρίας και αποκάλυψης απωθημένων. Έφθασε να μνημονεύσει μία συνάντηση με τον Μπιλ Κλίντον κατά τη διάρκεια της οποίας του ανέφερε τη σκέψη να ενταχθεί η Ρωσία στο ΝΑΤΟ. Προφανώς ο Κλίντον τον έγραψε στα παλαιότερα των υποδημάτων του (αν ποτέ υπήρξε τέτοια κουβέντα) διότι ποιος σοβαρός δυτικός πολιτικός θα πίστευε ποτέ το 2000 μ.Χ. πως η Ρωσία θα εντασσόταν στην Ατλαντική Συμμαχία χωρίς σχέδιο για την πλήρη υπονόμευσή της; Και πως μία Ευρώπη, όπως την ξέρουμε, θα δεχόταν ποτέ να αγκαλιάσει μία Ρωσία όπως τη φανταζόμασταν τότε και όπως τελικά εξελίχθηκε; Μάλλον σαν σενάριο πολιτικής φαντασίας θα μπορούσε να εκληφθεί. Απλά τότε η Ρωσία εκλιπαρούσε προς όλες τις κατευθύνσεις για να κερδίσει χρόνο. Η διαχείριση των εσόδων από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, τη μαζική εξαγωγή ακατέργαστων πρώτων υλών, την εξαγωγή ποσοτήτων χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων επέτρεψε στον Πούτιν να ανασυγκροτήσει το στρατιωτικο-τεχνικό apparatus. Συγκρότησε νέες «Υπηρεσίες», όπως την ιδιωτική πολυδύναμη ταχείας και παντός καιρού επέμβασης, τη «Wagner». Ένα είδος ένοπλης δύναμης για άμεση υλοποίηση στρατηγικών αποφάσεων του «Βαθέος Κρεμλίνου». Κατάφερε να αναστήσει τη στρατιωτική βιομηχανία. Οι τεχνικοί του μπόρεσαν να εξελίξουν αποτελεσματικά οπλικά συστήματα. Επανήλθε στο Διάστημα. Επανήλθε στη διεθνή σκηνή στην αρχή με τη Συρία, μετά με τη Λιβύη και τελικά εκδιώχνοντας τους Γάλλους από το Μαλί. Ο Εμανουέλ Μακρόν αναγκάστηκε να ομολογήσει μία βαριά στρατηγική ήττα στο Sahel αλλά και να αναγνωρίσει την κλιμακούμενη ρωσική παρουσία της Ρωσίας σε αυτή τη γωνιά της Αφρικής με τις πολύτιμες πρώτες ύλες για στρατηγικού τύπου εξοπλισμούς. Όπως παραδέχεται (και ομολογεί) η Fiona Hill, εξειδικευμένη αναλύτρια σε θέματα Ρωσίας του think tank Brookings Institution, «ο Πούτιν κατάφερε να θρονιαστεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και της παγκόσμιας συζήτησης για θέματα στρατηγικής και ασφαλείας» (Le Monde, 15 Φεβρουαρίου 2022). Αν σκεφτεί κανείς τι συνέβαινε πριν από είκοσι χρόνια, το 2000 δηλαδή, τότε όντως η Μόσχα κατάφερε να επανέλθει με αξιώσεις στο διεθνές προσκήνιο.

Το διάγγελμα λοιπόν του Ρώσου ηγεμόνα είχε πολλούς αποδέκτες. Η Ουκρανία, όπως η Κούβα για τους Αμερικανούς πριν από πολλές δεκαετίες, είναι η αφορμή, το άλλοθι και το πρόσχημα. Ο Βλαδίμηρος Πούτιν, το βράδυ της Δευτέρας 21 Φεβρουαρίου, ενημέρωσε με ξεκάθαρο τρόπο πως ο σχεδιασμός του, η στρατηγική του «αρχιτεκτονική» αφορούν την επανασύσταση της Σοβιετικής αυτοκρατορίας. Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν, ο Καύκασος, οι Τατζίκοι και οι Τουρκμένοι, η Κιργισία και η Ουκρανία, αργότερα και η παλαιά Βεσαραβία, γιατί όχι, θα πρέπει να ενταχθούν ξανά στο τσαρικό βασίλειο. Αυτό είναι το σχέδιο.

Λίγος καιρός είχε περάσει από τη διάσκεψη του Μονάχου του 1938, και ο Χίτλερ έστελνε τα στρατεύματά του στην τότε Τσεχοσλοβακία για να διασφαλίσει τη γερμανική μειονότητα τάχα μου. Οι μειονότητες ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν ως εργαλεία άσκησης εξωτερικής πολιτικής και επιθετικών ενεργειών. Λίγες ώρες πέρασαν από την αναγνώριση των ανατολικών επαρχιών της Ουκρανίας, Λουχάνσκ και Ντονιένσκ, και οι ρωσικές τεθωρακισμένες φάλαγγες εισέβαλαν για να προστατέψουν την «ανεξαρτησία» των ρωσόφωνων περιοχών της Ουκρανίας. Είναι πολύ απλό. Όταν δεν έχεις κάποιο Κοινοβούλιο για να σε φρενάρει, κάποια αντιπολίτευση για να σε σταματήσει και μία ενημερωμένη κοινωνία για να σου πει όχι (έτσι έχουν τα πράγματα στη Ρωσία), τότε μπορεί να στείλεις τα τανκς σου όπου θέλεις και για όσο θέλεις. Έτσι σκέπτεται και ο Ερντογάν, και ο κάθε Ερντογάν σε αυτόν τον πλανήτη. Κάπως έτσι ενήργησε και ο Τζορτζ Μπους εκμεταλλευόμενος την απόλυτη σύγχυση που ακολούθησε το δράμα των «Δίδυμων Πύργων» εισβάλλοντας στο Αφγανιστάν και αργότερα στον Περσικό Κόλπο. Έτσι λειτουργούν οι ηγεμόνες που δεν τους απασχολούν οι δημοκρατικές διαδικασίες. Παγκοσμίως.

Όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, η κίνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν εμπεριέχει έναν δυσανάλογα απειλητικό συμβολισμό. Για πρώτη φορά διά των όπλων αλλάζουν σύνορα στην Ευρώπη μετά την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία οδήγησε στην ανεξαρτησία των πρώην γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών αλλά εντός των διεθνών συνόρων της πρώην κρατικής οντότητας. Η Ουκρανία ήταν ανεξάρτητη κρατική οντότητα, ομόσπονδο μέλος της Σοβιετικής Ένωσης, με έδρα στον ΟΗΕ εξ αρχής. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ουκρανία απέκτησε status ανεξάρτητης χώρας-μέλους του ΟΗΕ. Η εισβολή ρωσικών μονάδων στην Ανατολική Ουκρανία αποτελεί παραβίαση κυριαρχίας. Θα συνέβαινε ακριβώς το ίδιο αν η Τουρκία εισέβαλλε σε κάποιο νησί του Αιγαίου αμφισβητώντας τάχα μου κάποια πρόνοια μιας διεθνούς συμφωνίας. Για να μη γελιόμαστε. Όπως επισημαίνουν τα σοβαρά ΜΜΕ της Δύσης, τα οποία ούτε επιθυμούν έναν πόλεμο στην Ευρώπη ούτε υποθάλπουν συστηματικά τα συμφέροντα κάποιου στρατιωτικο-τεχνολογικού κατεστημένου ή συμπεριφέρονται ως porte parole κάποιων κρατικών μηχανισμών, η Μόσχα το βράδυ της Δευτέρας 21 Φεβρουαρίου διέβη τον Ρουβίκωνα. Οι επιπτώσεις θα είναι γονιδιακού τύπου. Οι διεθνείς σχέσεις όπως αυτές κληρονομήθηκαν από τις μεταπολεμικές συνθήκες και συμφωνίες δεν υφίστανται πλέον παρά μόνον ως θεωρητικές αναφορές, χωρίς δηλαδή πραγματική ισχύ.

Τι προκάλεσε αυτή την αλλαγή του «δυτικού DNA»;

1. Η αδυναμία που επέδειξε η Δύση, ιδιαίτερα ως προς το ευρωπαϊκό σκέλος, από τον γιουγκοσλαβικό πόλεμο και μετά.
2. Η κλιμακούμενη πολιτικο-στρατιωτική αδυναμία της Ουάσιγκτον κατά την πρόσφατη δεκαετία (με αποκορύφωμα την άτακτη αποχώρηση από το Αφγανιστάν).
3. Η παράλληλη απονεύρωση του ΝΑΤΟ (είναι εγκεφαλικά νεκρό, είχε πει ο Εμανουέλ Μακρόν).
4. Το έλλειμμα στρατηγικής πειθούς εκ μέρους του αμερικανικού παράγοντα.
5. Η δραματική ενίσχυση του ρόλου της Κίνας.

Όλα αυτά και πολλά άλλα επέτρεψαν στον Ρώσο ηγεμόνα να διαβεί τον Ρουβίκωνα και να θέσει την Ευρώπη συνολικά προ ενός αναμφισβήτητα ιστορικού διλλήματος. Θα συμφωνήσει ή όχι σε ένα νέο status της ευρωπαϊκής ασφάλειας υπό τις νέες συνθήκες που επιβάλλονται de facto αλλά πλέον και de Jure, αφού οι κινήσεις της Μόσχας στην Ανατολική Ουκρανία, θέλουμε δεν θέλουμε, οδηγούν σε ένα νέο νομικό πλαίσιο. Με λίγα λόγια, η Μόσχα εκβιάζει μέσω Ουκρανίας την Ευρώπη για μία νέα ολιστική Συνθήκη Ασφαλείας η οποία θα καλύπτει και άλλες ανάγκες (πέραν των στρατιωτικών), όπως εκείνες της διανομής και εμπορίας της Ενέργειας, τις οδούς μεταφοράς αγαθών, το πλαίσιο μετακίνησης ανθρωπίνων πόρων (μεταναστευτικό), την αντιμετώπιση ασύμμετρων - υβριδικών κινδύνων κ.λπ.

Υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης μεταξύ ενός φιλόδοξου, θυμωμένου και έκδηλα πικρόχολου Ρώσου ηγεμόνα και μιας κατακερματισμένης και σε περίοδο παρακμής Δύσης;

Έχει η Δύση τη δυνατότητα κατανόησης των νέων παγκόσμιων συσχετισμών ή αυτάρεσκα πορεύεται αγνοώντας τα σημάδια και τις προειδοποιήσεις; Αντιλαμβάνεται πως το ειδικό βάρος στον πλανήτη στρατηγικά, οικονομικά και ενεργειακά μετακινείται προς την Ανατολή (και πάλι); Ενστερνίζεται η Δύση τα συμπεράσματα του πολύ πρόσφατου άρθρου της συντηρητικής διπλωματικής επιθεώρησης Foreign Affairs της 14ης Φεβρουαρίου με τίτλο «Πώς θα γίνει μια συμφωνία με τον Πούτιν;».

Το άρθρο καταλήγει στο εξής ανελέητο δίλημμα: «Οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν επίσης να επιτύχουν ακόμη και αν αποτύχουν να αποδώσουν μια μεγάλη συμφωνία. Ο Πούτιν μπορεί να αναστείλει την εισβολή στην Ουκρανία, ενώ οι διπλωμάτες διαβουλεύονται, έστω και μόνο για να δει τι μπορεί να αποκομίσει από μια συμφωνία. Αυτή η καθυστέρηση μπορεί να μην επιλύσει πλήρως τα ζητήματα που αφορούν την Ουκρανία ή την Ευρώπη συνολικά, αλλά με χιλιάδες ζωές να διακυβεύονται, ακόμη και η κωλυσιεργία θα ήταν μια τεράστια υπηρεσία. Τρία χρόνια ειρήνης είναι, εν τέλει, πολύ καλύτερα από τρία χρόνια πολέμου.»

Αυτά γράφονταν πριν από λίγα μόλις εικοσιτετράωρα. Είναι άραγε ήδη αργά;