Για τους σκοπούς της επίσκεψης του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ κυρίου Τσίπρα στο Άγιος όρος γράφτηκαν πολλά. Θεωρώ άδικα, όσα επικριτικά σχόλια αφορούσαν την πολιτική σκοπιμότητα της επίσκεψης. Βεβαίως και είχε το δικαίωμα να επισκεφτεί το Άγιον Όρος. Άσχετο βεβαίως ότι ο μισός πληθυσμός στερείται αυτού του δικαιώματος. Το ζητούμενο δεν είναι στο αν είναι υποκρισία ένας αρχηγός ενός αριστερού κόμματος να πάει στο Άγιο Όρος, αλλά στο αν πηγαίνοντας εκεί υπεράσπισε τις αρχές της Αριστεράς και του Διαφωτισμού. Εξάλλου όπως ο ίδιος ισχυρίζεται αυτός και το κόμμα του είναι οι μόνοι γνήσιοι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού στην Ελλάδα.
Μαθαίνουμε από τα ρεπορτάζ ότι στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις του με τους μοναχούς συζήτησαν θέματα για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία, ακόμη και για τον Διαφωτισμό. Δεν ήμουν εκεί για να ξέρω, αλλά:
Υποθέτω ότι εκεί αυτός ανέφερε στους μοναχούς πως καμία συνέχεια δεν υπάρχει μεταξύ αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και ορθοδοξίας. Ότι η μεγάλη καινοτομία της αρχαιοελληνικής σκέψης ήταν η απελευθέρωση της από τα δεσμά μιας εξωκοινωνικής, θεϊκής, υπερβατικής ή άλλης αρχής που θέτει όρια και κανόνες στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Στην αρχαία ελληνική δημοκρατία οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι δημιουργοί των νόμων που τους διέπουν. Ο μόνος Θεός που μιλάει στους Έλληνες ως κοινωνικό σύνολο, όχι ατομικά, είναι οι αποφάσεις της πολιτικής Αγοράς.
Υποθέτω ότι τους είπε πως σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Ωριγένη οι χριστιανοί των δυο πρώτων αιώνων ένοιωθαν βαθύτατη απέχθεια σε κάθε είδους ναούς, βωμούς και ομοιώματα και ότι όλα αυτά άλλαξαν από τη στιγμή που η εκκλησία συγχωνεύτηκε με το κράτος και από πίστη έγινε πειθάρχηση. Απ’ αυτή τη στιγμή η διάδοση της πίστης πέρασε από τα χέρια των αποστόλων στα χέρια των δήμιων.
Υποθέτω ότι συμπλήρωσε τη δήλωσή του: «όποιος δεν έχει επισκεφτεί το Άγιον Όρος αδικεί τον εαυτό του» με μια κατ’ ιδίαν δήλωση προς τους Άγιους Πατέρες ότι αυτό αποτελεί μια κριτική επισήμανσή του προς αυτούς, για το ότι εμμένουν σε μια δική τους καταστατική αρχή που έρχεται σε αντίθεση με την υποτιθέμενη οικουμενικότητα του θείου και η οποία αποκλείει το μισό πληθυσμό από τη δυνατότητα να μη αδικεί τον εαυτό του.
Υποθέτω ότι ως αρχηγός ενός αριστερού κόμματος και ως θιασώτης του Διαφωτισμού τούς ανέφερε την άποψη του Βολταίρου ότι η πίστη στα θαύματα προσβάλλει τον Θεό, γιατί είναι σαν να υπονοεί κανείς πως ο Θεός είναι ένα αδύναμο ον, που για να αποδείξει την ύπαρξή του πρέπει να παραβιάζει τους αναλλοίωτους φυσικούς νόμους, διορθώνοντας τα λάθη του. Τους είπε δηλαδή ότι για τον Διαφωτισμό, ιδωμένο με τη ματιά του Βολταίρου, υπάρχει μια επίπλαστη και μια φυσική θρησκεία. Η επίπλαστη εκπορεύεται από τη θεολογία και από τους ιερείς, «αυτή είναι η πηγή κάθε ανοησίας και όποιας αναταραχής μπορεί κανείς να φανταστεί, είναι η μητέρα του φανατισμού και της κοινωνικής διχόνοιας, είναι ο εχθρός του ανθρώπινου γένους». Αυτή «ενθαρρύνει όλες τις ωμότητες που γίνονται από κοινού, όπως συνωμοσίες, στάσεις, ληστείες, ενέδρες, καταλήψεις πόλεων, λεηλασίες, φόνους». Αντιθέτως η φυσική θρησκεία διδάσκει πολλά «ηθικά διδάγματα και πολύ λίγα δόγματα». Γι' αυτήν «η ηθική δεν εντοπίζεται στις δεισιδαιμονίες, μήτε στις τελετές, δεν έχει τίποτα κοινό με τα δόγματα», ταυτόχρονα εμποδίζει τους ανθρώπους να εγκληματούν. Γι' αυτήν η ύπαρξη του Θεού είναι ένα λογικό συμπέρασμα, είναι κάτι το προφανές, ενώ η θεολογική θρησκεία κηρύσσει την πίστη, να πιστεύουμε δηλαδή «όχι το αληθοφανές, αλλά αυτό που κατά την αντίληψή μας είναι απατηλό». Η πίστη αφορά μόνο τα παράδοξα και αντιφατικά πράγματα. Ο Θεός δεν είναι ούτε παράδοξος ούτε αντιφατικός.
Υποθέτω ότι τους ανέφερε ότι για τον Μοντεσκιέ η θεμελιώδης αντίφαση του ανθρώπου είναι ο δυϊσμός του. Από τη μια είναι ένα φυσικό ον, που η ζωή του καθορίζεται όπως και όλων των άλλων όντων, από αμετάβλητους νόμους της φύσης, και από την άλλη είναι ένα νοήμον ον, που το ίδιο διαμορφώνει τους έλλογους νόμους που διέπουν τη ζωή του. Αυτός ο διαχωρισμός είναι η αφετηρία του μοντεσκιανού Πνεύματος των Νόμων, το οποίο προκύπτει ως συνισταμένη του κλίματος, των αρχών του πολιτεύματος, των ηθών και των εθίμων και των επιμέρους νόμων, αλλά και της θρησκείας. Κανείς, όμως δεν μπορεί να υποστηρίξει ούτε ότι η θρησκεία μπορεί να ορίζει τους νόμους, αλλά ούτε, πολύ περισσότερο, δεν μπορούν οι νόμοι να ορίζουν τη θρησκεία. Ότι δηλαδή νόμοι (κράτος) και θρησκεία είναι διαφορετικά πράγματα.
Υποθέτω επίσης ότι τους ανέφερε, πως σύμφωνα με τον Καντ η ηθική συμπεριφορά προϋποθέτει την ιδέα μιας ηθικής κοινότητας. Η ύπαρξη της Εκκλησίας είναι αναγκαία σαν μια ηθική κοινότητα και μόνο. Αυτή όμως δεν μπορεί να είναι προϋπόθεση της σχέσης των ανθρώπων με τον Θεό, αλλά μόνο ένα μέσο, με ιστορική αρχή και πέρας. Η εκκλησιαστική πίστη είναι ιστορικά αναγκαία, είναι όμως και πεπερασμένη, γιατί αποτελεί το προστάδιο για την έλευση της μόνης αληθινής πίστης, που είναι ή έλλογη δικαιολόγηση των ηθικών πράξεων. Η καθαρή θρησκευτική πίστη υποστηρίζει πως χρειαζόμαστε μια αποκάλυψη για να συμπεριφερθούμε ως πολίτες σε μια θεϊκή πολιτεία επί της γης. Ως άνθρωποι όμως χρειαζόμαστε καθαρούς ηθικούς νόμους για να προσεγγίσουμε τη φυσική ή την έλλογη θρησκεία.
Υποθέτω ότι ο κύριος Τσιπρας υπεράσπισε με επάρκεια τον Διαφωτισμό και ότι αυτό το βίντεο που τον δείχνει στην Μπολόνια της Ιταλίας να αντιπαραθέτει τον Μακιαβέλλι στον Διαφωτισμό και στον Γκράμσι είναι ένα δημιούργημα της μονταζιέρας της Ρηγίλλης, γιατί βεβαίως κανένας υποστηρικτής του Διαφωτισμού δεν θα κατέτασσε τον προπάτορά του, τον Μακιαβέλλι, στον Αντιδιαφωτισμό.
Υποθέτω επίσης πως οι Άγιοι Πατέρες με πολιτισμένο τρόπο, όπως κάνει η πλειοψηφία των ιεραρχών μας, τού εξέθεσαν τις δικές τους απόψεις, ως κατεξοχήν φορείς του πνεύματος του αντιδιαφωτισμού.
Αν οι υποθέσεις μου είναι ορθές τότε δεν έχει και τόση σημασία που δεν τους είπε τίποτα για την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου, για το σύμφωνο συμβίωσης, για την κατάργηση της αναφοράς σ’ οποιαδήποτε θρησκεία ως κυρίαρχης στο ελληνικό Σύνταγμα, για το ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και εθνικισμού κλπ. Είναι σαν να τους είπε και γι’ αυτά.
Όπως μαθαίνω, αυτό δεν είναι υπόθεση, αλλά γεγονός που καταγράφηκε χωρίς να το αμφισβητήσει κανείς,ο κύριος Τσίπρας έμεινε ένα τέταρτο, μόνος του, με τη «θαυματουργή» εικόνα του Άξιον Εστί στον Ναό του Πρωτάτου. Αυτός και η Πλατυτέρα των Ουρανών, χωρίς καμία διαμεσολάβηση.
Θα πρέπει επομένως οι συνεργάτες του Προέδρου, όταν για λόγους αβρότητας, οι Παναγιώτατοι Θεσσαλονίκης και Πειραιώς επισκεφτούν την Κουμουνδούρου, να βάλουν τον μεν πρώτο ως πιο «δεκτικό» να μείνει μόνος του ένα τέταρτο με το Κεφάλαιο του Μαρξ και τον δεύτερο ως πιο «επαναστάτη» με το Κράτος και Επανάσταση. Μόνοι τους με τους κλασικούς του μαρξισμού-λενινισμού, χωρίςκαμία διαμεσολάβηση.
12°
