Σχόλιο για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, τη στάση των ηγετών της Δύσης απέναντι στην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας και τις κινήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν
Γράφει ο Επαμεινώνδας Κορώνης*
Το ξέρουμε από την θεωρία και την ιστορία. Εάν δεν αντιδράσεις γρήγορα και δυναμικά σε επεκτατικές και επιθετικές βλέψεις, τελικά θα υποστείς και τις συνέπειες της σύγκρουσης. Όταν ο Πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας υπέγραψε την Συμφωνία του Μονάχου το 1938 με τον αλαζονικό Χίτλερ, διασφαλίζοντας την ειρήνη προδιέγραφε τον πόλεμο.
Το παράδοξο οι φιλειρηνικοί ηγέτες να οδηγούν τον λαό τους σε πολυετείς και καταστροφικές συγκρούσεις αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο μάθημα στην ψυχροπολεμική περίοδο. Από τον Κένεντι και τους πυραύλους στην Κούβα μέχρι την σκληρή πολιτική του Ρίγκαν φάνηκε η σημασία του να μπορείς να πιέσεις και να ασκήσεις δύναμη. Η «οπλισμένη ειρήνη» που αναφέρει ο Τρότσκι αλλά και η ορθολογική άσκηση απειλής λειτουργεί ισορροπιστικά. Αυτή όμως απαιτεί ηγέτιδες ή ηγέτες με χαρακτηριστικά που να υπερβαίνουν την απλή άσκηση εξουσίας και την υποταγή στο βραχυχρόνιο λαϊκό «θέλω». Και αυτές οι προσωπικότητες δυστυχώς δεν υπάρχουν πια.
Γιατί βέβαια κανείς δεν θέλει την στρατιωτική διεθνοποίηση του Ουκρανικού. Η ανθρωπότητα έχει βιώσει αρκετούς πολέμους οι οποίοι εξελίχθηκαν σε πολύχρονα κοινωνικά δράματα. Αλλά όταν εδώ και δύο δεκαετίες η Δύση συνολικά δείχνει την ανοχή στις επεκτατικές βλέψεις της ρωσικής ημι-δημοκρατίας, τι ακριβώς περιμένουμε; Οι πιο έγκριτοι αναλυτές είχαν τονίσει το 2014 ότι ο ηγετικός Πούτιν δεν θα σταματήσει στην Κριμαία. Από το αθλητικό ντόπινγκ μέχρι την παραγωγή εμβολίων, η άλλοτε τρανή αυτοκρατορία δείχνει ότι θέλει και μπορεί να πορευτεί ολομόναχη σε μια έρημο διεθνούς πολιτικής αδράνειας. Ο Ρώσος Πρόεδρος έχει πλέον απελευθερώσει ένα εθνικιστικό όραμα. Τον Μάρτιο του 2018 στην ομιλία του προς το Έθνος δείχνει εμφανώς ότι κυοφορείται μια επεκτατική και μαξιμαλιστική ιδέα εντός του Κρεμλίνου. Αναφέρει αποφασιστικά: «...we must do this, and we will do this». Λίγους μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 2018, ο Τραμπ ανακοινώνει στην σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών ότι η ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης θα αντικατασταθεί από το ιδεώδες του πατριωτισμού. Χωρίς να εξηγήσει ποτέ τι σημαίνει και τι συνεπάγεται μια «κλειστή» οικονομία για τις ΗΠΑ. Όραμα και αποφασιστικότητα από την μια (ίσως καταστροφικά), ιδεοληπτική τρικυμία από την άλλη.
Η διοίκηση Μπάιντεν δείχνει το γιατί το έλλειμμα ηγεσίας μπορεί να επιφέρει καταστροφικές συνέπειες. Ο ίδιος γνωρίζει ότι η Λιβύη, το Ιρακ και η Ανατολική Ευρώπη είναι νευραλγικά σημεία γεωστρατηγικής ισορροπίας. Η άτακτη, απότομη και τροχιοδεικτική αποχώρηση από το Αφγανιστάν επιβεβαίωσε όμως το νέο δόγμα των ΗΠΑ: «αφήστε μας ήσυχους». Αυτό τόνιζε σε όλους τους τόνους ο Τραμπ όταν καλούσε τους Νατοϊκούς συμμάχους να δώσουν περισσότερα λεφτά στον κοινό αμυντικό στόχο. Αλλά και αυτοί έχουν απρόθυμους ψηφοφόρους και δεν ενθουσιάζονται στην ιδέα να επενδύσουν στην άμυνα. Πόσο μάλλον να αποστείλουν και στρατό και αποθέματα για μακρινούς ψυχρούς πολέμους. Και κανείς δεν φαίνεται να θέλει να μας ξυπνήσει από τον λήθαργο.
Η χλιαρή προσέγγιση του Μπάιντεν στις επαφές με τον Ρώσο παντοδύναμο ηγέτη, το ότι φτάσαμε να συζητάμε τις οικονομικές κυρώσεις στο πάρα πέντε και η ανοχή της Δύσης στις δοκιμαστικές βολές της Ρωσίας θα έχει άμεσες συνέπειες. Το ταξίδι του Γερμανού Καγκελάριου ήταν μια συμβολική αποτυχία. Η αντίδραση πλέον των ΗΠΑ είναι η οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας την στιγμή που ο Blinken δηλώνει ανήσυχος (deeply concerned) για το ενδεχόμενο εισβολής, δήλωση την οποία θα μπορούσε να κάνει πολύ εύκολα ο αρχηγός κράτους της Σλοβενίας ή του Βελγίου.
Αφήνοντας την διεθνή ανάλυση στους ειδικούς, εμείς εστιάζουμε στα πρόσωπα, στα ηγετικά πρόσωπα τα οποία σήμερα λειτουργούν πότε νευρικά και πότε άνευρα, με το μάτι στην κοινή γνώμη και το βραχυπρόθεσμο μέλλον. Από τον Αμερικάνο Πρόεδρο μέχρι τους ηγέτες εντός Ε.Ε., που νοιάζονται μόνο για την παροχή του φυσικού αερίου, απλώνεται το πολυσυζητημένο έλλειμμα ηγεσίας, οράματος και στρατηγικής το οποίο φέρνει συνέπειες και μεγαλύτερες συγκρούσεις από αυτές που απεύχεται.
Ανεξάρτητα από το αν ο Βλαντιμίρ Πούτιν εισβάλει ή όχι στην Ουκρανία, έχει ήδη πετύχει έναν παράπλευρο στόχο. Να εγκατασταθεί στα μάτια του κόσμου ως ο ισχυρός οραματιστής απέναντι σε μικροσκοπικούς αντιπάλους. Οι ηγέτες πρέπει να μάχονται εντός και εκτός χώρας προκειμένου να πετύχουν ρεαλιστικούς στόχους, μας δίδαξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Να σοκάρουν και να διδάσκουν. Να μετασχηματίζουν και να επηρεάζουν. Χωρίς όραμα και ικανότητα επιρροής οι αρχηγοί των κρατών χάνονται στο έρεβος της ιστορίας ως ασήμαντοι θεατές της.
* Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής Ηγεσίας στο Hult International Business School και στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου
18°
