Ο κόσμος όπως τον ξέραμε έχει ήδη τελειώσει

Σκέφτομαι μερικές φορές τα βιβλία και τις ταινίες που μιλούν για ταξίδια στον χρόνο και μπορώ να ανακαλέσω διάφορα σενάρια με ανθρώπους που ταξιδεύουν μπροστά και πίσω είτε με σκοπό να επηρεάσουν τη μελλοντική έκβαση των πραγμάτων είτε με φόβο μη τυχόν και το κάνουν. Προσπαθώ να σκεφτώ αν υπάρχει κάτι που να περιγράφει τη συνθήκη του να επιμένεις να ζεις μέσα σε έναν κόσμο με τους όρους κάποιου άλλου, παρελθοντικού, εξαφανισμένου κόσμου. Ας μη βιαστείτε να μου απαντήσετε ότι η συνθήκη αυτή είναι τα γηρατειά. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που επιμένουν στις αρχές, τις συνήθειες και τις συμπεριφορές της νεότητάς τους είναι συνήθως παροπλισμένοι, αποφεύγουν τη σύγκρουση με την (ακατανόητη) πραγματικότητα, και γίνονται απλώς ενοχλητικοί στα παιδιά και, κυρίως, στα εγγόνια τους.

Τι γίνεται όμως όταν διαπιστώνουμε ότι ένα σημαντικό μέρος της ενεργής κοινωνίας ζει, κυριολεκτικά, «στην κοσμάρα του»; Όταν διαπιστώνουμε ότι πάρα πολλοί γύρω μας δεν έχουν καταλάβει πόσο βαθιές είναι οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί και με πόση ταχύτητα καλούμαστε πλέον να τις αφομοιώσουμε;

Τα δύο χρόνια της πανδημίας λειτούργησαν εντέλει πράγματι ως επιταχυντής εξελίξεων ή μήπως το γεγονός ότι τα απανωτά λοκντάουν διατάραξαν τη σχέση μας με τον χρόνο αποκάλυψε ξαφνικά όλα αυτά που άλλαζαν χωρίς να το παίρνουμε χαμπάρι, δημιουργώντας μια έντονη αίσθηση «πριν και μετά»; Όσο πιστεύαμε ότι ο κόβιντ είναι μια προσωρινή διακοπή της κανονικότητάς μας ήταν εύκολο να κλείνουμε τα μάτια και απλώς να περιμένουμε να ξαναγίνουν τα πράγματα «όπως πριν». 

Όμως το «πριν», είτε το θέλουμε είτε όχι, έχει χαθεί για πάντα. Ακόμα και οι λεπτομέρειες του πώς ακριβώς ήταν τα πράγματα αρχίζουν, νομίζω, να χάνονται από τη μνήμη μας, να ξεθωριάζουν. Ίσως σε λίγο καιρό να μοιάζουν με το πώς θυμόμαστε την εποχή που ζούσαμε χωρίς κινητά, ξέρουμε ότι υπήρξε, αλλά δεν είμαστε πια σίγουροι αν το έχουμε όντως ζήσει ή νομίζουμε ότι το ζήσαμε επειδή το έχουμε αφηγηθεί τόσες φορές.

Η εβδομάδα που πέρασε μου δημιούργησε ένα πολύ έντονο αίσθημα σύγχυσης. Η χιονοκαταιγίδα, για την οποία υπήρχε πρόβλεψη, τι κι αν ξεκίνησε νωρίτερα από το αναμενόμενο, παρέλυσε την Αθήνα για μέρες. Το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε ένα αδιανόητα προβληματικό πρόγραμμα «προγεννητικής αγωγής» για τα σχολεία, το οποίο αποσύρθηκε μετά τις αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η αντιπολίτευση κατέθεσε πρόταση μομφής και παρακολουθήσαμε τους πολιτικούς της χώρας να συζητούν παιδιάστικα ποιος τα έχει κάνει χειρότερα. 

Ξαφνικά άρχισαν όλα να μου φαίνονται σαν εικόνες από κάποιο παλιό ντοκιμαντέρ, γεμάτες ανθρώπους μιας άλλης εποχής, που λένε και κάνουν πράγματα που, με τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει, εμείς βλέπουμε ότι είναι αδιέξοδα και, ναι, ανόητα. Πόσες φορές έχουμε δει και ξαναδεί τις ίδιες σκηνές, έχουμε ακούσει τις ίδιες ατάκες; Πότε θα τελειώσει η παράσταση αυτού του θιάσου που γνωρίζει ένα και μοναδικό έργο; 

Ο κόσμος στον οποίο η υπόσχεση επιστροφής στη δεκαετία του ’90 ήταν εφικτή έχει τελειώσει για πάντα. Οι φυσικές καταστροφές που θα φέρνει όλο και συχνότερα η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια ζοφερή πρόβλεψη για ένα μέλλον που δεν θα προλάβουμε, και οι νεότερες γενιές, αυτές που δεν έζησαν τον «παλιό καλό καιρό», παρακολουθώντας το πολιτικό σκηνικό πρέπει να νιώθουν, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη γενιά, ταξιδιώτες από το μέλλον, παγιδευμένοι σε ένα δυστοπικά παρελθοντικό παρόν, με μοναδικό όχημα διαφυγής τον ίδιο τους τον εαυτό.