Τα μέτρα του ιδιωτικού και τα σταθμά του Δημοσίου

Την προηγούμενη εβδομάδα η κακοκαιρία προκάλεσε χάος στην Αττική. Το χάος έφερε για άλλη μία φορά στην επιφάνεια τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά με τα οποία στη χώρα μας αντιμετωπίζεται το κράτος έναντι του ιδιώτη, όταν εκτελούν ακριβώς την ίδια επιχειρηματική δραστηριότητα.

Η Αττική Οδός είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα.

Πράγματι, η εταιρεία διαχειρίστηκε το λιγότερο με ανεπάρκεια την κατάσταση. Ως αποτέλεσμα, εκατοντάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να διανυκτερεύσουν στα αυτοκίνητά τους, σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες. Όμως, για 364 ημέρες τον χρόνο η Αττική Οδός είναι ένας από τους καλύτερους και ασφαλέστερους δρόμους που έχουμε στην Ελλάδα. Εξυπηρετεί χωρίς προβλήματα χιλιάδες εποχούμενους καισυμβάλει σημαντικά στην αποσυμφόρηση άλλων κεντρικών αρτηριών του λεκανοπεδίου και στην ταχύτερη μετακίνηση όλων μας. Η Αττική Οδός, 364 ημέρες τον χρόνο, σταθερά εδώ και δεκαετίες, είναι ένας πολύ καλός δρόμος, τον οποίο διαχειρίζεται μία ιδιωτική εταιρεία.

Ακριβώς την ίδια μέρα εγκλωβίστηκαν στο χιόνι εκατοντάδες αυτοκίνητα, οδηγοί και επιβάτες στη Λεωφόρο Μεσογείων (και σε άλλες μεγάλες αρτηρίες). Συντονισμένα όμως, όλα τα στελέχη της κυβέρνησης συμφωνούσαν ότι «δεν είναι ώρα να αναζητηθούν ευθύνες» - εκτός αν οι ευθύνες αυτές είναι βεβαίως της Αττικής Οδού! Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μάλιστα, έσπευσε να ανακοινώσει ότι κατόπιν παρέμβασής του, η εταιρεία διαχείρισης θα αποζημιώσει με €2.000 κάθε αυτοκίνητο (όχι άτομο!) που αποκλείστηκε. Είναι σωστό να δοθεί αποζημίωση στους εγκλωβισμένους, ακόμα και οικειοθελώς αν δεν προβλέπεται στη σύμβαση παραχώρησης. Επίσης είναι σωστό να αναζητηθούν δικαστικά αποζημιώσεις. Είναι όμως αντιθεσμικό να απονέμει δικαιοσύνη ο Πρωθυπουργός.

Στη Λεωφόρο Μεσογείων όμως, κάθε μέρα συμβαίνει το εξής: πολλά πεζοδρόμια είναι αδιάβατα (λόγω φθαρμένων υλικών, παρκαρισμένων οχημάτων, «αστικού εξοπλισμού», κ.α.),αυτοκίνητα διπλο- και τριπλοπαρκάρουν, το οδόστρωμα είναι φθαρμένο σε πολλά σημεία, οδηγοί στρίβουν παράνομα για να κάνουν αναστροφή, άλλοι οδηγούν συστηματικά στη λεωφορειολωρίδα, οδηγοί μηχανής κινούνται χωρίς κράνος, φορτηγάκια σταματούν για ανεφοδιασμό καταστημάτων – γενικώς, επικρατεί κάθε μέρα ένα μπάχαλο. Αλλά φαίνεται ότι ποτέ δεν είναι η κατάλληλη ημέρα για να αναζητηθούν ευθύνες γι’ αυτά, αν αυτές ανήκουν σε κάποιον φορέα του ευρύτερου Δημοσίου.

Ο προφανής κακός είναι ο ιδιώτης, που χρησιμοποιείται για επικοινωνιακό σόου. Και η τακτική «πιάνει», γιατί είμαστε μαθημένοι να κακίζουμε και να φθονούμε τον ιδιώτη, έχοντας ταυτόχρονα πάθει μιθριδατισμό για τα κακώς κείμενα του Δημοσίου.

Η εφαρμογή της τηλεργασίας για τους εκπαιδευτικούς είναι επίσης ένα καλό παράδειγμα διαφορετικών μέτρων και σταθμών.

Κάποιες από τις ημέρες της κακοκαιρίας τα σχολεία λειτούργησαν με τηλεκπαίδευση. Πολλοί εκπαιδευτικοί, κυρίως του Δημοσίου, διαμαρτυρήθηκαν ότι δεν έχουν την υποδομή (υπολογιστή και σύνδεση στο διαδίκτυο) για να εργαστούν από τα σπίτια τους. Δεν έχω προσωπικά ιδιαίτερη κατανόηση για τη θέση αυτή, εφόσον πρόκειται για ένα έκτακτο περιστατικό, για λίγες ημέρες τον χρόνο και αν υπάρχει ο ιδιωτικός εξοπλισμός.

Ωστόσο, η τηλεκπαίδευση χρησιμοποιείται συστηματικά τα τελευταία δύο χρόνια της πανδημίας, και για μακρές περιόδους. Ο νέος εργασιακός νόμος (ν. 4808/2021) προβλέπει για την τηλεργασία ότι «ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος που προκαλείται στον εργαζόμενο από τη μορφή αυτή εργασίας, ήτοι το κόστος του εξοπλισμού, εκτός εάν συμφωνηθεί να γίνεται χρήση εξοπλισμού του εργαζομένου, των τηλεπικοινωνιών, της συντήρησης του εξοπλισμού και της αποκατάστασης των βλαβών.»

Αυτά φαίνεται όμως ότι ισχύουν για τους ιδιώτες εργοδότες, και θα ελέγχονται από τη νέα Επιθεώρηση Εργασίας, όταν αυτή συσταθεί ως Ανεξάρτητη Αρχή.

Θα είχε λοιπόν γενικότερα ενδιαφέρον να ερευνηθούν οι όροι με τους οποίους λειτουργούν εταιρείες του ευρύτερου Δημοσίου, σε κλάδους όπου υπάρχουν και ιδιώτες, όσον αφορά την τήρηση κανόνων, π.χ. της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, των συστημάτων ασφαλείας, της εργασιακής νομοθεσίας, της εταιρικής διακυβέρνησης, αδειοδοτικών διαδικασιών, κ.α. Αν όντως γίνεται ανεκτή η λειτουργία επιχειρήσεων του Δημοσίου με όρους ηπιότερους έναντι αυτών που ισχύουν για τους ιδιώτες επενδυτές στην ίδια αγορά, τότε έχουμε μία σημαντική στρέβλωση του ανταγωνισμού.

Για παράδειγμα, είδαμε πρόσφατα την περίπτωση της Λάρκο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, καθυστερεί ο διαγωνισμός ιδιωτικοποίησής της, μεταξύ άλλων επειδή δεν έχουν ακόμα οριστικοποιηθεί οι όροι της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ). Η ΑΕΠΟ θέτει τους περιβαλλοντικούς όρους που πρέπει να τηρούνται για να επιτρέπεται η λειτουργία μίας συγκεκριμένης επιχείρησης, ανάλογα με το πεδίο δραστηριότητάς της. Είναι δηλαδή πιθανό, ως δημόσια η εταιρεία να λειτουργεί με όρους περιβαλλοντικής συμμόρφωσης ηπιότερους από αυτούς που θα επιβληθούν στον ιδιώτη που θα την αγοράσει.

Οι πολίτες έχουμε δυστυχώς συνηθίσει να έχουμε χαμηλές απαιτήσεις από το Δημόσιο, ενώ πληρώνουμε σταθερά υψηλούς φόρους. Οι κυβερνήσεις διαχειρίζονται τα χρήματά μας. Καλό είναι να το θυμόμαστε. Και να το θυμούνται και οι κυβερνώντες, όταν ως πολίτες αναζητούμε τις ευθύνες.