Η πολιτική και οι πολιτικοί του 21ου αιώνα

Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή μια ακόμη ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο, παρατηρούμε το συνηθισμένο πολιτικό αλαλούμ, αποκορύφωμα του οποίου είναι η πρόταση δυσπιστίας από την αξιωματική αντιπολίτευση. Ως πολίτης έχω κουραστεί να ζω τα ίδια και τα ίδια. Δεν μου/δεν μας αξίζει αυτή η κατάσταση.

Πιστεύω ότι ο χώρος της πολιτικής έχει ανάγκη από μια μεγάλη ανανέωση που θα ανακαλύψει ή μάλλον, θα επινοήσει ξανά από την αρχή την έννοια της πολιτικής και τη σχέση της με τους πολίτες. Από την αρχή… από το μηδέν. Ένα restart που θα ενημερώσει το σκληρό δίσκο της πολιτικής με την εμπειρία των μέχρι τώρα δεδομένωνκαι θα το αναβαθμίσει με το βλέμμα στον κόσμο και το μέλλον του. Όπως λέει και ένας φίλος, πολιτική είναι να προβλέπεις το κοντινό μέλλον, κοινώς να βλέπεις πως εξελίσσεται ο κόσμος και να σχεδιάζεις το παρόν ώστε να είσαι μέσα σε αυτές τις εξελίξεις.

Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η πολιτική στην Ελλάδα. Ουσιαστικά, θα πρέπει αρχικά να καταγράψουμε πως λειτουργούν σήμερα τα κόμματα και οι πολιτικοί, στη συνέχεια να εντοπίσουμε τα σημεία που κρατάνε πίσω την κοινωνία και να τα επικοινωνήσουμε στους πολίτες και τέλος, να παρουσιάσουμε μια νέα πρόταση.

Στη βάση αυτή, αρχικά θα προσπαθήσω να καταγράψω τον τρόπο που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, στη συνέχεια να παρουσιάσω ένα μέρος των προκλήσεων και των αναγκών της κοινωνίας του 21ου αιώνα και τέλος να καταθέσω τις σκέψεις μου για το πώς θεωρώ ότι πρέπει να είναι η Πολιτική και οι Πολιτικοί.

Στην Ελλάδα η πολιτική κινείται σε δύο άξονες.

Στον πρώτο άξονα, τα κόμματα τοποθετούνται πάνω σε ένα εύρος επιλογών από την άκρα δεξιά μέχρι την άκρα αριστερά. Σε αυτόν, οι συμβολισμοί στην κομματική επικοινωνία έχουν κυρίαρχο ρόλο. Ο άξονας αυτός έχει μικρή σχέση με την καθημερινότητα των πολιτών καθώς η ρητορική των κομμάτων απευθύνεται κυρίως στο θυμικό τους. Η κύρια δεξαμενή από όπου αντλούνται τα σύμβολα είναι η πρόσφατη ελληνική ιστορία και τα στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί για τη δεξιά και την αριστερά. Ποιος δεν θυμάται την εποχή των μνημονίων. Την ευκολία που ανασύρθηκαν όροι από το παρελθόν, όπως γερμανοτσολιάς. Την περίοδο εκείνη κυριαρχούσε ότι το συμβιβασμένο και πουλημένο πολιτικό σύστημα με μπροστάρη το «διεφθαρμένο» ΠΑΣΟΚ και συμπαραστάτη την επάρατη δεξιά της ΝΔ,συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς. Αντίστοιχα από την άλλη, η Συμφωνία των Πρεσπών αναβίωσε τη ρητορική για τους διεθνιστές, εθνομηδενιστές και προδότες αριστερούς που ξεπουλάνε την Ελλάδα στους εχθρούς. Η αλήθεια είναι ότι είμαστε στο 2022 και ο εμφύλιος για τα κομματικά επιτελεία του δικομματισμού δεν έχει λήξει ακόμη. Δεν έχει λήξει γιατί η πόλωση και ο διχασμός με ψεύτικα διλήμματα φέρνει αποτελέσματα. Οι συμβολισμοί κυριαρχούν ακόμη και στις πιο μικρές πολιτικές επιλογές. Για παράδειγμα, μία από τις πρώτες εγκυκλίους που ψήφισε η υπουργός Παιδείας όταν ανέλαβε, αφορούσε το ποιος θα κρατά τη σημαία στις παρελάσεις του Δημοτικού. Με τον τρόπο αυτό, έδωσε ένα συμβολικό πολλαπλό πολιτικό μήνυμα στους πολίτες για το πώς βλέπει το σχολείο, χωρίς να αγγίξει την ουσία. Ακόμη δεν την έχει αγγίξει.

Στον δεύτερο άξονα, τα κόμματα τοποθετούνται ιδεολογικοπολιτικά με βάση την κοινωνικοοικονομική θεωρία που υποστηρίζουν. Ο ιδεολογικοπολιτικός άξονας κινείται σε ένα εύρος επιλογών από τον ακραίο φιλελευθερισμό μέχρι τον ακραίο σοσιαλισμό. Εδώ, δύο είναι τα επίδικα. Πρώτον, ο ρόλος και η συμμετοχή του κράτους στον κύκλο των δραστηριοτήτων της κοινωνίας και της οικονομίας. Δεύτερον, οι ατομικές ελευθερίες, τα δικαιώματα και ο βαθμός συμμετοχής του ατόμου στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Αναφορικά με τον ρόλο του κράτους, θα ήταν αστείο να υποστηρίξουμε ότι τα κυβερνητικά κόμματα στην πράξη διαφέρουν. Κοινή συνισταμένη όλων των κομμάτων που πήραν μέρος στη διαχείριση της εξουσίας, μικρών και μεγάλων, είναι δύο:

1. Το κομματικό κράτος, δηλαδή, η κάλυψη όλων των θέσεων ευθύνης της δημόσιας διοίκησης αλλά και των «ανεξάρτητων» θεσμών με κομματικούς φίλους. Αυτό αλλοιώνει τη δομή και την αποτελεσματικότητα του κράτους, με κυρίαρχα προβλήματα την ευμεταβλητότητα και την αναξιοκρατία του συστήματος. Άρα, δεν μιλάμε για μικρό ή μεγάλο κράτος, μιλάμε για λάθος κράτος. Βλέπε την εν εξελίξει διαχείριση της κακοκαιρίας.
2. Το πελατειακό κράτος, με την έννοια της προνομιακής μεταχείρισης ατόμων ή κοινωνικών ομάδων με ιδιαίτερη κοινωνική ισχύ ή μεγάλο αριθμό ψήφων. Αυτό πλήττει την αίσθηση της ισότιμης αντιμετώπισης των πολιτών.

Τέλος, αναφορικά κυρίως με τα δικαιώματα κοινωνικών ομάδων που διεκδικούν ισότιμη αντιμετώπιση π.χ. ΛΟΑΤΚΙ, ή ομαλή ένταξη όπως πρόσφυγες/μετανάστες, υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση που εντοπίζεται μεταξύ των συντηρητικών και προοδευτικών πολιτικών. Στην Ελλάδα, ο πυρήνας της Ν.Δ., η βάση της, αποτελείται από το τμήμα εκείνο της κοινωνίας που θα χαρακτηρίζαμε συντηρητικό.

Με αυτό τον τρόπο ασκείται η πολιτική στην Ελλάδα.

Συμβαδίζει με τις προκλήσεις του 21ου αιώνα; Την 4η βιομηχανική επανάσταση και την τεχνητή νοημοσύνη, την τρισδιάστατη επικοινωνία που είναι προ των πυλών, την βιώσιμη περιβαλλοντικά ανάπτυξη που είναι μονόδρομος, το διαπολιτισμικό διάλογο που επιβάλλεται να αναπτυχθεί εξαιτίας των όλο και μεγαλύτερων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών που οφείλονται στις αυξανόμενες περιβαλλοντικές και οικονομικές ανισότητες;

Συμβαδίζει με τις ανάγκες μας; Τις ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας για αξιοκρατία και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση; Τις ανάγκες των νέων που ψάχνουν οικονομική και πολιτισμική ευημερία; Τις ανάγκες για κοινωνική συνοχή;

Συμβαδίζει με τις εξελίξεις στον τομέα των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, που μιλάνε για ολοένα και μεγαλύτερη αυτονομία των πόλεων; Των πόλεων που λειτουργούν ως κύτταρα δια βίου μάθησης των κατοίκων τους π.χ. «Πόλεις που μαθαίνουν»; Των παιδαγωγικών επιστημών που μιλάνε για αναγνώριση και ευημερία στα σχολεία ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την μαθησιακή ανάπτυξη των μαθητών, για διαδραστική και βιωματική εκπαίδευση που ξεκινά από την προσχολική ηλικία, την ηλικία όπου στο μυαλό των πιτσιρικάδων γίνεται πάρτι στις συνάψεις των νευρώνων τους, σύμφωνα με όλες τις έρευνες των νευροεπιστημών;

Ο κατάλογος των προκλήσεων, των αναγκών και των αλλαγών της κοινωνίας του 21ου αιώνα είναι τεράστιος. Το ίδιο τεράστια είναι και η απόσταση που τον χωρίζει από τον τρόπο που λειτουργούν τα κόμματα. Η Πολιτική και οι Πολιτικοί στην Ελλάδα έχουν απαξιωθεί στα μάτια των πολιτών, κυρίως αυτών που έχουν συναίσθηση των εξελίξεων και των αλλαγών που συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είναι μόνο έλλειψη εμπιστοσύνης επομένως, είναι κυρίως, απαξίωση. Είναι εύκολο να αλλάξεις αυτή την εντύπωση που έχουν οι πολίτες για τα κόμματα; Πιστέψτε με… Καθόλου!!!

Αν θέλουμε να ασχοληθούμε με την πολιτική, αν θέλουμε να αλλάξουμε το παράδειγμα της άσκησής της, αν θέλουμε να δούνε με ενδιαφέρον οι πολίτες τη νέα πρόταση, θα πρέπει να προσθέσουμε ένα τρίτο άξονα. Αυτός είναι οι Αξίες. Γιατί οι Αξίες; Γιατί το πρόβλημα στην πολιτική είναι Αξιακό. Θα πρέπει η Πολιτική και οι Πολιτικοί του 21ου αιώνα να αναπτύξουν μία κοινή γλώσσα ή σημασιολογία που θα δίνει το ηθικό κίνητρο στους πολίτες για συμμετοχή, για βελτίωση της καθημερινότητας τους. Αρχικά, θα πρέπει να ακούσει τις αξιακές ανάγκες αυτών των πολιτών. Ανάγκες για αλήθεια, αξιοπρέπεια, συνέπεια, επιχειρήματα και μετριοπάθεια, για πράξεις που συμβαδίζουν με τα λόγια. Δεν θα σταματά η πολιτική συζήτηση στο ποιο είναι το όραμά για την κοινωνία, αλλά θα εξειδικεύει και τον τρόπο με τον οποίο θα το πετύχει. Θα προσπαθεί να διεγείρει όχι το συναίσθημα αλλά τη σκέψη των πολιτών, αιτιολογώντας κάθε πρότασή, ώστε να γίνουν ενεργοί και συνειδητοί συμμέτοχοι σε μια κοινωνία που αλλάζει με γοργούς ρυθμούς. Δεν θα κουνά το δάχτυλο, ως άλλος Ιαβέρης για το τι είναι σωστό, αλλά θα είναι το πρότυπο της εφαρμογής των κανόνων και των διαδικασιών που προτείνει. Με τον τρόπο αυτό, θα ηγείται, θα διαπαιδαγωγεί και δεν θα χειραγωγεί.

Ας εμβαθύνουμε τη συζήτηση και ας περάσουμε από τα αξιακά στα ιδεολογικά αιτούμενα. Για να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να δούμε ποιες ηθικές αξιώσεις της ελληνικής κοινωνίας δεν εκπροσωπούνται στο σύνολό τους από τα πολιτικά κόμματα. Οι Πολιτική και οι Πολιτικοί του 21ου αιώνα θα πρέπει να υποστηρίζουν τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα χωρίς αστερίσκους. Να θεωρούν πλούτο τη διαφορετικότητα. Να αποδέχονται και να εντάσσουν τα νέα κοινωνικά αιτήματα των κοινωνικών ομάδων, χωρίς να στοχοποιούν και να αποκλείουν. Να δώσουν στο άτομο την εκπαίδευση ώστε να αποκτήσει την ελευθερία να δραστηριοποιείται ως συλλογικό ον, σε μια οικονομία που δημιουργεί χωρίς να ασυδοτεί. Να αφουγκράζονται τις ανάγκες της αγοράς και να ρυθμίζουν θεσμικά τη λειτουργία της σεβόμενοι το περιβάλλον και έχοντας ως στόχο την κοινωνική συνοχή. Να υπερασπίζονται την εθνική συνείδηση του πολίτη ως ρίζα ενός δένδρου που απλώνει τα κλαδιά του και δίνει τους καρπούς στο σύγχρονο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον. Να δώσουν στους πολίτες ένα σύγχρονο, αποκεντρωμένο και ηλεκτρονικά διασυνδεμένο κράτος δικαίου απαλλαγμένο από τις κομματικές φατρίες που έχουν εν πολλοίς αλώσει τις ζωές τους. Να δώσουν στους δημόσιους υπαλλήλους την αξία που τους έχουν αφαιρέσει οι κομματικές φατρίες καθώς εμποδίζουν την αξιοκρατική τους αξιολόγηση.

Τα ιδεολογικά αυτά χαρακτηριστικά ουσιαστικά εκφράζουν ηθικές αξιώσεις που προέρχονται από τον πυρήνα των αναγκών της κοινωνίας του 21ου αιώνα και μπορούν να αποτελέσουν τον συνεκτικό ιδεολογικό ιστό για τη συγκρότηση ενός κινήματος που θα δημιουργηθεί από τη βάση των πολιτών της εργασίας και της καθημερινότητας, που δεν είχαν ασχοληθεί ποτέ πριν με την πολιτική, των νέων που σπουδάζουν σε Ελλάδα και Ευρώπη, τη γενιά των παιδιών που γνωρίζουν την Ευρώπη μέσα από τα προγράμματα Erasmus, των νέων που εργάζονται και διαπρέπουν σε Ελλάδα και Ευρώπη, τη γενιά του braindrain, και τέλος, των πολιτών που είχαν ασχοληθεί παλιότερα με την πολιτική και έχουν απογοητευτεί από αυτή.

Σε αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε εδώ και δύο χρόνια στην εΜείς και πιστεύουμε ότι έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες ώστε να ενωθούν ΟΛΕΣ οι προοδευτικές, ανανεωτικές, σύγχρονες, σοσιαλφιλελεύθερες, οικολογικές φωνές για να νοηματοδοτήουμε τη νέα εποχή στην πολιτική.