Kωνσταντίνος Φίλης: Γιατί χρειαζόμαστε τα Rafale

Υπήρξε συζήτηση για το αν χρειαζόταν το υπερθέαμα των Rafale να κάνουν πτήσεις στον αττικό ουρανό πάνω από την Ακρόπολη, αλλά μπορεί κανείς να ισχυριστεί σοβαρά πως δεν χρειαζόταν η αγορά τους; Ρωτήσαμε έναν από τους πλέον ειδικούς να μας εξηγήσει όχι μόνο γιατί ήταν αναγκαία, αλλά και πώς θα μας χρησιμεύσουν απέναντι σε μια Τουρκία που κλιμακώνει τις ενέργειές της απέναντι στην Ελλάδα με βάση το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας. «Οι Έλληνες πολίτες έχουν την ανάγκη να νιώσουν την τόνωση της εθνικής τους αυτοπεποίθησης μετά από μία κλιμάκωση των προσβλητικών δηλώσεων εκ μέρους της Άγκυρας και επιθετικών κινήσεων επί του πεδίου. Η φιέστα ήταν σχετικά υπερβολική, αλλά και αυτό είναι μέσα στο παιχνίδι και μέχρι ενός ορισμένου σημείου κατανοητό» σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Φίλης.

Είχαμε μιλήσει πριν λίγο καιρό με αφορμή το βιβλίο του «Διεκδικητικός Πατριωτισμός» (εκδ. Παπαδόπουλος), μια συζήτηση με τον Μάκη Προβατά, χρήσιμο για όποιον θέλει να κατανοήσει τις διπλωματικές κινήσεις της Ελλάδας, την επιθετικότητα της Τουρκίας αλλά και τις ισορροπίες στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Πιάσαμε το νήμα από εκείνη τη συνέντευξη, καθώς είχε συμπέσει με την κύρωση από την ελληνική Βουλή της ιστορικής Συμφωνίας με τη Γαλλία. Η έλευση των 6 από τα 24 Rafale αποτελεί μέρος της συμφωνίας – τα άλλα δύο είναι η αγορά των φρεγατών Belhara που θα παραλάβουμε το 2025 και η συμφωνία αμυντικής συνδρομής ανάμεσα στις δύο χώρες. 
«Η συμφωνία με τη Γαλλία, που είναι και συμμαχία καθώς έχει αμυντικό χαρακτήρα, τροποποιεί το δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής. Υπό την έννοια ότι η Ελλάδα πλέον δεν εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από τους υπερεθνικούς οργανισμούς στους οποίους συμμετέχει, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά ενισχύει τη θέση της με στρατηγικού χαρακτήρα συμμαχίες, όπως είναι και αυτή με τις ΗΠΑ,αλλά και με συμπράξεις και συνεργασίες όπως με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και άλλες χώρες της περιοχής».

Η αγορά των Rafale αλλάζει συντριπτικά τις ισορροπίες στην περιοχή, καθώς τα συγκεκριμένα αεροπλάνα υπερτερούν έναντι αυτών που διαθέτει η Τουρκία;

«Τα Rafale υπολείπονται μόνο των F35, που έχουν οι Αμερικάνοι, όμως η Τουρκία έχει αποκλειστεί από το πρόγραμμα των F35. Επιπλέον αντιμετωπίζει προβλήματα και με τον εκσυγχρονισμό των F16 της λόγω των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από την αμερικανική πλευρά, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να πετούν λιγότερο ώστε να μπορούν να τα συντηρούν μια που δεν έχουν πρόσβαση σε ανταλλακτικά. Άρα η έλευση των 24 Rafale σε βάθος διετίας δίνει μια υπεροχή στην Ελλάδα στον αέρα σε βάθος δεκαετίας, εκτός εάν αλλάξει κάτι δραματικά, όπως η συμπερίληψη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F35. Τα Rafale μας δίνουν υπεροχή στον αέρα, οι φρεγάτες εξισορροπούν την κατάσταση στη θάλασσα. Η Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια δεν είχε αγοράσει ούτε ανταλλακτικά, η επιχειρησιακή μας ικανότητα κρινόταν κυρίως από την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού.

»Όμως πρέπει να καταλάβουμε το εξής: Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε στρατιωτική ισχύ απέναντι σε μία χώρα που καταλαβαίνει από στρατιωτική ισχύ. Γιατί δυστυχώς αυτή είναι η Τουρκία, σέβεται μια χώρα μόνο όταν έχει ισχύ στα όπλα, αντιθέτως μπορεί να μπει σε περιπέτειες με εκείνες που θεωρεί ότι δεν διαθέτουν. Όπως είδαμε, εντούτοις, με την υπόθεση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και τη συνεισφορά τους στην τουρκική οικονομία –που πάντως είναι επωφελής για αυτά γιατί “αγοράζουν” Τουρκία πολύ φθηνά– χρήσιμο είναι να κάνουμε μία διαβάθμιση συμμάχων και εταίρων με ρεαλιστικούς όρους και όχι με ευσεβείς πόθους».

Η απάντηση στο γιατί δώσαμε 3,5 δις ευρώ για τα 24 Rafale αφορά σε μεγάλο βαθμό στην έννοια της Αποτροπής, τη σημασία της οποίας αναπτύσσετε και στο βιβλίο σας.

«Με την αναβάθμιση αυτή, το πλήγμα που μπορούμε να καταφέρουμε στην Τουρκία είναι πάρα πολύ μεγάλο, κι αυτό λειτουργεί εκ των πραγμάτων αποτρεπτικά δίνοντάς μας μια πολλαπλασιαστική ισχύ, στο βαθμό που η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι το κόστος μιας πολεμικής σύρραξης με την Ελλάδα δεν τη συμφέρει. Παρότι τα Rafale είναι αεροπλάνα με πολλά πλεονεκτήματα, που καλύπτουν μεγάλο γεωγραφικό εύρος, περισσότερο χρήσιμα θα μας είναι στο να μη χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσουμε για να απαντήσουμε σε μία ενδεχόμενη επίθεση που θα δεχτούμε από την Τουρκία. Αυτή ακριβώς είναι η έννοια της Αποτροπής.

»Όμως, η αποτροπή είναι χρήσιμη όταν την αξιοποιείς και ως εργαλείο διπλωματίας. Η αγορά των ακριβών αυτών αεροπλάνων και φρεγατών έχει αξία στον βαθμό που μας βοηθάει να αυξήσουμε την πίεση προς την Τουρκία ώστε κάποια στιγμή να τη σύρουμε σε μία κανονική διαπραγμάτευση, σε έναν σοβαρό, ουσιαστικό διάλογο, μαζί και με άλλες κινήσεις που πρέπει να κάνει η χώρα μας στη διπλωματική σκακιέρα».

Η Τουρκία θέλει έναν διάλογο κατά τον οποίο η ίδια θα μπορεί να απειλεί, να εκβιάζει και να νουθετεί, με βάση όρους ισχύος.

Τι είναι ουσιαστικός διάλογος και κανονική διαπραγμάτευση;

«Να πούμε τι δεν είναι; Η Τουρκία θέλει ένα διάλογο με το casus belli σε ισχύ. Δηλαδή, υπό την απειλή ότι θα κάνει πόλεμο αν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα πέραν των 6 ναυτικών μιλίων, κάτι το οποίο είναι μονομερές, καθόλα νόμιμο δικαίωμα μιας χώρας και απορρέει από το δίκαιο της θάλασσας. Ζητώντας την αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών, επικαλούμενη πρόνοιες ανύπαρκτες στις συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων, συνδέοντάς την με την κυριότητα και την κυριαρχία, κάτι πολύ επικίνδυνο. Αμφισβητώντας την κυριότητα και την κυριαρχία όχι μόνο των νησιών αυτών αλλά και άλλων τα οποία, μαζί με βραχονησίδες, φτάνουν μέχρι στιγμής τα 158 (!) Θέλει, με λίγα λόγια, έναν διάλογο κατά τον οποίο η ίδια θα μπορεί να απειλεί, να εκβιάζει και να νουθετεί, με βάση όρους ισχύος. Ας ρωτήσουμε τους εταίρους μας, ποια χώρα θα μπορούσε να κάνει διάλογο με μια άλλη που θα έκανε αυτά που κάνει η Τουρκία σε εμάς; Καμία.

»Η κατάσταση αυτή ωστόσο βολεύει την Τουρκία γιατί δεν της ασκείται επαρκής πίεση, από ευρωπαϊκής, αμερικανικής ή ελληνικής  πλευράς. Αυτό πρέπει να αλλάξει, η αγορά των οπλικών συστημάτων είναι η αρχή, αλλά το τέλος της διαδρομής είναι το πώς θα επιβάλλουμε έναν κανονικό διάλογο».

Πριν λίγες μέρες ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ έφτασε στο εξωφρενικό σημείο να κάνει επίθεση στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή να λέει στον πρωθυπουργό και σε έλληνα υπουργό σε ποια νησιά μπορούν να πηγαίνουν με βάση την απόστασή τους από τα τουρκικά παράλια.

«Αυτά είναι τρελά πράγματα, επικίνδυνες γραφικότητες που όμως δεν πρέπει να υποτιμούμε. Υπάρχει πάντα η εσωτερική διάσταση, ότι ο Ακάρ μιλάει στο εσωτερικό ακροατήριο ή και ότι ενδεχομένως βλέπει τον εαυτό του διάδοχο του Ερντογάν, οπότε τον ενδιαφέρει να πάρει μαζί του το εθνικιστικό ακροατήριο το οποίο είναι αρκετά μεγάλο. Σύμφωνα με μία τελευταία μέτρηση που έγινε από το πανεπιστήμιο Καντίρ Χας, το 60% των Τούρκων αυτοπροσδιορίζονται ως συντηρητικοί και πατριώτες. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη διάσταση που έχει να κάνει με το ότι η Άγκυρα αντιλαμβάνεται τη θέση της ως ο μεγάλος παίκτης της περιοχής. Οι αξιωματούχοι της είναι γαλουχημένοι σε μια αντίληψη ότι μπορούν να λένε ό,τι θέλουν χωρίς συνέπειες, όπως επίσης ότι πρέπει η Τουρκία να δίνει το πράσινο φως για ενέργειες στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.

» Είδατε τι είπε ο Ερντογάν; Καμία πρωτοβουλία στην Ανατολική Μεσόγειο δεν πρόκειται να προχωρήσει χωρίς την εμπλοκή, συμμετοχή ή ανοχή έστω της Τουρκίας. Και εδώ τι πρέπει να κρατήσουμε; Ότι με το non paper που διέρρευσαν οι Αμερικανοί πως αίρουν την υποστήριξή τους για τον EastMed, ανεξάρτητα για τους λόγους που το κάνουν, η Τουρκία καταλαβαίνει ότι απέδωσαν οι μεθοδεύσεις της προκειμένου να τον υπονομεύσει: δηλαδή οι απειλές, οι εκβιασμοί, το Ουτς Ρέις, η εκδίωξη του Nautical Geo, οι παραβιάσεις της κυπριακής ΑOΖ, οι χάρτες της Γαλάζιας Πατρίδας που δείχνουν ότι το μεγαλύτερο τμήμα της Αν. Μεσογείου ανήκει στην Τουρκία και είναι τουρκική ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα…»

Ο Ερντογάν θα ήθελε να κάνει κάτι θεαματικό εν όψει του 2023, γιατί θέλει να υπερκεράσει τον Κεμάλ.

Θα σκεφτόταν η Τουρκία μία επίθεση εναντίον της Ελλάδας προτού γίνει ακόμα πιο ισχυρή επιχειρησιακά; (Το ανησυχητικό μέρος της απάντησης παραπέμπει σε κάτι που εξηγεί και στο βιβλίο, πόσο σημαντικό είναι για τον Ερντογάν το 2023, ένα έτος-ορόσημο γιατί συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκίας)

«Ο Ερντογάν θα ήθελε να κάνει κάτι θεαματικό εν όψει του 2023, γιατί θέλει να υπερκεράσει τον Κεμάλ, και στον πόλεμο της ανεξαρτησίας του Κεμάλ να αντιτείνει τον δικό του πόλεμο ανεξαρτησίας – στο διπλωματικό πεδίο έναντι των δυτικών, στο οικονομικό έναντι του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και των οίκων αξιολόγησης, ώστε να γίνει δήθεν η λίρα το κυρίαρχο νόμισμα συναλλαγών, αλλά και σε ένα παίγνιο ισχύος που θα καταστήσει την Τουρκία μια αυτόνομη δύναμη η οποία θα συνομιλεί ισότιμα με όλες τις μεγάλες δυνάμεις και δεν θα δέχεται νουθεσίες και εντολές από τους δυτικούς επειδή είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

»Ακόμα όμως και αν επιθυμούσε μια θεαματική κίνηση για να πιστοποιήσει ότι η δική του Τουρκία είναι ισχυρότερη από του Κεμάλ, η κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, την οποία πρέπει να ανατάξει για να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, το ότι μια τέτοια κίνηση θα διαρρήγνυε τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και θα προκαλούσε ρήγμα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, συνδυαστικά με μια πολύ πιο ισχυρή σε πολεμική ισχύ Ελλάδα, καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια εναντίον της Ελλάδας».

Πότε είχαμε ξανά υπεροπλία έναντι της Τουρκίας;

«Τα τελευταία 10-15 χρόνια η ισορροπία είχε αλλάξει σημαντικά υπέρ της Τουρκίας, χωρίς ωστόσο η υπεροχή αυτή να είναι συντριπτική. Αυτό όμως που έκανε η Τουρκία και δεν κάναμε εμείς, ήταν ότι επένδυσε πάρα πολύ στην αμυντική της βιομηχανία – ακόμα και τώρα στη συμφωνία με τα Rafale, επειδή έπρεπε να βιαστούμε, δεν πήραμε αντισταθμιστικά οφέλη προς όφελος της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.

»Η αμυντική μας βιομηχανία βρίσκεται σε τέλμα, αντιθέτως η τουρκική είναι σε ανοδική πορεία, έχουν πέσει πάρα πολλά χρήματα και είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να παράγει το 70+% των συστημάτων τα οποία η ίδια καταναλώνει. Αυτό το έκανε αντιγράφοντας δυτικά οπλικά συστήματα, κι αν κάποια από τα προϊόντα της δεν είναι ακόμα πολύ ποιοτικά κάποια στιγμή θα γίνουν».

Αναφέρεστε κυρίως στα τουρκικά drones; Τα οποία μεταφέρουν τον πόλεμο σε μικρότερη κλίμακα, αλλά είναι πολύ αποτελεσματικά.

«Με τα “μπαϊρακτάρ”, τα περίφημα τουρκικά drones, οι Τούρκοι κέρδισαν μάχες όπως στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, υπέρ των Αζέρων που είναι σύμμαχοί τους, στη Λιβύη, που είχαμε μισθοφόρους να πολεμούν με τα τουρκικά drones να τους υποστηρίζουν από αέρος, και κάποιες λιγότερες στη Συρία, άρα έχουν δείξει επιχειρησιακά ότι κάποια από τα συστήματά τους είναι σε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο. Τα Rafale δεν λύνουν φυσικά το πρόβλημα των drones. Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν είναι να επενδύσουμε άμεσα σε anti-drone συστήματα, που θα μπορούν να τα αναχαιτίζουν ή να τα “τυφλώνουν”».