Καταστροφές, θρίαμβοι και ο νέος πατριωτισμός

Η επανάσταση του 1821 διδάσκεται επαρκώς σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης. Τι μένει στα παιδιά μας όταν τελειώνουν το σχολείο; Δυο τρία ονόματα ηρώων, μια δυο μάχες, το κρυφό σχολείο και το σούβλισμα του Αθανάσιου Διάκου. Δεν μαθαίνει ποτέ για τον εμφύλιο (1823-25) που ακολούθησε, ούτε φυσικά για τον καθοριστικό ρόλο της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου. Για τον φιλελεύθερο χαρακτήρα της Επανάστασης και τις πολιτικές συνέπειες ούτε λόγος.

Και έρχεται ο πολιτικός επιστήμονας και καθηγητής Στάθης Καλύβας και το ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ «Καταστροφές και Θρίαμβοι» και τουλάχιστον ταράζουν τα νερά. Και μας λένε διακριτικά ότι υπάρχει και άλλος τρόπος να κάνεις «Ιστορία για τις μάζες». Εύληπτος, ευχάριστος, εικονοκλαστικός και οικείος που θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή και θα «αναγκάσει» τον πολίτη κάθε ηλικίας να κρατήσει κάτι ως εφόδιο ζωής. Άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, αλλά θα κρατήσει. Ειδικά στο σχολείο μια τέτοια προβολή με την παρουσία του δασκάλου που θα παγώνει την εικόνα, θα συμπληρώνει, θα αναλύει ή θα λύνει απορίες φαίνεται να είναι ένας επαναστατικός τρόπος να διδάξεις όχι μόνο την Επανάσταση, αλλά όλα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Ας το δουν λίγο σοβαρά εκεί στο ΙΕΠ. Οι καιροί αλλάζουν, αλλάζει και ο τρόπος διδασκαλίας και μάθησης.

Ποια είναι τα διαφορετικά στοιχεία του ντοκιμαντέρ; Καταρχάς ότι προβάλλεται από εμπορικό κανάλι. Κάτι που αποδεικνύει ότι το ίδιο μέσο που διαθέτει reality επιπέδου survivor, μπορεί να προβάλει και Στάθη Καλύβα. Συνεπώς η ποιότητα μπορεί να γίνει διαθέσιμη και για ένα κοινό που έχει συνηθίσει να καταναλώνει άλλου είδους και ύφους θεάματα… Αυτό είναι σημαντικό αλλά όχι μόνο στο επίπεδο της «προπαγάνδας του καλού». Σε μια τηλεοπτική αγορά που κατακλύζεται από ευτελή προϊόντα μαζικής κουλτούρας, το γεγονός ότι συνυπάρχει και κάτι πολύτιμο διαφορετικό δηλώνει πλουραλισμό και καλή λειτουργία τόσο της δημοκρατίας όσο και της ίδιας της αγοράς. Και αυτό από μόνο του επεμβαίνει στο σύνολο παιδαγωγικά.

Η αρτιότητα της παραγωγής προσφέρει ένα θαυμάσιο θέαμα. Πρωτίστως ευχάριστο και όχι βαρετό που είναι και το σύνηθες πρόβλημα αντίστοιχων εγχειρημάτων. Είναι τα πλάνα, η αισθητική, ο ρυθμός, ο Καλύβας που γράφει στο γυαλί, ο λόγος αλλά και η εκφορά του, η εύστοχη επιλογή των επιστημόνων που εμφανίζονται τουλάχιστον στα δύο πρώτα επεισόδια; Είναι μάλλον όλα μαζί και ταυτοχρόνως που δίνουν τον αέρα μιας πραγματικά ποιοτικής δημιουργίας διεθνούς επιπέδου. Το ευτελές μπορεί να πουλάει αλλά είναι θνησιγενές. Η ποιότητα λειτουργεί παιδαγωγικά από μόνη της διότι αντέχει στο χρόνο και εισχωρεί βαθιά.

Ο Στάθης Καλύβας δεν κάνει Ιστορία. Κάνει πολιτική χωρίς να πολιτικολογεί. Διαπαιδαγωγεί χωρίς να κάνει πολιτική διαπαιδαγώγηση. Είχαμε καιρό να δούμε κάτι ανάλογο από τις αστικές δυνάμεις, το είχαμε συνηθίσει να γίνεται μόνο από την αριστερά. Και πώς το κάνει; Μα αρνούμενος να βάλει ιδεολογικά γυαλιά στα ιστορικά γεγονότα, παρουσιάζοντας δηλαδή την πραγματικότητα γυμνή. Αλλά και αναδεικνύοντας τα σημαντικά που χρόνια τώρα οι κάλπικες ιδεολογίες αποκρύβουν από το ευρύ, αμύητο κοινό. Το ντοκιμαντέρ είναι πολιτική πράξη χωρίς όμως να κάνει πολιτική χρήση της Ιστορίας, χωρίς να παίρνει τη θέση της μιας ή της άλλης πλευράς. Δεν τον ενδιαφέρει να αναζητήσει ελατήρια και να κάνει πολιτικές αποτιμήσεις αλλά να δείξει την πορεία μιας χώρας, της πατρίδας μας, μέσα από τους θριάμβους και τις πανωλεθρίες της, τις φουρτούνες και τις νηνεμίες. Μέσα από τις εναλλαγές της ίδιας της ζωής που μας προσφέρεται γενναιόδωρα αλλά και σκληρά, μεπολλές και διαφορετικές όψεις. Πώς θα μπορούσε αλλιώς;

Η μεγάλη μας ιστορία θα μας πει ότι η μικρή Ελλάδα ξεκινάει το 1830 τη σύγχρονη διαδρομή της, ως αποτυχημένο κράτος μέσα στη βία, την αναρχία, τον εμφύλιο και τα ερείπια για να φτάσει, μέσα από τα γυρίσματα της Ιστορίας, να είναι μέλος του γκρουπ των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου (ΟΟΣΑ), του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Με ισχυρούς φίλους και συμμάχους που εγγυώνται την εδαφική της ακεραιότητα και απόλυτο οικονομικό όπλο το ισχυρό ευρώ. Και η διαδρομή αυτή δεν είναι έργο μόνο των ίδιων των Ελλήνων αλλά και των ισχυρών δυτικών συμμάχων και φίλων της που από το Ναβαρίνο μέχρι σήμερα φροντίζουν να στέκονται στο πλευρό της. Χωρίς φυσικά να αγνοούν το συμφέρον τους. Και το συμφέρον αυτό θέλει την Ελλάδα κοντά τους, πράγμα που αποτελεί τιμή γι’ αυτήν, διότι υποδηλώνει την αξία της.

Και γι’ αυτό οι μεγάλοι φροντίζουν πάντοτε να τη βγάζουν από τις κακοτοπιές, να μην την αφήνουν να καταστραφεί. Είτε με στρατιωτικές επεμβάσεις,είτε με δάνεια, μνημόνια, συμβουλές, ίντριγκες, διεθνή υποστήριξη. Για να καταπέσει επιτέλους ο μύθος ότι οι ξένοι και δη οι δυτικοί, θέλουν μόνο το κακό μας και απεργάζονται την καταστροφή μας. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Για να γίνει κτήμα όλων ότι το δυτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε και δουλεύουμε 200 χρόνια τώρα είναι αυτό που συνέβαλλε τα μέγιστα στη σημερινή  περίοπτη θέση που κατέχουμε. Αλλά και σε όλες τις αυριανές που θα κατακτήσουμε. Εμείς σε συνεργασία με αυτούς.

Πρόσφατα ζήσαμε μια μεγάλη καταστροφή, μεγαλύτερη από την ίδια την οικονομική κρίση του 2010. Κινδυνέψαμε να βρεθούμε εκτός ευρώ. Φτάσαμε να ζητάμε βοήθεια από τον Πούτιν και τους Ιρανούς! Οποία καταφρόνια! Χάσαμε τον δυτικό προσανατολισμό μας, κινδύνευσε η ίδια η δημοκρατία μας. Φλερτάραμε με τη «δημοκρατορία» που μοιραία θα ακολουθούσε την άμεση πτώχευση λόγω εξόδου από το ευρώ και το χάος που θα τη συνόδευε. Ελπίζω να βάλαμε μυαλό. Αλλά και αν υπάρχουν ακόμα συμπολίτες μας που ονειρεύονται άλλους κόσμους αποδεδειγμένα ανέφικτους, το ντοκιμαντέρ του Καλύβα και του ΣΚΑΪ θα τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν κάποια πράγματα. Αν τους κάνει και υπερήφανους που ζουν στην Ελλάδα ακόμα καλύτερα. Ίσως καταλάβουν ότι:

• Η Ελλάδα δεν είναι ο ομφαλός της Γης και οι Έλληνες δεν είναι ο εξυπνότερος και ικανότερος λαός του κόσμου όπως προσπαθεί χρόνια τώρα να μας πείσει η εθνικιστική προπαγάνδα.
• Η ιστορική εξέλιξη δεν είναι γραμμική, δεν αρκεί να επαναστατήσεις, να κερδίσεις την ελευθερία σου και όλα καλά θα πάνε.
• Η φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν ο στόχος εκείνων των προγόνων αλλά πρέπει να είναι και η καθημερινή έγνοια των επιγόνων, γιατί οι κίνδυνοι ανατροπής της καραδοκούν. Ειδικά σε μια εποχή που η «δημοκρατορία» είναι της μόδας.
• Η πρόοδος και η ευημερία δεν μπορούν να είναι στόχοιμόνο μιας κάστας φωτισμένων, αλλά πρέπει να γίνουν στόχοι της συντριπτικής πλειοψηφίας του έθνους και των πολιτών αυτής της χώρας.
• Με τη διχόνοια οδηγό το μόνο σίγουρο είναι ότι οι καταστροφές δεν θα λείψουν από το δρόμο μας και οι θρίαμβοι ίσως να μην αρκούν για να προχωρήσουμε στη νέα εποχή. Γι’ αυτό ας αναζητάμε πάντοτε τον κοινό τόπο και ας γεφυρώνουμε το κάθε χάσμα.
• και τέλος ας μείνουμε από κοινού συνδεδεμένοι με την πραγματικότητα της δημοκρατικής Δύσης. Αυτός είναι ο νέος πατριωτισμός σήμερα.