Σχόλιο για την έννοια της «δυστοπίας» την περίοδο της πανδημίας και τις προκλήσεις της νέας χρονιάς.
Για άλλη μια χρονιά στα μέσα κοινωνικής εκτόνωσης η αλλαγή του χρόνου ήταν ένα φεστιβάλ από αναρτήσεις οι οποίες εκτός από ευχές ήταν γεμάτες κλάψα στην οποία συχνά-πυκνά πρωταγωνιστούσε το καινούργιο κοσκινάκι των drama queens, η «δυστοπία». Αν κάποιος επισκεπτόταν τη Γη για πρώτη φορά τους τελευταίους μήνες θα νόμιζε πως οι περιοχές του πλανήτη που ονομάζουμε «Δύση» περνούν τις χειρότερες μέρες της Ιστορίας τους και οι ζωές των δύστυχων κατοίκων τους είναι ένας εφιάλτης συγκρινόμενες με τις πολύ καλύτερες ζωές των προγόνων τους.
Φυσικά, τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει και η όλο και συχνότερη χρήση της λέξης «δυστοπία» περισσότερο από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σήμερα οι άνθρωποι της Δύσης περιγράφει το πόσο κακομαθημένοι και αποροφημένοι από τον εαυτό τους είναι. Γιατί το να ζεις στη «δυστοπική» Δύση του πρώτου μισού του 21ου αιώνα είναι ένας περίπατος στο πάρκο σε σχέση με το να ζεις στην Δύση του 20ού, του 19ου ή οποιουδήποτε άλλου αιώνα και πολύ προτιμότερο από το να ζεις οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη.
Αναπόφευκτα κάποιος θα ρωτήσει «Και η πανδημία; Δεν είναι μια απόδειξη της δυστοπίας στην οποία ζούμε;» και ειλικρινά νομίζω πως το μόνο που μπορεί κανείς να κάνει για να του απαντήσει είναι να του κάνει δώρο ένα βιβλίο Ιστορίας.
Γιατί, ναι, η πανδημία που ζούμε είναι μια συμφορά, αλλά αν κανείς τη συγκρίνει με δύο παγκόσμιους πολέμους, τους υπόλοιπους μικρότερους πολέμους, τις δικτατορίες, προηγούμενες πανδημίες και γενικά όλες τις συμφορές που υπέστησαν οι κάτοικοι της Δύσης στα χρόνια και τους αιώνες που προηγήθηκαν, θα καταλάβει πως η λέξη «δυστοπία» δεν είναι απλώς μια ανοησία αλλά ύβρις. Μπορεί οι ζωές μας να είναι χειρότερες απ’ ό,τι πριν από 2 χρόνια, αλλά κανείς δεν βομβαρδίζει τα σπίτια μας, δεν βρισκόμαστε σε κάποιο λασπωμένο χαράκωμα μετρώντας τις τελευταίες ώρες της ζωής μας, δεν κινδυνεύουμε να καταλήξουμε σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξολόθρευσης, οι δρόμοι δεν είναι γεμάτοι σκελετωμένα από την πείνα παιδιά, δεν κινδυνεύουμε ούτε να βασανιστούμε επειδή εκφραστήκαμε ανάρμοστα για τους άρχοντες του τόπου ούτε να μπούμε φυλακή επειδή η σεξουαλικότητα μας δεν ταιριάζει με αυτή της πλειονότητας... για να μιλήσω μόνο για μερικά από τα πράγματα που έζησαν οι πρόγονοι μας στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Αν προσθέσετε τα ανύπαρκτα δικαιώματα των γυναικών, τις φρικτές (για εμάς τους τυχερούς) συνθήκες υγιεινής, την ανύπαρκτη κοινωνική κινητικότητα, τη βρεφική θνησιμότητα, το χαμηλό προσδόκιμο ζωής, τα ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα και πολλά άλλα που ξεχνάω, μάλλον θα ντραπείτε να ξαναχρησιμοποιήσετε τη λέξη «δυστοπία».
Ακόμα και η σύγκριση της αντιμετώπισης της πανδημίας του covid με την αντιμετώπιση της πανδημίας της ισπανικής γρίπης, επιβεβαιώνει το πόσο πιο τυχεροί είναι οι άνθρωποι που ζουν στη Δύση στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα. Οι δυστυχείς που βίωσαν πανδημία στις αρχές του 20ού αιώνα δεν είχαν την τύχη να απολαύσουν τους καρπούς της συνεργασίας επιστημόνων από όλο τον πλανήτη, δεν είχαν την τύχη να έχουν εμβόλιο σε μερικούς μήνες, δεν ωφελήθηκαν από την παγκόσμια κινητοποίηση και την έγκαιρη ενημέρωση και γι αυτό είχαν τουλάχιστον 50.000.000 νεκρούς από τη γρίπη σε μόλις δύο χρόνια (με κάποιους υπολογισμούς να τους ανεβάζουν στα 100.000.000).
Ακόμα κι αν η σύγκριση δεν γίνει με το παρελθόν μας αλλά με το παρόν άλλων περιοχών του πλανήτη νομίζω πως η χρήση της λέξης «δυστοπία» από τους μοσχαναθρεμένους δυτικούς είναι εξίσου εξωφρενική. Και σίγουρα πολύ δύσκολο να εξηγηθεί σε ανθρώπους που βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να μεταναστεύσουν στις «δυστοπικές» μας χώρες.
Δεν ισχυρίζομαι ότι αυτό που βιώνουμε είναι ασήμαντο. Και καταλαβαίνω ότι ο δικός μας πόνος είναι πάντα ο μεγαλύτερος και ο πιο σημαντικός. Αλλά επίσης καταλαβαίνω πως είναι κάπως γελοίο το να κλαίγεσαι σε έναν καρκινοπαθή για το χέρι σου που το έσπασες, το έβαλες στον γύψο και θα πρέπει για κανα μήνα να μην κάνεις ποδήλατο.
Φίλες, φίλοι και οι υπόλοιποι, παρά τα όσα λένε οι επαγγελματίες κλαψιάρηδες και οι συμπολίτες που αισθάνονται βολικά στον ρόλο του θύματος, δεν ζούμε σε καμία δυστοπία. Αντιθέτως είμαστε πολύ τυχεροί που ζούμε σε μια εποχή και σε μια περιοχή του πλανήτη που μας δίνει τη δυνατότητα ακόμα και μια πανδημία να την αντιμετωπίσουμε με τρόπο που στο παρελθόν (ή σε πιο φτωχές περιοχές του πλανήτη) δεν θα μπορούσαν να τον ονειρευτούν ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα. Είμαστε τόσο τυχεροί ώστε να απολαμβάνουμε αγαθά και υπηρεσίες που οι δισεκατομυριούχοι μόλις εκατό χρόνια πριν δεν θα φαντάζονταν. Κι αν θέλετε να μιλήσουμε μόνο για τη χώρα μας, στην Ελλάδα έχουμε 47 συνεχόμενα χρόνια δημοκρατίας, πολύ περισσότερα χρόνια ειρήνης, το βιωτικό μας επίπεδο θα γέμιζε ζήλια τους παππούδες μας και τα δικαιώματα που απολαμβάνουμε (ακόμα κι αν δεν τα απολαμβάνουμε στον βαθμό που θα θέλαμε) ήταν ανήκουστα για τους μπαμπάδες και τις μαμάδες μας.
Φυσικά θέλουμε να ζήσουμε ακόμα καλύτερα, φυσικά θέλουμε ακόμα περισσότερα δικαιώματα για ακόμα περισσότερες κατηγορίες συμπολιτών. Φυσικά υπάρχει και πόνος και δυστυχία και αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Φυσικά και υπάρχει η τεράστια απειλή της κλιματικής αλλαγής. Αλλά είναι αδύνατο να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις αν δεν έχουμε αντίληψη της πραγματικής κατάστασής μας. Είναι αδύνατο να βελτιώσουμε κι άλλο τις ζωές μας αν νομίζουμε ότι ζούμε σε δυστοπία όταν στην πραγματικότητα είμαστε οι πιο προνομιούχοι άνθρωποι της Ιστορίας. Και μπράβο μας.
