Οι προδιαγραφές ενός αρχηγού

Επειδή έγινε πολύ λόγος, ειδικά στα social media, για το ποια πρέπει να είναι τα προσόντα ενός πολιτικού αρχηγού, με αφορμή τις εκλογές στο ΚΙΝΑΛ, ας προσπαθήσουμε να ξεδιαλύνουμε μερικές παρανοήσεις περί δημοκρατίας, στην καθ’ ημάς Ανατολή.

Ας αρχίσουμε λοιπόν από την παραδοχή ότι βασική συνθήκη για την άνοδο του πολιτικού επιπέδου στη χώρα (και του δημόσιου και επαγγελματικού βίου γενικότερα) είναι η αξιοκρατία. Προσοχή, αξιοκρατία δεν σημαίνει αριστοκρατία ή ελιτισμός, αυτά είναι προπαγάνδα των μετρίων. Η έλλειψη αξιοκρατίας είναι η βασική αιτία του brain drain, αλλά και ένας από τους κύριους λόγους που η δημοκρατία μας χωλαίνει, σε πολλά επίπεδα.

Αξιοκρατία σημαίνει περισσότερη δημοκρατία, γιατί αυτή αποτελεί μια από τις βασικές άμυνες απέναντι στους εχθρούς της δημοκρατίας: Τον λαϊκισμό, το χαμηλό επίπεδο του πολιτικού προσωπικού, την αποστροφή των άξιων για συμμετοχή στα κοινά, την απαξίωση της πολιτικής και εντέλει του ίδιου του πολιτεύματος. Είναι άλλο να δείχνεις σεβασμό σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και τον ρόλο τους, όπως έκανε με ιδιαίτερη προσοχή η καμπάνια του σοσιαλδημοκράτη Γερμανού Καγκελάριου Όλαφ Σολτς και άλλο να χαϊδεύεις συνεχώς αυτιά με τη μετριοκρατία, κολακεύοντας τα συμπλέγματα των λιγότερο ικανών. 

Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, ορισμένα από τα αιτήματα που διατυπώνονται και από τα φαινόμενα που απαντώνται στη σύγχρονη πολιτική αντιπαράθεση είναι άκρως απογοητευτικά:

• Το αίτημα για ανανέωση στην πολιτική ζωή είναι πάντοτε σεβαστό, καθώς κάθε γενιά φέρνει τη δική της ματιά στο δημόσιο βίο. Το ηλικιακά νέος από μόνο του όμως, δεν λέει τίποτε. Πιο πολύ εμπιστοσύνη μπορεί να έχει κανείς σε κάποιον που είναι μεγαλύτερος, αλλά πιο νεανικός από την ηλικία του, παρά σε αυτόν που κινείται από τη νιότη του, με γερασμένο μυαλό. Ειδικά αν είναι ημιπιτσιρικάς, που δεν έχει ακόμα απογαλακτιστεί από την αγκαλιά της ανωριμότητας.
• Σημαντικότερο ακόμα προσόν είναι το βιογραφικό του καθενός, ειδικά του πολιτικού αρχηγού: η συνολική μορφωτική, επαγγελματική και πολιτική εμπειρία. Προσοχή, το βιογραφικό δεν εξασφαλίζει την ικανότητα ή την αποτελεσματικότητα στην πολιτική. Δεν είναι ικανή, αλλά είναι αναγκαία συνθήκη. Βιογραφικό σημαίνει να έχεις καλοσπουδάσει, καλοδουλέψει και καλοξεχωρίσει σε πολιτικά ή διοικητικά πόστα.

Αν λοιπόν στην εποχή των διπλών και τριπλών μεταπτυχιακών, είσαι νέος άνθρωπος που απλώς πήρε ένα πτυχίο σε μια μέτρια σχολή, σε ένα πανεπιστήμιο-ουραγό, μάλλον δεν έχεις ξεκινήσει με επάρκεια. Ακόμα χειρότερα βέβαια αν στο έχουν χαρίσει τα πολιτικά κυκλώματα. Το ίδιο και αν η επαγγελματική σου εμπειρία δεν έχει τίποτα το ξεχωριστό, είναι από μέτρια ως μηδαμινή. Η δε εκλογή σου στο ελληνικό ή στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, από μόνη της δεν λέει επίσης τίποτα. Δυστυχώς, το εκλογικό σώμα έχει πάρα πολλές φορές στείλει ανθρώπους παντελώς ανάξιους και άσχετους με το θέμα.

Πολλοί θεωρούν την κομματική ανέλιξη, ως ένδειξη πολιτικής ικανότητας. Αυτό ισχύει μόνο με τη στενή έννοια του όρου, τη μικροπολιτική. Η καμαρίλα, οι ισορροπίες και οι συναλλαγές δεν είναι καθόλου εχέγγυα για το συμφέρον του δημόσιου βίου και της χώρας. Αντιθέτως, προοιωνίζονται έναν άνθρωπο που θα το παραμερίσει με ευκολία, προς χάριν της εξουσίας.

Οι πραγματικές ηγετικές και διοικητικές ικανότητες που απαιτούνται ψήνονται μόνον στο στίβο της ζωής και όχι στον κομματικό σωλήνα, που σπάνια ξεφεύγει από το απόλυτα ρηχό και ανήθικο. Το πλέγμα των συμφερόντων που αναπτύσσονται μέσα στους λεγόμενους κομματικούς μηχανισμούς, από το μικρο-ρουσφετάκι του απλού ψηφοφόρου ως την κυνική συναλλαγή των μεγαλοστελεχών, δεν εγγυάται τίποτα καλό. Από τις λίγες περιπτώσεις που παρατηρήσαμε αγνό ενδιαφέρον υψηλού επιπέδου, χωρίς κομματικές εξαρτήσεις και ωφελιμισμό, τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, ήταν αρχικά οι υποψηφιότητες Μπουτάρη-Καμίνη και στη συνέχεια η αθρόα προσέλευση διακεκριμένων πολιτών στις τάξεις του Ποταμιού.

Η απουσία λοιπόν του αξιόλογου βιογραφικού εξασφαλίζει ότι τα όρια ενός πολιτικού είναι στενά, εσωστρεφή και πιθανότατα χωρίς τη δοκιμασία της ξεχωριστής παιδείας και δουλειάς, άρα βλάπτουν το μέλλον της χώρας. Στενά όρια σημαίνει ακόμα περισσότερη πιθανότητα για επικράτηση του αδίστακτου, κόντρα στο δημόσιο συμφέρον.

• Αδιανόητο στον 21ο αιώνα είναι να μην ξέρει ένας πολιτικός (πόσο μάλλον αρχηγός) τουλάχιστον πολύ καλά αγγλικά, αν όχι και άλλες γλώσσες. Η έλλειψη του εργαλείου κατανόησης του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος, η απουσία της σύγχρονης στοιχειώδους καλλιέργειας στον παγκοσμιοποιημένο πλανήτη, η επαρχιώτικη ματιά καθιστούν τον πολιτικό σχεδόν παρία στις απαραίτητες διαδικασίες, για την προάσπιση του εθνικού και ευρωπαϊκού συμφέροντος.
• Ο πολιτικός αρχηγός πρέπει να μπορεί να καλλιεργεί συνολικά τον λόγο, είτε γραπτό, είτε προφορικό. Πρέπει να μπορεί να γράψει ένα άρθρο και να μιλάει στοιχειωδώς σωστά, χωρίς ελληνικούρες και ξύλινη γλώσσα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι γοητευτικός ρήτορας, πρέπει όμως να μπορεί να μιλάει με τη σωστή προφορά. Αυτοί που μιλούν σωστά, δεν μιλούν “αθηναίϊκα”, μιλούν απλώς σωστά ελληνικά. Οι ντοπιολαλιές είναι συμπαθέστατες, αλλά όχι για την κεντρική πολιτική σκηνή. 

Ναι, οκ, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε πρόβλημα στο λόγο του, αλλά αναδείχθηκε σε άλλες εποχές, όταν η Ελλάδα ήταν εμφυλιακό σχεδόν προτεκτοράτο - και επιπλέον είχε κι ένα πρόβλημα υγείας που τον είχε επηρεάσει. Κι ο Κώστας Σημίτης δεν ήταν πολύ ικανός στον προφορικό λόγο, έκανε πολλά σαρδάμ, αλλά όχι από έλλειψη καλλιέργειας ή κοσμοπολιτισμού (μιλούσε άψογα άλλες τρεις γλώσσες, ειδικά τα γαλλικά του, παρότι γερμανοτραφής, ήταν εντυπωσιακά). Τα άρθρα του και τα βιβλία του το αποδεικνύουν. Όσοι επιζητούν το τοπικό χρώμα στην έκφραση και στην ομιλία, σκέφτονται με τους όρους του τοπικού μικροσυμφέροντος κι όχι με τη συνολική ανάγκη της χώρας.

• H λεγόμενη «λαϊκότητα», ως πλεονέκτημα του κάθε υποψηφίου αρχηγού είναι ακόμα μια παγίδα λαϊκισμού και κάλυψης της μετριότητας. Ακόμα και τα πιο χαμηλά οικονομικά και μορφωτικά στρώματα της κοινωνίας οφείλουν να αναδεικνύουν κάποιο από τα μέλη της, που με κάποιον τρόπο έχει ξεχωρίσει από πλευράς παιδείας, ικανοτήτων και δεξιοτήτων. Όχι με την εξομοίωση προς τα κάτω, στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Σε κάθε κοινωνική ομάδα υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι.

Φυσικά όλα αυτά δεν αρκούν, θα έπρεπε να είναι τα ελάχιστα, πριν από ηγετικές ικανότητες κλπ. Και φυσικά στη δημοκρατία έχει δικαίωμα να κατέλθει υποψήφιος, όποιος επιθυμεί. Ακόμα και χωρίς αυτά. Και αντιστοίχως να τον ψηφίσουν και να τον εκλέξουν, όσοι θέλουν. Η δημοκρατία επιτρέπει την ανάδειξη ακόμα και των χειρότερων εχθρών της, όπως έχουν δείξει τα παραδείγματα (πρόσφατα) του Τραμπ και πολλών φασιστών ηγετών στο παρελθόν.

Αν όμως φιλοδοξούμε η χώρα να ανεβάσει το επίπεδο του πολιτικού της βίου και να αρχίζει να μοιάζει περισσότερο στις προηγμένες δυτικές δημοκρατίες, τότε πρέπει να σκεφτούμε ότι κάθε επιλογή οπισθοδρόμησης είναι απώλεια πολύτιμου χρόνου. Χρόνου που πολλές φορές μετριέται με αρκετές γενιές ή μια ολόκληρη ζωή…