Σχόλιο για τους αρνητές της πανδημίας του κορωνοϊού, τους κινδύνους που απειλούν τις δημοκρατίες και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων ζωών.
Η πανδημία έφερε στην επιφάνεια τις τεράστιες αντιφάσεις μας. Όπως είχε συμβεί με την πρόσφατη οικονομική κρίση. Όπως παλαιότερα με την εποχή της δικτατορίας ή του εμφυλίου, σε πολύ τραγικότερες συνθήκες.
Κάτι σκοτεινό πάντα, σοβεί στις κοινωνίες που το καλύπτει το φως της κανονικότητας. Όταν όμως συμβεί το αναπάντεχο, προκύπτουν οι αποκαλύψεις.
Ο ανορθολογισμός και η άρνηση αποτελούν ίσως, τους δύο μεγαλύτερους εχθρούς της σύγχρονης δημοκρατίας. Με τεράστια ποσοστά του πληθυσμού να αντιστέκονται στην αντιμετώπιση του κοινού κινδύνου. Είτε γιατί οι κυβερνήσεις δεν βρίσκουν τον «μαγικό τρόπο» να πείσουν είτε επειδή η άρνηση στον εμβολιασμό αποτελεί μία καταπληκτική ευκαιρία ηρωοποίησης της ανίαρης ζωής τους…
Το τραγικό για τους αρνητές είναι η αμετακίνητη στάση τους. Χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι το αντίθετο της γνώσης δεν είναι η άγνοια αλλά η βεβαιότητα! Γιατί δεν επιτρέπει τη γόνιμη αμφιβολία στις ακλόνητες πεποιθήσεις τους.
Σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, ξοδεύουμε τεράστια ποσά για να βελτιώσουμε τα εκπαιδευτικά μας συστήματα. Πασχίζουμε να εκσυγχρονίσουμε τους εκπαιδευτικούς μας θεσμούς, την έρευνα, τις επιστήμες, την ελεύθερη ενημέρωση. Και δίνουμε την δυνατότητα σε όλα τα κοινωνικά στρώματα να μορφωθούν.
Και ξαφνικά, ανακαλύπτουμε ότι στην Γερμανία, στην Αυστρία, στην Ιταλία υπάρχουν μεγάλα μέρη του πληθυσμού που δεν εμπιστεύονται τους γιατρούς. Που στην Ελλάδα κάποιοι, είναι πρόθυμοι να πεθάνουν παρά να διασωληνωθούν. Που η «πίστη» στην αντίσταση αποτελεί ιδεολογία για τον προσωπικό τους μύθο.
Αυτό που δεν αντιλαμβάνονται τα πολιτικά συστήματα είναι ότι μπορεί σε κανονικές συνθήκες η δημοκρατία να μην κινδυνεύει από τις μειοψηφίες αλλά όταν οι κρίσεις διαταράσσουν τις νόρμες, τότε η παράνοια μπορεί να ανατρέψει τα πάντα. Είτε γιατί βρίσκει έδαφος στον λαϊκισμό είτε γιατί αποκτά μεγαλύτερο χώρο ως ισότιμος συνομιλητής στην δημόσια σφαίρα.
Μπορεί ο κόσμος να καταστραφεί από την ημιμάθεια; Μπορεί τα social media να ενισχύσουν τα «ιδεολογικά» κινήματα της ολοκληρωτικής βεβαιότητας και των ακλόνητων πεποιθήσεων, καταλύοντας την δημοκρατία; Ίσως παρόμοιες σκέψεις να έκανε ένας Αθηναίος, το 440 π.Χ. η ένας Ρωμαίος στα χρόνια του Αύγουστου. Σε εποχές γεμάτες φως και δύναμη. Σε κοινωνίες που η διαλεκτική, ο νόμος, το επιχείρημα και η κυριαρχία των θεσμών δεν άφηναν κανένα περιθώριο να διανοηθεί ένα ζοφερό μέλλον. Κι όμως, όλα αυτά ανατράπηκαν κι ο κόσμος βρέθηκε στο σκοτάδι για δεκαπέντε αιώνες! Παραδομένος στις «βεβαιότητες» και στις ιδεοληψίες.
Κάτι γίνεται λάθος στο «στρατόπεδο» των ορθολογιστών. Γιατί ίσως εδώ υπάρχει μία άλλη, εξίσου επικίνδυνη βεβαιότητα: ότι η πραγματικότητα που μας περιβάλλει καθοδηγείται ή θα έπρεπε να καθοδηγείται μόνο από την λογική. Ότι δηλαδή, μόνο η επιστήμη, η καθαρή σκέψη, ο ρεαλισμός δικαιούνται να έχουν τον πρώτο λόγο στη ζωή μας ή στην αντιμετώπιση κρίσεων.
Είναι τουλάχιστον άδικο για την πραγματικότητα να την αντιμετωπίζουμε έτσι. Γιατί γύρω μας, δίπλα μας, μέσα μας, υπάρχει, εκτός από το φως και το σκοτάδι. Και η ψευδαίσθηση ότι αυτόκλητα και αυτονόητα πρέπει να επικρατήσει το φως μπορεί να αποβεί καταστροφική για το αποτέλεσμα.
Δεν αρκεί επομένως, να πανηγυρίζουμε μεθυσμένοι από την βεβαιότητα ότι έχουμε δίκιο. Απέναντι υπάρχουν κάποιοι που είναι έτοιμοι να πεθάνουν, επειδή κι εκείνοι είναι σίγουροι ότι έχουν δίκιο.
Δεν είναι θέμα επικράτησης μεταξύ βεβαιοτήτων. Είναι ζήτημα υπεράσπισης των δικαιωμάτων, της ασφάλειας και της ίδιας της ζωής των συνανθρώπων μας. Και ο μοναδικός τρόπος να το πετύχουμε είναι, αντί για την έπαρση του ορθολογισμού, να καταφύγουμε στους νόμους, στους θεσμούς και στο πολίτευμα. Σε αυτά δηλαδή που το φως της πολιτισμικής μας πρόνοιας δημιούργησε για να πολεμάει το σκοτάδι. Και που μας επιτρέπουν να επιλέξουμε την υποχρεωτικότητα στη ζωή και όχι στον θάνατο!
Άλλα όπλα δεν έχουμε για να νικήσουμε την παράνοια. Παρά μόνο τα εργαλεία που η κυρίαρχη θεσμοθετημένη μας λογική κληροδότησε για να διαχειριστούμε τις κοινωνίες και τις ζωές μας.
11°
