Εμβόλια, ψέματα και λαϊκισμός στα χρόνια της πανδημίας

Του Επαμεινώνδα Κορώνη*

Υπάρχει κάτι που συνδέει τον λαϊκισμό με τις ιδεοληψίες, την Marie Lepen με τα εμβόλια.

Στην ευρωπαϊκή πολιτική οι λαϊκιστές ευδοκιμούν. Στη γειτονική μας Βουλγαρία ένα λαϊκίστικο εγχείρημα, το γραφικό «Υπάρχει τέτοιος λαός» του Slavi Trifonov κέρδισε στις Εθνικές εκλογές προβάδισμα έναντι των παραδοσιακών κομμάτων. Πολυτασικό και χαοτικό, διακριτικά αντι-εμβολιαστικό και υπερ-συντηρητικό, θυμίζει λίγο από Ανεξάρτητους Έλληνες. Ομοίως ευρωφοβικό, αντιδραστικό και ρατσιστικό, το Chega στην Πορτογαλία απειλεί στις 30 Ιανουαρίου να πιάσει το 10% δύο χρόνια μετά την ίδρυσή του. Κεντρικό σύνθημα, διαλύστε τα όλα. Ναι, ο Orbán δεν πάει πολύ καλά και ο Kurz παραιτήθηκε, αλλά αυτές οι νέες περιφερειακές εξελίξεις, σε συνδυασμό με τον επερχόμενο Eric Zemmour  στις γαλλικές εκλογές του Απριλίου δημιουργούν ανησυχία. 

Οι ηγέτες αυτών των κινημάτων εφορμούν ενάντια σε βασικές αξιακές παραδοχές, κινούνται άναρχα κόντρα στο κατεστημένο και υποστηρίζουν ανύπαρκτες οικονομικές, πολιτικές και επιστημονικές θεωρίες. Πέρα από την εκλογική συστράτευση των γενικώς απογοητευμένων, βασίζουν την επιρροή τους σε «αποδεδειγμένα» ιδεολογήματα και θεωρίες. Ο μάστορας της δημαγωγίας Bolsonaro έχτισε ένα ολόκληρο αφήγημα συνομωσίας μέχρι να γίνει Πρόεδρος της Βραζιλίας. Χωρίς την θεωρία δεν υπάρχει αντικείμενο προσηλυτισμού. Γι’ αυτό ο Καμένος χρειαζόταν τον ψεκασμό και ο Τσίπρας το μοντέλο Νομισματοκοπείο.

Ο ιστορικός ηγέτης του αντιεμβολιαστικού κινήματος, Andrew Wakefield, θεμελίωσε την επιρροή του σε μια παραπλανητική δημοσίευση ενός άρθρου στο παγκοσμίως έγκριτο Lancet. Όταν το άρθρο αποσύρθηκε, του αφαιρέθηκε η ιατρική ιδιότητα και αποκαθηλώθηκε, ήταν πολύ αργά. Είχε πείσει με ψεύτικά δεδομένα ήδη πολλούς, από τον Ντε Νίρο μέχρι και το ένα τρίτο των γονέων στις ΗΠΑ ότι τα εμβόλια δημιουργούν αυτισμό.

Στην Μ. Βρετανία, ένας άλλος λαϊκιστής πρωθυπουργός, ο πολιτικός του Brexit, είχε βασιστεί σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση που ισχυριζόταν ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. κόστιζε 350 εκ λίρες την εβδομάδα. Ο Guardian χαρακτήρισε αυτή την οικονομική ανάλυση ως την απάτη του αιώνα. Παρόμοια η δράση των αντιευρωπαϊστών κυβερνώντων στην Πολωνία, εκκινούν από μια αστεία νομική μελέτη που δείχνει ότι η δημοκρατία πλήττεται συνταγματικά από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Οικονομολόγοι, γιατροί, συνταγματολόγοι ερπετά δημιουργούν ένα σοβαροφανές πλαίσιο, εντελώς απαραίτητο για να διασφαλιστεί η συνέχεια της βλακείας. Για τους υποστηρικτές της επίπεδης γης και όσους πιστεύουν σε ένα παγκόσμιο κέντρο εξουσίας, μέχρι και τους εντιεμβολιαστές υπάρχουν άπλετες ανοησίες που προβάλλονται ως επιστημονικά πορίσματα. Μην σας σοκάρει η σύνδεση αυτών των απόψεων γιατί η δομή τους είναι ολόιδια: άρνηση των δεδομένων, πίστη σε παράλληλες θεωρίες, ψευδείς αποδείξεις που τις ενστερνίζονται οι αφελείς. 

Όμως, διάολε, το έτος είναι 2021 και σύντομα 2022. Οι μέθοδοι της επιστημονικής τεκμηρίωσης, με όλες τους τις επιστημολογικές ατέλειες, είναι διαθέσιμες και παραγωγικές. Η ασφάλεια των εμβολίων ελέγχεται με συστηματικές κλινικές μελέτες και στατιστικά. Το πόσες δουλειές «κλέβουν» οι «κακοί» μετανάστες είναι μετρήσιμο. Το αν μας ψεκάζουν μπορεί να αποδειχθεί (να δούμε και με τι επιτέλους) και το αν είναι καλύτερα με δραχμή να αναλυθεί σε ένα οικονομικό μοντέλο. Δεν έχουμε όλοι την ίδια άποψη, αλλά κάποια δεδομένα μπορούμε να τα δεχτούμε. Δικαίωμα του καθενός να προστατεύει την θεολογική του πεποίθηση, αλλά οστά Νεφελίμ δεν έχουν βρεθεί ποτέ και πουθενά. Τελεία. Άλλο πεποίθηση και άλλο απόδειξη. Άλλο αγωνία (για την υγεία) και άλλο βλακώδης βεβαιότητα ότι το εμβόλιο κατά του Covid είναι επικίνδυνο, προκαλεί στειρότητα, περιέχει ξένο DNA ή είναι αναποτελεσματικό.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι λαϊκιστές, οι συνομωτιστές και οι διεθνοφοβικοί νοσταλγοί του Τραμπ και οι αντιδραστικοί φαίνεται να αποτελούν πλέον κομμάτι του πολιτικού ευρωπαϊκού συστήματος. Ότι ο Βελόπουλος και ο Λεβέντης μπήκαν στην Βουλή. Ότι μεγάλος μέρος της χώρας φοβάται τα εμβόλια που έχουν χορηγηθεί σε 8,06 δισεκατομμύρια δόσεις.

Το πρόβλημα είναι ότι δημαγωγοί επιστήμονες και λαοπλάνοι λαϊκιστές έχουν δημιουργήσει έναν συνεκτικό αφηγηματικό ιστό ο οποίος παγιδεύει τους απογοητευμένους και αδαείς. Η βλακεία δεν ελέγχεται πειθαρχικά, η διακίνηση ψευδών στοιχείων όμως είναι ηθικό παράπτωμα και ποινικό αδίκημα. Δεν αθωώνουμε τους αρνητές αλλά τους οφείλουμε μια ξεκάθαρη ενημέρωση.

Πρέπει να ξεριζώσουμε πιο συστηματικά τις εσφαλμένες ιδεοληψίες, τις ψευδοφοβίες και τις αναπόδεικτες θεωρίες προτού αρχίσουμε να βεβαιώνουμε πρόστιμα. Να ενημερώσουμε πιο αποτελεσματικά, να βομβαρδίσουμε με γνώση και πληροφορία και να φωνάξουμε: τα φάρμακα κάνουν καλό (και έχουν μετρήσιμες παρενέργειες), η Γη δεν είναι επίπεδη (και ναι είναι γεμάτη προβλήματα και απογοητεύσεις), τα euro-exits δεν γεννάνε χρήμα και δουλειές. 

Από εκεί και πέρα, χίλια ευρώ το μήνα πρόστιμο (και λίγα είναι) και ας φωνάζει ο Χρυσόγονος. 

*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής Ηγεσίας στο Hult International Business School και στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου