Ένοπλες δυνάμεις και οπλικά συστήματα: Βοήθα, Παναγιά

Ο Λέων Καραπαναγιώτης, ο διευθυντής μας στα ΝΕΑ, μας διηγούταν μια ιστορία, βγαλμένη θαρρείς από σκετς των Μόντι Πάιθον, τον καιρό που έκανε διπλωματικό ρεπορτάζ. Υπουργός εξωτερικών ήταν ο Σοφοκλής Βενιζέλος και σε μια από τις πολλές κρίσεις με την Τουρκία, είχε σύσκεψη με την στρατιωτική ηγεσία στο γραφείο του. Αντικείμενο ο συσχετισμός δυνάμεων στο Αιγαίο. Οι περισσότεροι εξέφραζαν την εκτίμησή τους επικαλούμενοι τα στοιχεία. Ξαφνικά όμως ένας εκ των παρισταμένων πετάχτηκε για να πει «και τη βοήθεια της Παναγιάς» πώς την υπολογίζετε; Ο Βενιζέλος του συνέστησε να βγει στο μπαλκόνι να πάρει λίγο αέρα και δεν υπήρξε συνέχεια.

Θυμήθηκα την ιστορία με αφορμή τη δήλωση του σημερινού αρχηγού ΓΕΕΘΑ για την ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων. «Νιώθω ειλικρινά και βαθιά υπερήφανος, είπε, που με αξίωσε ο Θεός η Παναγία και η Πατρίδα να ηγούμαι τέτοιων ανδρών και γυναικών, να ηγούμαι τέτοιων Ενόπλων Δυνάμεων! Ου καταισχύνω τα όπλα τα ιερά. Και ιερά τα πάτρια τιμήσω». Αναγκαία διευκρίνιση: σέβομαι απολύτως την βαθιά θρησκευτικότητα του Αρχηγού αλλά και το γεγονός ότι αντλεί έμπνευση από την αρχαία γραμματεία. Ομολογώ ωστόσο ότι ως πολίτης θα αισθανόμουνα μεγαλύτερη ασφάλεια αν οι δηλώσεις της στρατιωτικής ηγεσίας απευθύνoνταν λιγότερο στο θυμικό, με την επίκληση μάλιστα των Θείων, και περισσότερο στην λογική με την ανάδειξη του σημερινού χαρακτήρα και του ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων.

Είναι ζήτημα αισθητικής, είναι όμως και ζήτημα ουσίας. Ιδίως αν λάβουμε υπόψη την διαχρονική διαπίστωση ότι συχνά οι στρατιωτικοί ετοιμάζονται για τον προηγούμενο πόλεμο και όχι για τον επόμενο, αυτόν δηλαδή τον οποίο θα κληθούν ενδεχομένως να διαχειριστούν. Σε μια περίοδο που η χώρα είναι έτοιμη να ξοδέψει πολλά δισεκατομμύρια, τα οποία μάλιστα δεν έχει, για την αγορά πανάκριβων οπλικών συστημάτων, θα περίμενε κανείς ότι θα γινόταν μια πολύ σοβαρή συζήτηση για την αμυντική πολιτική. Ιδίως όταν απέναντί μας έχουμε μια Τουρκία η οποία έχει φύγει πολύ μπροστά σε κρίσιμους τομείς. Δεν είναι απλώς ζήτημα ποσότητας. Η υπεροχή της σε αυτό τον τομέα είναι αναπόφευκτο με βάση τα μεγέθη των δύο χωρών. Είναι πολύ περισσότερο τα άλματα που έχει κάνει στην αμυντική της βιομηχανία και η διαφαινόμενη προσαρμογή της στη λογική των συγκρούσεων του 21ου αιώνα. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι φυσικά τα περίφημα drones.

Μας αρέσει να λέμε ότι είμαστε πιο μορφωμένοι ή ότι το ανθρώπινο δυναμικό είναι το μεγάλο μας όπλο. Την ώρα όμως που εμείς ράβαμε Παναγίτσες στις στολές των στρατιωτικών η Τουρκία κατάφερε να γίνει μια από τις πρώτες χώρες του πλανήτη στην τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών! Ο πόλεμος Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν αλλά και παλιότερα η επίθεση στα πετροχημικά της Σαουδικής Αραβίας έχουν δείξει με τον πιο καθαρό τρόπο τις καταστροφικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει ένα τόσο πιο φτηνό και ευέλικτο όπλο. Στην τελευταία περίπτωση μάλιστα είχαμε και μια επίδειξη της λογικής του ασύμμετρου πολέμου. Προκλήθηκαν καταστροφές εκατοντάδων εκατομμυρίων με drones που υπολογίζεται ότι κόστιζαν 15.000 δολάρια το ένα! Για λόγους σύγκρισης, ένα καινούργιο F-35 κοστίζει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια ενώ μόνο κάθε ώρα πτήσης κοστίζει 30.000 δολάρια. 

Αυτή η αδυναμία να δούμε το μέλλον φυσικά δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα. Ιδού τι έγραφε προ ημερών στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς ο μέχρι πρότινος επικεφαλής αξιωματικός software της Αμερικανικής Αεροπορίας και της Δύναμης του Διαστήματος: «Πρέπει να σταματήσουμε να προετοιμαζόμαστε για τις λάθος μάχες. Ο επόμενος πόλεμος θα οριστεί από το software, δεν θα κερδηθεί από ένα πρόγραμμα 1,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τα F-35 ούτε από αεροπλανοφόρα των 12 δισεκατομμυρίων. Η Κίνα μπορεί να μας εξουδετερώσει το ηλεκτρικό δίκτυο χωρίς να ρίξει ούτε μια τουφεκιά, εξαιτίας της προστασίας επιπέδου νηπιαγωγείου στις βασικές μας υποδομές. Αυτό δείχνει ότι επενδύουμε σε λάθος αμυντικές δυνατότητες. Όπως είδαμε πρόσφατα με το χακάρισμα του πετρελαιαγωγού Colonial, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Πρέπει να δράσουμε τώρα και να ανταλλάξουμε μερικά F-35 για συνδυαστικά αυτόνομα συστήματα όπως σμήνη drones, μη επανδρωμένα πλοία και τζετ, δυνατότητες παρέμβασης στον κυβερνοχώρο, υπερηχητική τεχνολογία και στρατιωτική τεχνολογία για το διάστημα». Εντάξει, η παρέμβαση αφορά μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Άλλο ΗΠΑ - Κίνα και άλλο Ελλάδα - Τουρκία. Βάλτε στη θέση των F-35 όμως τα Rafale και πολλά από όσα επισημαίνονται ισχύουν και στα καθ’ ημάς.

Φυσικά όλα αυτά είναι γνωστά, ιδίως σε όσους έχουν την ευθύνη για την άμυνα. Μερικές φορές ωστόσο οι ειδήσεις που βγαίνουν από το υπουργείο Άμυνας αντί να καθησυχάζουν, μάλλον πετυχαίνουν το αντίθετο. Όταν πριν από λίγους μήνες, για παράδειγμα, παραδόθηκε στον τουρκικό στρατό ένα νέου τύπου μη επανδρωμένο αεροσκάφος, «πηγές» του υπουργείου Άμυνας διέρρεαν ότι αναβαθμίζουμε τα 8 μη επανδρωμένα που διαθέτουμε, γαλλικής κατασκευής, ενώ «κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό των ενόπλων δυνάμεων» έχει η απόκτηση με leasing δύο ισραηλινών UAV. Κατά καιρούς αναφέρονται και σχέδια για ελληνικής κατασκευής αεροσκάφη αλλά πρόκειται για ακριβώς αυτό, δηλαδή σχέδια. Για να έχουμε ένα μέτρο, σήμερα η Τουρκία έχει περίπου 140 μη επανδρωμένα στρατιωτικά αεροσκάφη. Και προφανώς δεν μιλάμε απλώς για ένα νέο όπλο, λιγότερο ή περισσότερο χρήσιμο, αλλά για μια καινούργια λογική στην αμυντική στρατηγική. Στην οποία δεν μπορείς να απαντήσεις απλώς με ακόμα πιο ακριβές αγορές. Αυτό τελικά είναι που κάνει και πιο δύσκολη την προσαρμογή. Το να προσεγγίζουμε τα θέματα γραφειοκρατικά δεν οδηγεί πουθενά όσο δεν καταφέρουμε να αλλάξουμε την ίδια την οπτική μας στα προβλήματα. Κάτι που είναι δύσκολο για όλους, πόσο μάλλον για κλειστά συντηρητικά συστήματα που έχουν την τάση να αναπαράγονται. Καλή η επίκληση της Παναγίας λοιπόν, όπως και η έμπνευση από τον όρκο των Αθηναίων Εφήβων, αν θέλουμε θαύματα ωστόσο ας βάλουμε και έναν Πιερρακάκη στη συνταγή.