Σχόλιο για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την προστασία του περιβάλλοντος.
Μπροστά στην οικολογική καταστροφή υπάρχουν δύο βασικές τακτικές: η πρώτη είναι η απο-ανάπτυξη που προτείνουν οι αριστεροί οικολόγοι· η δεύτερη είναι η «οικολογία της πραγματικότητας» που προτείνουν οι υπόλοιποι. Η πρώτη άποψη σημαίνει, για τους περισσότερους, επιστροφή στη φύση, αγροτικός τρόπος ζωής, δραματική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και της κατανάλωσης γενικά. Η δεύτερη άποψη προσπαθεί να συνδυάσει μια πολιτική φιλική προς το περιβάλλον διατηρώντας το «φιλελεύθερο» λογισμικό της δεξιάς και της κεντροδεξιάς: οι φιλελεύθεροι δεν πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξει ευχάριστη «απο-ανάπτυξη». Αντιθέτως, ισχυρίζονται ότι η αρνητική οικονομική ανάπτυξη θα προκαλέσει ελλείψεις αγαθών και κοινωνική αναταραχή.
Η ουσία είναι ότι το 2021 συμφωνούν οι πάντες ότι το περιβάλλον βρίσκεται σε κίνδυνο: οι αρνητές της οικολογικής ανισορροπίας είναι πια λιγοστοί και τοποθετούνται συνήθως στο περιθώριο του πολιτικού φάσματος. Η τελευταία διάσκεψη στη Γλασκόβη έδειξε ότι ακόμη και με τον κ. Μπολσονάρου μπορεί να υπάρξει κάποια συνεννόηση για την προστασία της φύσης. Ίσως έχει δημιουργηθεί ένα κοινό πεδίο προκειμένου να ληφθούν μέτρα για την εξοικονόμηση υδάτινων πόρων, για τις καθαρές μορφές ενέργειες και για την ανακύκλωση των υλικών. Αλλά, για τη δεξιά και την κεντροδεξιά, ο αριστερισμός είναι η παιδική ασθένεια της οικολογίας· η προστασία του περιβάλλοντος δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί στα χέρια όσων μισούν τη βιομηχανία, την αλιεία, την παραγωγή γενικά, και ονειρεύονται βουκολικά ειδύλλια.
Η διαφωνία δεν περιορίζεται στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και στη χρήση ή την κατάργηση ορισμένων μορφών ενέργειας. Σήμερα, οι πιο ριζοσπαστικοί οικολόγοι μιλούν περισσότερο για τον αντιρατσισμό και τον φεμινισμό παρά για το περιβάλλον και τη φύση. Οι Πράσινοι είναι, για πολλές χώρες, το βασικό αριστερό κόμμα της πολιτικής τους σκηνής με αποτέλεσμα να έχει λόγο όχι μόνο στην πολιτική του μηδενισμού των εκπομπών άνθρακα αλλά στην πολιτική φύλου, στην εφαρμογή της woke και cancel culture και σε μια σειρά δικαιωματικά κινήματα. Το ενδιαφέρον των Πρασίνων έχει μετακινηθεί σε ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα και εκείνο των φιλελευθέρων εστιάζει επιτέλους στο περιβάλλον. Ωστόσο, σε μερικά ζητήματα οι Πράσινοι έχουν μείνει πίσω: σε πολλές χώρες αντιτίθενται ακόμα στην πυρηνική ενέργεια την οποία θεωρούν ρυπογόνα και επικίνδυνη επικαλούμενοι τα πυρηνικά ατυχήματα. Αλλά η Γερμανία που δεν χρησιμοποιεί πυρηνική ενέργεια είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές CO2 στην Ευρώπη.
Η ενεργειακή μετάβαση παίρνει διαφορετικό δρόμο για την κάθε παράταξη, αλλά απαιτεί τεχνολογική ανάπτυξη· ταχεία και θεαματική ανάπτυξη - είναι ανέφικτη χωρίς την ανάπτυξη. Για να αντικατασταθεί το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο με αιολική ενέργεια «της θάλασσας» χρειάζονται υποδομές, χρειάζονται hi-tech μέθοδοι μετατροπής της ενέργειας των ανέμων σε ηλεκτρισμό και θερμότητα. Ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται με αρνητική ανάπτυξη, ακόμα κι αν οι άνθρωποι αποφασίσουν, με μαγικό τρόπο, να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια.
Η φορολόγηση των εκπομπών άνθρακα και γενικά οι τιμωρίες για τη ρύπανση έχουν ενσωματωθεί στα προγράμματα όλων των κομμάτων. Όμως, η ρύπανση δεν έχει εθνικά σύνορα: ποιο είναι το όφελος να επιβαρύνει μια χώρα τους πολίτες της με τέτοιου είδους πρόστιμα όταν τα εισαγόμενα προϊόντα κατασκευάζονται και μεταφέρονται με τεράστιο κόστος για το περιβάλλον; Η παγκοσμιοποίηση και η μετατόπιση της βιομηχανίας στην Ασία, μαζί με την έντονη αστικοποίηση, δεν είναι κάτι που μπορεί να λυθεί με λογική αριστεράς ή δεξιάς.
Η δεξιά και η αριστερά συμφωνούν στο ότι η μετακίνηση πληθυσμών από τις μεγαλουπόλεις στις μικρότερες πόλεις θα είχε ευεργετική επίδραση στο περιβάλλον: όταν οι άνθρωποι ζουν κοντά στον τόπο εργασίας τους χάνουν λιγότερο χρόνο στις διαδρομές, έχουν μικρότερες ενεργειακές δαπάνες και συμβάλλουν στην αποσυμφόρηση οχημάτων και στην καλύτερη ποιότητα αέρα στις μεγαλουπόλεις. Η εγκατάσταση ή η επανεγκατάσταση στην «επαρχία» -και σ’ αυτό συμφωνούν δεξιοί και αριστεροί- θα ευνοούσε όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και την ψυχική ευημερία των λαών που θα ξαναέβρισκαν ένα αίσθημα του ανήκειν σε έναν τόπο. Η «κατάργηση» του τόπου καθιστά τον πολίτη αδιάφορο για το περιβάλλον, με αποτέλεσμα στις μητροπόλεις όπου συνωστίζονται «ξένοι» να μην ακολουθεί τους περιβαλλοντικούς κανόνες, να φέρεται δηλαδή σαν προσωρινός χρήστης του χώρου.
Όλοι οι ευαισθητοποιημένοι ως προς το περιβάλλον, ανεξαρτήτως της πολιτικής τους τοποθέτησης, συμφωνούν επίσης ότι ο γιγαντισμός -όλο και μεγαλύτεροι αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες, κτίρια- απομακρύνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους και διαβρώνουν το αίσθημα της κοινότητας το οποίο δεν μπορεί να αποκαταστήσει κανένα ηλεκτρονικό κοινωνικό δίκτυο. Η ιδέα αυτή δεν είναι καινούργια: τη διατύπωνε ο χιπισμός, την πρόβαλλαν τα κινήματα επιστροφής στη φύση και όσοι έκαναν λόγο για την απελευθέρωση των ζώων ήδη από τη δεκαετία του 1960. Ό,τι θεωρούνταν κάποτε γραφικότητα της νεανικής κουλτούρας έχει εξελιχθεί σήμερα σε mainstream: η προστασία και ο σεβασμός των ζωντανών πλασμάτων αποτελεί μέρος της πολιτικής όλων των κομμάτων. Μένει να ξεχωρίσει κανείς τους υποκριτές από τους ειλικρινείς και τους ρεαλιστές από τους ουτοπιστές.
17°
