Ελλάδα, Σαουδική Αραβία και η «δέσμευση τήρησης Διεθνούς Δικαίου»

Πολύ συχνά βλέπουμε την ελληνική εξωτερική πολιτική να βασίζεται στην λογική «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος». Συμφωνούμε ότι χρειαζόμαστε πολυμερείς σχέσεις ως μικρή χώρα, ενώ την ίδια στιγμή η βασική στρατηγική μας σε θέματα διεθνών σχέσεων και εξωτερικής πολιτικής (θα πρέπει να) είναι η προώθηση μιας κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Είναι άλλο, όμως, να αναπτύσσουμε πολυμερείς σχέσεις με διάφορες χώρες, στο πλαίσιο μιας ρεαλ-πολιτικής, και άλλο να μετατρέπουμε τις σχέσεις αυτές σε μέτωπα, πραγματικά ή φαντασιακά εναντίον της Τουρκίας, παραβλέποντας συνειδητά άλλα χαρακτηριστικά των χωρών με τις οποίες «συμμαχούμε». Για να το πούμε κάπως διαφορετικά, είναι άλλο θέμα να έχουμε καλές σχέσεις με διάφορες χώρες και άλλο να τις ξεπλένουμε με άστοχες κινήσεις και δηλώσεις, εκθέτωντας κυρίως τη δική μας χώρα με άστοχες συμμαχίες ή κοινές δηλώσεις.  

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η σημερινή κυβέρνηση (αλλά και η προηγούμενη ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ) επένδυσαν πολύ σε μια στρατηγική συνεργασία με τις δύο αυτές χώρες, με κύριο κριτήριο ότι δεν έχουν και τις καλύτερες σχέσεις με την Τουρκία. Δεν είναι πολύ σαφές, πάντως, τι ακριβώς μπορεί να προσφέρουν αυτές οι δύο χώρες στο πεδίο των ελληνο-τουρκικών σχέσεων. Θα πιέσουν την Τουρκία για μια στροφή στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις ή θα συνδράμουν στρατιωτικά τη χώρα μας σε περίπτωση κάποιου θερμού επεισοδίου ή και πολεμικής αναμέτρησης; Είναι σαφές, όμως, ότι αν κάποιοι μπορεί να επηρεάσουν τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, αυτοί είναι οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Τότε ποιος μπορεί να είναι ο λόγος που η ελληνική εξωτερική πολιτική εκτίθεται με ανακοινώσεις και ταυτίσεις με το καθεστώς του Ριάντ, με κίνδυνο να εκτίθεται στα μάτια της κοινής γνώμης πολλών χωρών αλλά και να δημιουργεί ερωτηματικά σε διπλωματικούς και πολιτικούς κύκλους που δεν έχουν και την καλύτερη γνώμη για το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας; Το πιο πιθανόν είναι ότι ο κύριος λόγος είναι ένας αυτοματισμός “αντιτουρκικών” συμμαχιών με κάθε καθεστώς που ευκαιριακά ή στρατηγικά ανταγωνίζεται την Τουρκία. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι συνήθως πρώτη είδηση στα τηλεοπτικά μέσα της χώρας όταν αναφέρονται σε συναντήσεις του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη ή του Υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια με άλλους αρχηγούς κρατών ή αξιωματούχους είναι η φράση «ενημέρωσαν για την παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας». Ακόμα και αν είναι η δέκατη φορά που συναντιούνται οι συγκεκριμένοι αξιωματούχοι!

Αλλά το χειρότερο είναι όταν η αναφορά στο Διεθνές Δίκαιο σε κοινά ανακοινωθέντα έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με την πρακτική των καθεστώτων που αναπτύσσουμε «στρατηγικές συμμαχίες». Να ένα πρόσφατο παράδειγμα: Στο Κοινό Ανακοινωθέν Ελλάδας – Σαουδικής Αραβίας μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη στο Ριαντ αναφέρεται ότι «Και οι δύο πλευρές, επιβεβαίωσαν την ισχυρή δέσμευσή τους για σεβασμό του διεθνούς δικαίου, της ασφάλειας και της σταθερότητας με βάση τις θεμελιώδεις αρχές σεβασμού του απαραβίαστου των συνόρων, της εδαφικής ακεραιότητας αλλά και των κυριαρχικών δικαιωμάτων σε θαλάσσιες ζώνες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το δίκαιο της θάλασσας, καθώς και την υποχρέωση αποχής από τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας σύμφωνα με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών». 

Θα έλεγε κάποιος αυτονόητες θέσεις και είναι σημαντικό να επαναλαμβάνονται. Πολύ περισσότερο αφού, υποτίθεται ότι, η βασική μας επιλογή ως χώρα, οι πολιτικές μας και η κύρια γραμμή άμυνας μας βασίζονται στο «διεθνές δίκαιο». Αυτή η δέσμευσή μας, όμως, αυτο-ακυρώνεται όταν συνυπογράφουμε παρόμοιες Κοινές Ανακοινώσεις με καθεστώτα που παραβιάζουν βάναυσα -ίσως και περισσότερο από το καθεστώς Ερντογάν- όλα αυτά που υποτίθεται μας δεσμεύουν.  

Πόσο μπορεί, λοιπόν, να είναι «κοινή δέσμευση» ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου, από κοινού με μια χώρα, όπως η Σαουδική Αραβία, που είναι στο στόχαστρο επικρίσεων όχι μόνο οργανώσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και  θεσμών, όπως για παράδειγμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ακριβώς εξαιτίας του γεγονότος ότι η χώρα δεν σέβεται καθόλου το διεθνές δίκαιο; 

Μερικά μόνο από τα πολύ σοβαρά θέματα παραβίασης του διεθνούς δικαίου από το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας:  

- Με εντολή του ιδίου του διαδόχου του θρόνου δολοφονήθηκε και τεμαχίστηκε ο δημοσιογράφος Jamal Khashoggi στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη (μεταξύ άλλων δείτε σχετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (μεταξύ άλλων θεσμών) της 25ης Οκτωβρίου 2018. 

- Ο πολεμικός μηχανισμός της Σαουδικής Αραβίας - και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων - όχι μόνο παραβιάζουν τα σύνορα της Υεμένης και έχουν εισβάλει στη χώρα αλλά και βομβαρδίζουν αμάχους, συμβάλλοντας σε μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές, όπως καταγγέλλει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το ψήφισμά του της 11ης Φεβρουαρίου 2021. 

-  Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας φιγουράρει στις πρώτες θέσεις σε θέματα  παραβιάσεων των δικαιωμάτων των γυναικών και των υπερασπιστών αυτών των δικαιωμάτων (δείτε και ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Φεβρουαρίου 2019), των Αιθιόπων μεταναστών  σε κέντρα κράτησης στη Σαουδική Αραβία (δείτε και ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Οκτωβρίου 2020), ενώ συνεχίζει να επιβάλλει αυστηρές ποινές, ακόμα και τη θανατική ποινή σε άτομα που με ειρηνικό τρόπο απλώς διεκδικούν τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή έστω του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης, όπως καταγγέλλει με ψήφισμά του της 7/7/2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο   

- Πολλοί διεθνείς οργανισμοί ανησυχούν και κάνουν έκκληση να σταματήσει η Σαουδική Αραβία να καταδικάζει σε θανατική ποινή ανήλικους για εγκλήματα τα οποία στο παρελθόν θεωρήθηκαν από τους εμπειρογνώμονες ως ποινικοποίηση της άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά και να μην τηρεί τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων (CAT), την οποία έχει κυρώσει, και να μην έχει ακόμα κυρώσει το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων και το Δεύτερο Προαιρετικό Πρωτόκολλο του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR) με στόχο την κατάργηση της θανατικής ποινής.

- Η Σαουδική Αραβία συνεχίζει, παρά τις διεθνείς καταδίκες και εκκλήσεις,  να εκτελεί ανηλίκους, όπως για παράδειγμα έγινε στις 23 Απριλίου 2019, όταν οι αρχές εκτέλεσαν έξι ανήλικους παραβάτες, συμπεριλαμβανομένων των Saeed Al Scafi, Salman Al Quraish, Abdul Aziz Al Sahawi, Abdul Karim Al Hawaj, Abdullah Al Asrih και Mujtaba Al Sweikat, ενώ τουλάχιστον εννέα ακόμη ανήλικοι παραβάτες διατρέχουν επί του παρόντος κίνδυνο να εκτελεστούν, αν και η Σαουδική Αραβία είχε επισήμως δεσμευτεί από το 2016 να καταργήσει τις εκτελέσεις και ιδιαίτερα ανηλίκων,

- Ακόμα και σήμερα το καθεστώς συνεχίζει να καταδικάζει σε πολυετή φυλάκιση υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επειδή απλώς ζητάνε σεβασμό του διεθνούς δικαίου, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τον Mohammed al-Otaibi, ιδρυτή της Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο οποίος υποστήριξε την κατάργηση της θανατικής ποινής και την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών στην κοινωνία, και για αυτό το ...έγκλημα είδε ποινή φυλάκισής του σε 17 έτη.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και διεθνείς οργανώσεις, όπως η Διεθνής Αμνηστία, καταγγέλλουν ότι  «η Σαουδική Αραβία συγκαταλέγεται εδώ και πολλά χρόνια στις χώρες που πραγματοποιούν τον μεγαλύτερο αριθμό εκτελέσεων στον κόσμο· λαμβάνοντας υπόψη ότι, από τον Ιανουάριο του 2015, έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 800 εκτελέσεις, πολλές εκ των οποίων για μη βίαια αδικήματα περί ναρκωτικών, ενώ άλλες αφορούσαν αδικήματα που χαρακτηρίστηκαν από τις αρχές ως συνδεόμενα με την τρομοκρατία, αλλά συνίσταται σε ειρηνικές ενέργειες».

Πολύ σωστά ζητάμε από τη Γερμανία να μην εξάγει πολεμικό εξοπλισμό, ιδιαίτερα υποβρύχια, στην Τουρκία, με βασικό επιχείρημα ότι το καθεστώς Ερντογάν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και απειλή με άσκηση βίας ή χρησιμοποιεί βία. Πόσο πειστική είναι όμως μια τέτοια έκκληση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, όταν εξοπλίζει τη Σαουδική Αραβία - το προσπάθησε και η προηγούμενη κυβέρνηση ενώ είναι πάγια τακτική της χώρας να εξοπλίζει ακόμα και εμπόλεμες περιοχές, πχ κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράκ - Ιράν με 1.000.000 θύματα - με πυραύλους πάτριοτ; Και, φυσικά, πολύ περισσότερο όταν οι εξαγωγές πολεμικού υλικού γίνονται τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία συνεχίζει την πολεμική της εκστρατεία στην Υεμένη (και τις παρεμβάσεις της στη Αφρική) και ενώ πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, έχουν αναγκαστεί, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα να παγώσουν τις εξαγωγές όπλων στη Σαουδική Αραβία (και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) (Γενάρης 2021) ακριβώς λόγω των παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου από το καθεστώς.

Με παρόμοιες ανακοινώσεις από κοινού με χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία που παραβιάζουν κατάφορα το διεθνές δίκαιο και ασκούν χρήση βίας ή πωλούν όπλα σε συμμετέχοντες σε πολέμους, δεν θα τύχουμε του σεβασμού και της αλληλεγγύης της κοινής γνώμης άλλων χωρών όσο και της έξωθεν καλής μαρτυρίας διεθνών φορέων προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή προώθησης της ειρήνης και συνεργασίας. Οι σχέσεις που βασίζονται στο δόγμα «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος» οδηγεί συχνά σε άσχημες εκπλήξεις (όπως συνέβη στην περίπτωση του πολέμου Αζερμπαϊτζάν - Αρμενίας όπου Ισραήλ και Τουρκία βρέθηκαν στην ίδια πλευρά, του Αζερμπαϊτζάν), ενώ σε πολλές άλλες περιπτώσεις ακυρώνουν τα επιχειρήματα και άλλες διπλωματικές κινήσεις. Αν η καλύτερη άμυνά μας είναι «ο σεβασμός των διεθνούς δικαίου», τότε - όπως αναφέρει και σε σχετική ανακοίνωσή του το νέο κόμμα ΠΡΑΣΙΝΟΙ (www.prasinoi.eu) - πρέπει να αποδεικνύουμε ότι το εννοούμε, μεταξύ άλλων και στις διμερείς ή πολυμερείς σχέσεις μας.