COP26: Μεσάνυχτα (και κάτι) στον κήπο του καλού και του κακού

Έδωσαν σημασία ελάχιστοι, αλλά το πρώτο καμπανάκι από τους ειδικούς του κλίματος είχε ηχήσει πριν από 60 ολόκληρα χρόνια. Πριν από 30, στο Ρίο, ανησύχησαν περισσότεροι όταν οι ηγέτες της εποχής παραδέχθηκαν την ύπαρξη μιας «επικίνδυνης ανθρωπογενούς διαταραχής του περιβάλλοντος». Αλλά τι έχει γίνει από τότε; Τι έχει αλλάξει για την κλιματική αλλαγή πέρα από το γεγονός πως όλο και πιο συχνά αναγνωρίζεται πλέον ως κρίση; 

Φάνηκε στη Γλασκώβη. Ο λυρισμός είναι αντιστρόφως ανάλογος της δράσης. Εκεί, στη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα, ο Αντόνιο Γκουντιέρες είπε πως «σκάβουμε τον τάφο μας», ο Τζο Μπάιντεν πως «βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής για την ανθρώπινη ιστορία», ο Μπόρις Τζόνσον πως «είμαστε ένα λεπτό πριν από τα μεσάνυχτα». Αλλά είναι στη Γλασκώβη που οι προβλέψεις αναθεωρήθηκαν. Αν επιτευχθούν πλήρως οι στόχοι, λένε, η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2,2 βαθμούς σε σχέση με τη προβιομηχανική εποχή. Πριν από μόλις έξι χρόνια, στο Παρίσι, ο στόχος που είχε τεθεί ήταν στον 1,5 βαθμό. 

Ο στόχος είναι πια ανέφικτος. Και αυτά τα έξι χρόνια, από μια υποδιαίρεση της αιωνιότητας όπου τίποτε σχεδόν δεν μπορεί να συμβεί, μοιάζουν με έναν ατέρμονο χρόνο όπου μπορούν να συμβούν τα πάντα. Τα επόμενα έξι οι προβλέψεις μπορεί να αναθεωρηθούν ξανά. Μπορεί να έχει συρρικνωθεί κι άλλο εκείνη άλλοτε μεγάλη μάζα των αρνητών που πίστευε πως τίποτε κακό δεν συμβαίνει στο περιβάλλον και πως τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι υπόθεση κάποιου θεού. Αλλά μπορεί συγχρόνως η απροθυμία εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τη μόλυνση του πλανήτη να παραμείνει. Και οι στόχοι, όπως αυτός που έχει θέσει η Ευρώπη για περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έναντι του 1990, να αξιολογούν και αυτοί κάποια στιγμή ως ανέφικτοι. 

Θα πει κανείς πως δεν βρισκόμαστε στην εποχή του Ντόναλντ Τραμπ. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν στη Συμφωνία για το Κλίμα, κανένας ηγέτης δεν χαρακτηρίζει την κλιματική αλλαγή «απάτη των Κινέζων» και κανένας δεν ειρωνεύεται την Γκρέτα Τούνμπεργκ. Αλλά είναι η ίδια η περίπτωση της Γκρέτα Τούνμπεργκ που υπενθυμίζει πως αν η κλιματική κρίση χρειαζόταν τη δική της σταρ, μια μικρή πασιονάρια που μας καλεί επίμονα να κάνουμε επιτέλους κάτι, τότε έχει χαθεί ήδη πολύτιμος χρόνος. Κι αυτός ο χρόνος χάθηκε παρά τον Τραμπ ή μάλλον πριν από τον Τραμπ. Χάθηκε όταν στον Λευκό Οίκο ήταν ο Μπαράκ Ομπάμα. 

Για να αναζητήσει κανείς τον λόγο, θα πρέπει να ακολουθήσει μια συμβουλή που θα έδινε και ο Ομπάμα και ο Τραμπ και κάθε Αμερικανός. Θα πρέπει να ακολουθήσει το χρήμα. Οι χώρες του G20 ευθύνονται για το 80% των εκπομπών των αερίων. Αλλά ποιος θα πληρώσει το κόστος της μετάβασης από τις μολυσματικές σε καθαρές μορφές ενέργειας; Μόνο η Δύση που έχει μολύνει όσο κανένας άλλος στην ανθρώπινη ιστορία; Πόσο πρέπει να πληρώσει η Κίνα που μολύνει όσο κανένας άλλος τα τελευταία χρόνια; Και οι φτωχοί; Οι πλούσιες χώρες υποτίθεται πως θα έδιναν 100 δισ. δολάρια τον χρόνο στις φτωχότερες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Αν όμως το 2019 έδωσαν περίπου 80 δισ., το 2020 το χέρι βγήκε από την τσέπη.  Το ένα βήμα μπρος έγινε δυο βήματα πίσω. Την ίδια ώρα, η συζήτηση για την ενέργεια της μετάβασης στην Ευρώπη είναι ακόμη ανοικτή. Θα είναι το φυσικό αέριο που, αν και ορυκτό, θέλουν οι Γερμανοί; Ή η πυρηνική ενέργεια που προωθεί ο πρόεδρος Μακρόν στη Γαλλία παραγνωρίζοντας το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων; 

Δεν είναι ο μοναδικός γρίφος που καλείται να λύσει κανείς. Στο γαϊτανάκι των ευθυνών, ο γρίφος είναι ακόμη πιο μπερδεμένος. Η Κίνα, ως ο μεγαλύτερος ρυπαντής του κόσμου, ευθύνεται για το 65% των εκπομπών του αερίου. Αλλά για να της καταλογίσει κανείς την πλήρη ευθύνη, θα πρέπει να μετρήσει πρώτα τα εργοστάσια που παράγουν δυτικά προϊόντα στο κινεζικό έδαφος - και, ναι, πολλά από αυτά τα παράγουν  καίγοντας κάρβουνο. 

Τι μένει λοιπόν από την COP26 πέρα από τον αδρανή λυρισμό, τον χαμένο χρόνο και τους άλυτους γρίφους; Αξίζει να κρατήσει κανείς τον ριζοσπαστισμό της Γκρέτα και της παρέας της έτσι όπως διατυπώθηκε με τη μορφή πέντε αιτημάτων. Να κάνουμε τα πάντα, λένε, για τον στόχο του 1,5 βαθμού με δραστικές ετήσιες μειώσεις ρύπων. Να σταματήσουν όλες οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα και η αναζήτησή νέων κοιτασμάτων. Να σταματήσει η «δημιουργική λογιστική» ρύπων. Να δοθούν στις φτωχές χώρες τα χρήματα που υποσχέθηκαν οι πλούσιες. Και, τέλος, να προστατευθούν οι ευάλωτοι της κλιματικής αλλαγής. 

Βλέπετε μαξιμαλιστικό ακτιβισμό; Μα είναι ένα λεπτό πριν από τα μεσάνυχτα. Και σε λίγο, σε αυτόν τον ταλαιπωρημένο κήπο του καλού και του κακού, θα είναι μεσάνυχτα και κάτι.