Το meta, άνθρωποι με παντόφλες και οργισμένα avatar

«Κοντά τα χέρια κ. Zuckerberg από το όνομα του mέta, του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού. Εσείς μπορεί, πράγματι, να δουλεύετε για να γίνει πραγματικότητα ο δυστοπικός μετακαπιταλισμός. Τον Πολιτισμό όμως δεν θα τον αναγνωρίζατε ούτε στο ένα μέτρο».

Ας πούμε πως ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ξεπερνάει ακόμη κι αυτό το εμπόδιο - την οργισμένη καταγγελία του Γιάνη Βαρουφάκη σε 140 χαρακτήρες για λογοκλοπή και την προειδοποίησή του να μαζευτεί. Πώς θα είναι το δικό του meta; Μπορεί να απαντήσει κανείς σχηματικά και με όρους τεχνολογικής εξοικείωσης. Σήμερα, ο Βαρουφάκης χρησιμοποιεί το Twitter για να υπερασπιστεί το brand του. Αλλά σε μια όχι και τόσο μακρινή εποχή, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το avatar του. Θα μπορούσε να εξεγερθεί σε κόσμους όχι μόνο εικονικής αλλά και αυξημένης πραγματικότητας.

Αυτό είναι το πρώτο που θα άξιζε να συγκρατήσει κανείς. Θα άξιζε να δει αυτό το τεχνολογικό άλμα σε σχέση με τον χρόνο. Το «μετασύμπαν» που υπόσχεται ο ιδρυτής του Facebook δεν είναι υπόθεση ενός απώτερου μέλλοντος αλλά μόλις μιας δεκαετίας. Οι περισσότεροι, αν δεν μας εγκαταλείψει η μοίρα μας, θα είμαστε εδώ για να το ζήσουμε όχι σαν μια ταινία επιστημονικής φαντασίας αλλά στο σαλόνι του σπιτιού μας με φόρμα παντόφλες.

Γίνονται εξεγέρσεις με παντόφλες; Γίνεται να συναντηθεί κάποιος με κάποιον για μια δουλειά όχι ακριβώς διά ζώσης αλλά πάντως ούτε και εξ αποστάσεως; Ακόμη και αν δεν το πολυπιστεύει κανείς, αρκεί ότι το πιστεύουν οι θεράποντες του «δυστοπικού μετακαπιταλισμού»: μετά την αναγγελία του Ζάκερμπεργκ στο συνέδριο Connect, οι μετοχές της εταιρείας του στο χρηματιστήριο κέρδισαν 4,8%. Αρκεί που είπε πως «σε αυτή τη νέα διάσταση θα εναρμονίσουμε αυτό που κάνουμε στον φυσικό κόσμο με εμπειρίες εικονικής και αυξημένης πραγματικότητας». Και πως «ένα avatar θα εκπροσωπεί εμάς και τους άλλους, επιτρέποντάς μας να διαδράσουμε με φίλους και συναδέλφους σε εικονικούς χώρους που θα φτιάχνει ο καθένας όπως του αρέσει».

Θα μας αρέσει; Και θα είναι συμβατός αυτός ο εικονικός κόσμος με κάθε δραστηριότητα; Μπορεί να το θέσει κανείς και αλλιώς. Στην πανδημία δούλεψαν πολλοί με τη φόρμα από το σπίτι. Αλλά είναι κάθε άλλο παρά βέβαιο πως η φόρμα και η παντόφλα δούλεψαν στην εκπαίδευση. Κι όμως, το μετασύμπαν θα είναι και εκεί. Στην παρουσίασή του ο Ζάκερμπεργκ έδειξε πώς μια μαθήτρια, ή μάλλον το avatar της, μπορεί να αγγίξει τα δαχτυλίδια του Κρόνου και να νιώσει την αίσθηση των σωματιδίων του πάγου ή να περπατήσει σε μια εικονική αναπαράσταση της αρχαίας Ρώμης για να μελετήσει την ιστορία της.

Φαντάζει θεαματικό. Δεν θα έχεις παρά να φορέσεις τα ειδικά γυαλιά για να περάσεις την πύλη εισόδου του μετασύμπαντος και της αυξημένης πραγματικότητας όπου υπερευαίσθητοι σένσορες θα μεταφέρουν τις εκφράσεις σου στο avatar σου, ενώ εσύ θα επικοινωνείς με άλλους μέσα από την πλατφόρμα «Horizon VR» - για να μην μιλήσει κανείς για τη νέα οικονομία που θα ανθίσει, εικονικών αντικειμένων, χώρων και κόσμων. Φανταστείτε πόσα avatar, πόσα ψηφιακά ρούχα, σπίτια, παιχνίδια θα κυκλοφορήσουν στο εμπόριο. Και φανταστείτε η περιήγηση σε αυτόν τον κόσμο να μην γίνεται με το πληκτρολόγιο και το ποντίκι, ούτε καν με τα δάχτυλα σε μια οθόνη, αλλά με τη φωνή και ανεπαίσθητες κινήσεις τις οποίες θα συλλαμβάνουν αισθητήρες που χρησιμοποιούνται σήμερα στα ηλεκτρομυογραφήματα.

Βρισκόμαστε, λένε εκείνοι που γνωρίζουν, μόλις λίγα βήματα από την ανάγνωση της σκέψης. Αλλά δεν χρειάζεται η οργισμένη καταγγελία του Γιάνη Βαρουφάκη για το brand για να δει κανείς τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Την εξουσία που συγκεντρώνει ένας και μόνο άνθρωπος πάνω στα 3,5 δισ. των «πελατών» του, την υπόσχεση ενός εικονικού κόσμου που μπορεί να καταργήσει εντελώς τον φυσικό, ένα μέλλον αισθητήρων όπου η αίσθηση της πραγματικής αφής δεν θα έχει σχεδόν καμία θέση, μια καθημερινότητα, ουσιαστικά αδρανή και έγκλειστη, με φόρμα και παντόφλες. 

Δεν χρειάζεται να ανατρέξει στην πολύ πιο σοβαρή καταγγελία της Φράνσις Χόγκεν στο Κογκρέσο ότι ο Ζάκερμπεργκ «θέτει το κέρδος πάνω από την ασφάλεια» για να θυμηθεί πως ακόμη κι αυτός ο υπερτεχνολογικός νέος κόσμος δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τις ασφαλιστικές δικλείδες που επινόησε ο άνθρωπος στον παλιό, φυσικό κόσμο για να περιορίσει την αυθαιρεσία. Τίποτε δεν μπορεί να δουλέψει χωρίς λογοδοσία και έλεγχο, ούτε καν οι άνθρωποι με παντόφλες. Θα μείνουν μόνο τα οργισμένα avatar να καταγγέλλουν τη νέα δυστοπία - ας ελπίσει κανείς, όχι για τους λάθους λόγους σαν το avatar του Βαρουφάκη.