Ποιος Γιώργος θα είναι υποψήφιος;

Η ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Γιώργου Παπανδρέου προκάλεσε ένα κύμα αρνητικών  σχολίων. Πολλοί επιδόθηκαν και σε προσωπικές λοιδορίες σε βάρος του πρώην πρωθυπουργού. Πρόβλημά τους. Πιο πολιτικά, η βουλευτίνα του ΚΙΝΑΛ κ. Χαρά Κεφαλίδου, επισήμανε ότι μια νέα ηγεσία έρχεται για να οδηγήσει το κόμμα στο αύριο «όχι για να πάρει ρεβάνς για το χθες» ούτε για να κλείσει «προσωπικούς λογαριασμούς με την ιστορία». 

Έχει δίκιο, η παρατήρησή της ωστόσο έχει διπλή ανάγνωση. Όσο θα είναι λάθος για τον Γιώργο να επιζητήσει «ρεβάνς για το χθες», άλλο τόσο είναι λάθος να κριθεί η σημερινή υποψηφιότητά του με τους όρους υποτιθέμενων ή πραγματικών ανοιχτών λογαριασμών του χθες.

Η αλήθεια είναι ότι το δικαίωμα για την παρατήρηση της κ. Κεφαλίδου το έχει δώσει ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου. Στη θητεία του, αντίθετα από την εικόνα της ηπιότητας που προβάλλει, έχει δείξει ότι δεν είναι υπεράνω προσωπικών εχθροτήτων, το κρατάει γινάτι. Το έκανε φανερό όταν διέγραψε τον Κώστα Σημίτη, το έκανε με ακόμα χειρότερο τρόπο όταν διέσπασε το ΠΑΣΟΚ, μόνο και μόνο για να υπονομεύσει τον Βαγγέλη Βενιζέλο. Όταν εμφανίζεται ως εγγυητής της ενότητας, είναι αναμενόμενο να προκαλεί δηλητηριώδη σχόλια.

Δεν είναι η μόνη «αμαρτία» που κουβαλά από το παρελθόν ο Γιώργος. Αυτή που περισσότερο ενδιαφέρει σήμερα, είναι η τάση του να περικυκλώνεται από έναν εσμό «πιστών», περιφρονώντας στην πράξη στελέχη με πείρα και άποψη. Είναι ο κυριότερος ίσως λόγος για μια σειρά από λανθασμένες και παρορμητικές αποφάσεις που κόστισαν στον ίδιο, στο ΠΑΣΟΚ και στη χώρα. Το δημοψήφισμα, όπως προωθήθηκε, χωρίς σοβαρή προετοιμασία, ήταν το αποκορύφωμα.  Είναι και ο λόγος που συχνά έπεφτε στην ευκολία του λαϊκισμού με πιο χαρακτηριστικό το «λεφτά υπάρχουν»(*).

Περασμένα ξεχασμένα; Όχι ασφαλώς. Αυτή όμως είναι η μία πλευρά της εικόνας. Γιατί από την δεκαετία της κρίσης όλοι βγήκαμε σοφότεροι. Αν γνωρίζαμε όσα μάθαμε όλα αυτά τα χρόνια, θα είχαμε αποφύγει πολλά. Το τραγικό όμως είναι ότι κάποια από αυτά δείχνουμε έτοιμοι να τα επαναλάβουμε. Η χώρα σήμερα είναι βαριά τραυματισμένη και από ορισμένες πλευρές σε χειρότερη κατάσταση από το 2009. Το χρέος είναι σχεδόν διπλάσιο ενώ τα διαρθρωτικά προβλήματα, όπως εκδηλώνονται στο εξωτερικό μας έλλειμμα, παραμένουν στην ίδια σχεδόν κατάσταση. Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να πολιτευόμαστε σαν να μην υπάρχει αύριο. Είμαστε μια χώρα διχασμένη η οποία έχει μπροστά της όλες τις δύσκολες αποφάσεις. Θέλουμε να αλλάξουμε το «παραγωγικό πρότυπο» αλλά δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στο παραμικρό. Ακόμα και στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής οι κομματικές σκοπιμότητες προέχουν όπως φάνηκε με τη συζήτηση για τις αμυντικές συμφωνίες με Γαλλία και ΗΠΑ.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ένα κόμμα του μεσαίου χώρου μπορεί να έχει να παίξει κρίσιμο ρόλο. Κατ’ αρχήν για να εξουδετερώσει την σημασία των άκρων τόσο δεξιά όσο και αριστερά. Να μπορέσει έτσι να αλλάξει την ρητορική της πολιτικής αντιπαράθεσης και να την φέρει στο πολιτικό κέντρο. Κυρίως όμως για να επιδιώξει συναινέσεις στις μεγάλες προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας και μαζί να διασφαλίσει την σταθερότητα του πολιτικού συστήματος. Σε εκλογές με απλή αναλογική ή σε δεύτερες εκλογές χωρίς αυτοδυναμία, ο ρόλος του μπορεί να είναι καταλυτικός.

Με μια έννοια ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο πιο κατάλληλος για να ηγηθεί σε μια τέτοια προσπάθεια. Έχει το μεταρρυθμιστικό προφίλ για τις μεγάλες αλλαγές που απαιτούνται κι έχει προσωπική πείρα για την ανάγκη ευρύτερων συναινέσεων στην υλοποίησή τους. Δυο φορές πρότεινε στον Αντώνη Σαμαρά συγκυβέρνηση, συνειδητοποιώντας το βάρος των ευθυνών. Οι συνθήκες βέβαια έχουν αλλάξει, οι προκλήσεις όμως παραμένουν.   Για να παίξει αυτό τον ρόλο ωστόσο προϋπόθεση είναι να έχει βγάλει τα σωστά συμπεράσματα στην δεκαετία της αναγκαστικής αγρανάπαυσης.

Στην προχθεσινή δήλωσή του περιορίστηκε σε γενικότητες για την ανάγκη «προοδευτικής διακυβέρνησης». Τι είναι προοδευτικό σήμερα όμως σηκώνει συζήτηση και το ξέρει καλά. Θυμάται, για παράδειγμα, ποιοι πολέμησαν  με πάθος και με κάθε μέσο, την κορυφαία μεταρρύθμιση της κυβέρνησης του στην παιδεία. Βλέπει ποιοι συνεχίζουν να αντιστέκονται σε κάθε προσπάθεια αλλαγής. Για να μην πούμε ποιοι οδήγησαν τότε την Δημοκρατία στα όρια της, με την ενθάρρυνση της βίας.

Οι απαντήσεις που θα δώσει στα ζητήματα αυτά, θα κρίνουν το αν θα τον εμπιστευθούν ξανά οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ και του ΚΙΝΑΛ. Σίγουρα θα κρίνουν το αν η κεντροαριστερά θα μπορέσει να κάνει την υπέρβαση ή αν θα παραμείνει ένα λείψανο του παρελθόντος.

(*) Για το λεφτά υπάρχουν ο Παπανδρέου έχει επισημάνει ότι η φράση μεταφέρεται  ελλιπής, χωρίς την διευκρίνιση δηλαδή ότι πρέπει να αναζητηθούν από την φοροδιαφυγή και την μαύρη οικονομία. Έτσι είναι. Η ερώτηση ωστόσο δεν ήταν θεωρητική. Είχε ερωτηθεί πού θα βρει τα λεφτά για να χρηματοδοτήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις και έδωσε αυτή την απάντηση. Με άλλα λόγια τα είχε προϋπολογίσει για τις παροχές του. Λεφτά όμως δεν υπήρχαν ή πάντως δεν τα βρήκε. Και θα έπρεπε να το ξέρει…