Παγκόσμια ενεργειακή κρίση, πράσινη ευκαιρία για την Ελλάδα

Η ενεργειακή κρίση στην ΕΕ ήταν προβλέψιμη και ταυτόχρονα αναπόφευκτη. Όσο τα κράτη-μέλη αρκούνται στις διασυνδέσεις ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου και δεν προχωρούν στο επόμενο στάδιο της «ενεργειακής ένωσης» ελκύοντας και προωθώντας επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια και σε αποθήκευση άνθρακα προερχόμενου από τα ορυκτά καύσιμα, πρωτίστως από το φυσικό αέριο, τόσο η εξάρτηση της οικονομίας της ΕΕ από τους προμηθευτές φυσικού αερίου με πρώτο τη Ρωσία αυξάνονται. Η προφανής επιλογή του Πούτιν να «οπλοποιήσει», δεύτερη φορά σε μια δεκαετία -η πρώτη ήταν στην κρίση με την Ουκρανία-, το φυσικό αέριο για να μεγιστοποιήσει τα οφέλη και την επιρροή της Ρωσίας, προχώρησε διότι η Ευρώπη άνοιξε διάπλατα το παράθυρο ευκαιρίας. Η πολυδιαφημισμένη «ενεργειακή ένωση» είναι προφανές ότι σκοντάφτει στη Συνθήκη καθώς το ενεργειακό μείγμα είναι εθνική αρμοδιότητα και εκεί αρχίζουν τα δύσκολα. Ο καθένας και τα όπλα του: Η Γερμανία με μακροχρόνια φθηνά συμβόλαια φυσικού αερίου, χέρι-χέρι με το North Stream 2 και ας προβλέπεται διαφοροποίηση του παραγωγού από το διακινητή από την ΕΕ, η Γαλλία με τη δική της παράδοση στην πυρηνική ενέργεια και η Πολωνία με τον άνθρακα να δίνει μάχη οπισθοφυλακής για το πιο ρυπογόνο και κοστοβόρο καύσιμο στην ΕΕ. Εν τω μεταξύ ο σχεδιασμός για μείωση κατά τουλάχιστον 55% των ρύπων του θερμοκηπίου το 2030 έγινε πλέον ευρωπαϊκός νόμος τα παραγωγικά μοντέλα των χωρών μας στρίβουν άλλοτε με ταχύτητα άλλοτε με καθυστέρηση στην κατεύθυνση της οικονομίας χωρίς άνθρακα το 2050. Η Ευρώπη πρωτοπορεί σε όραμα και σχεδιασμό για το μέλλον αλλά φαίνεται πως έχασε από τα μάτια της το παρόν. Η εικόνα ότι οι Βρυξέλλες δεν φρόντισαν να φτιάξουν μια σταθερή γέφυρα για να περάσουν οι οικονομίες απο τα ορυκτά καύσιμα στη δραστηριότητα μηδενικού άνθρακα δεν είναι μόνο κυρίαρχη, είναι δυστυχώς πραγματική. Σε αυτή την πραγματικότητα τα εργαλεία για να περάσουμε την καταιγίδα, δεν είναι άπειρα και οι δυνατότητες παρέμβασης είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Στο διάγραμμα του ACER που ακολουθεί βλέπετε ότι το τελικό ποσό του λογαριασμού σε ένα μέσω νοικοκυριό στην ΕΕ διαμορφώνεται κατά 35% απο φόρους, εισφορές και ΦΠΑ, κατά 30% από το κόστος των δικτύων και κατά 35% απο το κόστος της ενέργειας.

Ειδικότερα στην Ελλάδα η τελική τιμή για τον καταναλωτή διαμορφώνεται, σύμφωνα πάντα με τον ACER, κατά 62% από το κόστος ενέργειας, 13% από τη διανομή, 3% από τη μεταφορά, 10% από τις ανανεώσιμες, 7% από φόρους και 5% από το ΦΠΑ.

Είναι φανερό με βάση τους αριθμούς πως σε όλη την ΕΕ αλλά πολύ περισσότερο στην Ελλάδα ότι το κόστος της ενέργειας είναι εκείνο που διαμορφώνει τον λογαριασμό. Η τιμή του φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές αυξήθηκε κατά 400% σε σχέση με τον Απρίλιο του 2021. Όσο λοιπόν η ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα εξαρτάται από το φυσικό αέριο, το τελικό κόστος της ενέργειας θα διαμορφώνεται από την τιμή του καυσίμου. Τα 500 εκ που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για τα ευάλωτα νοικοκυριά μπορεί να αποδειχθούν λίγα, όσο η ζήτηση του φυσικού αερίου θα αυξάνεται το χειμώνα. Η κυβέρνηση έχει ήδη διακηρύξει ότι «θα κάνει ό,τι χρειαστεί», το ερώτημα όμως είναι πόσα επιπλέον μπορεί να χρειαστούν και πως θα ανταπεξέλθει η οικονομία από το σοκ…

Αγνοώντας την πραγματικότητα των αριθμών και των αγορών υπάρχουν και εκείνοι που επικρίνουν τον πρωθυπουργό για την επιλογή του να αποχωριστεί η Ελλάδα το λιγνίτη ως το 2023 και να μην περιλαμβάνει το περίφημο «εθνικό καύσιμο» στο ενεργειακό της μείγμα από το 2025. Στην περίπτωση που ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν επέλεγε το δραστικό μετασχηματισμό του ενεργειακού μείγματος σε πράσινο, θα είχαμε αντί για τη φετινή κρίση μια κρίση διαρκείας στο ενεργειακό κόστος στη χώρα με αποτελέσμα να πληρώνουμε το λιγνίτη για διαμάντι όταν οι τιμές του CO2, διαπραγματεύονται εδώ και καιρό πάνω από 50 ευρώ το μετρικό τόνο.

Την εβδομάδα που αρχίζει οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα κληθούν να απαντήσουν συλλογικά στην ενεργειακή κρίση που σαρώνει την Ευρώπη. Μέσα από το πραγματικά πολυσύνθετο τοπίο διαμορφώνονται μια σειρά ευκαιρίες για την Ελλάδα που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε:

1. Συμμετοχή στις εθελοντικές κοινές προμήθειες φυσικού αερίου. Η πρόταση είναι ήδη στο τραπέζι ωστόσο συνεπάγεται επιτάχυνση της δημιουργίας των υποδομών διασύνδεσης και αποθήκευσης φυσικού αερίου δηλαδή του FSRU στην Αλεξανδρούπολη και της αποθήκης στην Καβάλα. Οι ηγέτες θα συζητήσουν και την αύξηση των στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου, ώστε να μπορούν να διαθέτουν στην αγορά ικανές ποσότητες ώστε να σταθεροποιούνται οι τιμές.
2. Πρωταγωνιστικός ρόλος στην ομάδα διαχείρισης ρίσκου στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης που έχει ήδη προταθεί από την Κομισιόν. Με δεδομένη τη δυνατότητα της χώρας μας να εξελιχθεί σε ενεργειακό κόμβο με διαφοροποίηση πηγών και διασύνδεσης με τους γείτονες Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία, η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε μια τέτοια ομάδα παρέχοντας σταθερότητα και εγγυώμενη, μέσω των υποδομών της, ασφάλεια προμηθειών.
3. Fast-track ανάπτυξη των Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η επιτάχυνση των αδειοδοτήσεων για παραγωγή και αποθήκευση πράσινης ενέργειας αλλά και αποθήκευση άνθρακα στις βιομηχανικές περιοχές προϋποθέτει άρση των γραφειοκρατικών εμποδίων και δημόσια αποδοχή. Είναι η ώρα τα κόμματα , με πρώτο το ΣΥΡΙΖΑ, η αυτοδιοίκηση και οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Χρειαζόμαστε πολύ πράσινη ενέργεια για να μην είμαστε έρμαια των διακυμάνσεων του κόστους του φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές. Αυτή την ενέργεια εξασφαλίζουν φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες στην ξηρά και τη θάλασσα. Όσο παλεύουμε με τους μύθους για τους ανεμόμυλους θα πληρώνουμε χρυσό το ρεύμα.
4. Αλλαγή του ενεργειακού μείγματος στα σπίτια, τα διαμερίσματα και τις μεταφορές. Το «Εξοικονομώ» μπορεί να επιδοτεί αδρά φωτοβολταϊκά στέγης και εξηλεκτρισμό θέρμανσης -ψύξης αντί για περασμένης εποχής εγκαταστάσεις φυσικού αερίου. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς της επόμενης γενιάς μπορούν να κινούνται με ρεύμα αλλά και υδρογόνο. Αντί να επιδοτούμε τη χρήση ορυκτών καυσίμων είναι η ώρα να χρηματοδοτήσουμε γενναία τη μετεξέλιξη του ενεργειακού μείγματος. 

Η φράση «κάνε την κρίση ευκαιρία» είναι ένα από τα πολυφορεμένα κλισέ. Στην περίπτωση της Ελλάδας όμως οι εντατικές επενδύσεις στην παραγωγή και αποθήκευση πράσινης ενέργειας και διοξειδίου του άνθρακα είναι η επιλογή που μπορεί να μας απογειώσει.

Η Ισλανδία κατασκεύασε τη μεγαλύτερη εγκατάσταση δέσμευσης άνθρακα από αέρα (DAC) στον κόσμο. Δεσμεύει από τον αέρα 4 χιλιάδες τόνους CO2, όσο εκπέμπουν 870 αυτοκίνητα το χρόνο. Εκεί στους πάγους χρησιμοποιούν το δεσμευμένο διοξείδιο του άνθρακα για να προσφέρουν θέρμανση μέσω γεωθερμίας. Η τεχνολογία έχει πλέον ανοίξει λεωφόρους, αρκεί να τρέξουμε…