Αντιεμβολιαστές: Ένα πολιτικό κίνημα σε μία υγειονομική κρίση
Οι υποστηρικτές του αντιεμβολιαστικού κινήματος μοιάζουν να μην θέλουν καν να δουν το ζήτημα του εμβολιασμού από επιστημονική πλευρά, αλλά επιμένουν να του προσδίδουν πολιτικό χαρακτήρα
Σχόλιο για την ανάπτυξη του αντιεμβολιαστικού κινήματος, την πολιτικοποίησή του και τον ρόλο των social media σε αυτήν την εξέλιξη.
Αποτελεί πλέον αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα το γεγονός πως οποιαδήποτε έστω και μερικώς αιτιολογημένη ανησυχία γύρω από τα εμβόλια, την αποτελεσματικότητα και τις παρενέργειές τους έχει καταρριφθεί αποφασιστικά από τα αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα που συγκεντρώνονται από τα υγειονομικά κέντρα κρατών όλου του κόσμου. Η διαφορά στους θανάτους και την σοβαρή νόσηση μεταξύ εμβολιασμένων και μη διαφαίνεται ξεκάθαρα από τα συντριπτικά ποσοστά υπέρ των πρώτων. Όλο και περισσότερα κράτη, μεταξύ των οποίων προσφάτως και η χώρα μας, επαναφέρουν τις δραστηριότητες στους δημόσιους χώρους σε συνθήκες λειτουργίας προ κορωνοϊού για τους εμβολιασμένους, σε μία προσπάθεια επιστροφής στην κανονικότητα.
Το πόσο εφικτή θα είναι στο άμεσο μέλλον μία πλήρης επιστροφή στην κανονικότητα μετά το σοκ μίας πανδημίας, ενός σοκ με διαστάσεις πρωτίστως ψυχολογικές, κοινωνικές και βεβαίως οικονομικές μένει να φανεί. Όπως και να έχει όμως, προκείμενο της παρούσας περιόδου είναι η οικουμενική προσπάθεια να θυμηθούν οι κοινωνίες πώς ήταν η ζωή τους δύο περίπου χρόνια πριν και αν όχι τελείως αυθόρμητα, έστω και με την υποβοήθηση των αντανακλαστικών μνήμης, που ελπίζεται πως θα υπερνικήσουν εκείνα του φόβου, να κινηθούν μουδιασμένα προς μία όσο το δυνατόν πιο φυσιολογική ρουτίνα.
Υπάρχουν όμως εκείνοι οι οποίοι συνεχίζουν έως και σήμερα να απέχουν επίμονα από την παραπάνω πορεία, ακόμη και τώρα που κάθε υγειονομικό δεδομένο είναι διαθέσιμο και δεν γεννά καμία ροπή προς δεύτερες σκέψεις. Οι υποστηρικτές του αντιεμβολιαστικού κινήματος, το οποίο παραμένει ισχυρό και στην Ελλάδα, μοιάζουν να μην θέλουν καν να δουν το ζήτημα του εμβολιασμού από επιστημονική πλευρά, αλλά επιμένουν να του προσδίδουν πολιτικό χαρακτήρα, θέλοντας μάλιστα να εντείνουν αυτοβούλως το περιρρέον αίσθημα καταδίωξης που φαίνεται να τους διακατέχει. Στα σχόλια και στις συζητήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιλούν μεταξύ άλλων για διακρίσεις, για προσπάθεια διχασμού των λαών και την επιβολή ελέγχου με δικτατορικά χαρακτηριστικά από τις κυβερνήσεις. Ενώ τα μαγαζιά λειτουργούν εδώ και καιρό σε εξωτερικούς χώρους χωρίς να ζητείται πιστοποιητικό εμβολιασμού, εκείνοι επιμένουν στη διατήρηση των συνηθειών που ευδοκίμησαν κατά την περίοδο της καραντίνας: ιδιωτικά πάρτι οργανώνονται σε ενοικιασμένα διαμερίσματα Airbnb ή χώρους πανεπιστημίων, σε μία προσπάθεια να διατηρηθεί στη ζωή ένα υψηλό τελετουργικό αντίστασης και επανάστασης, το οποίο συναποτελούν τα ευγενή όπλα του συγχρωτισμού, της ευτελούς εγχώριας μουσικής και των πιθανότατα νοθευμένων ποτών. Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, γονείς αποπειράθηκαν ακόμη και να μηνύσουν τους εκπαιδευτικούς που προχώρησαν στην ορθή τήρηση του νόμου για τα υγειονομικά μέτρα στα σχολεία, με την αιτιολογία ότι είναι αντισυνταγματικά.
Μπορεί η ιδιότητα του αντιεμβολιαστή να λάβει διαστάσεις μίας καθ’ όλα πολιτικής ταυτότητας; Προς το παρόν αυτή μοιάζει να ενσωματώνεται και να τρέφεται από ήδη υπάρχουσες ταυτότητες με κυρίαρχη εκείνη της άκρας δεξιάς: το προφίλ των διαδηλωτών κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε πολλές χώρες υποδεικνύει πως η ριζοσπαστικοποίηση των αντιεμβολιαστών τρέφεται από τους κόλπους της ακροδεξιάς. Η ακροδεξιά, προβάλλοντας ως έρεισμα τον αντιδραστισμό, τον θυμό, την ανησυχία, καθώς και την αποξένωση που υφίστανται από την υπόλοιπη κοινωνία οι συγκεκριμένες ομάδες, στοιχεία που παραδοσιακά εκμεταλλεύονται τα ακροδεξιά μορφώματα, στρατολογεί με επιτυχία στους κόλπους της τους αντιεμβολιαστές. Tο ερώτημα που φυσιολογικά τίθεται επομένως είναι πώς γίνεται ένα ζήτημα καθαρά υγειονομικού ενδιαφέροντος να αποκτά τόσο έντονο πολιτικό χαρακτήρα.
Για να λάβουμε την απάντηση θα πρέπει κατά πρώτον να εξετάσουμε το πώς έχει διαμορφωθεί η σφαίρα δημοσίου διαλόγου σήμερα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τα πάντα στη ζωή μας, μεταξύ άλλων και την διάδοση ιδεών. Πλέον, ο καθένας μπορεί μέσω μίας μακροσκελούς ανάρτησης στο προφίλ του να εξελιχθεί σε υπέρμαχο και opinion leader μίας ιδέας ή ενός κινήματος χωρίς να χρειάζεται το κείμενο να λάβει την έγκριση ενός εκδότη, που θα έχει ελέγξει έστω την ορθότητα του περιεχομένου προς δημοσίευση. Παράλληλα, μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους γιγάντωσης των εξτρεμιστικών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων σήμερα είναι τα κλειστά γκρουπ συζήτησης στις ψηφιακές πλατφόρμες. Τα γκρουπ αυτά, λειτουργώντας ως αποκομμένες από την πραγματικότητα κύστες, συσσωρεύουν όλο τον θυμό, τις νευρώσεις αλλά και το μίσος ομάδων που αισθάνονται πως κανείς δεν αφουγκράζεται τις δικές τους ανησυχίες, οι οποίες είναι συνήθως εμποτισμένες με θεωρίες συνωμοσίας και fake news. Όταν μία τέτοια κύστη κακοφορμίσει αρκετά ώστε να σπάσει, διαχέοντας το τοξικό της περιεχόμενο στον έξω κόσμο, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ακόμη και μία εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ όπως εκείνη του Ιανουαρίου, γνήσιο προϊόν των στρεβλών αλληλεπιδράσεων που περιγράφονται παραπάνω.
Παράλληλα με την επικοινωνιακή αυτή πτυχή, η ιδιότητα του αντιεμβολιαστή μπορεί να φτάσει να τρέφεται και από την έξαρση των identity politics στις δυτικές κοινωνίες. Οι σημερινές ταυτοτικές πολιτικές ανάγουν τις επιμέρους ταυτότητες και τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων σε ιδιότητες υψηλότερης αξίας από την ολιστική αίσθηση του ανήκειν σε μία κοινωνία. Η εμμονή με τις ταμπέλες και τα επιπλέον δικαιώματα που θεωρείται πως πρέπει να απορρέουν από αυτές, κατακερματίζουν το κοινωνικό σύνολο, απειλώντας την συνεκτικότητα των κοινωνιών και ενδέχεται να φτάσουν να δίνουν αξία σε κάθε είδους επιμέρους χαρακτηριστικό, εφόσον οι κάτοχοί του καταφέρουν να το πολιτικοποιήσουν επιτυχημένα, συγκεντρώνοντας αρκετά μεγάλο αριθμό υπέρμαχων γύρω τους. Εάν οι συγκεκριμένες ομάδες ήταν συγκροτημένες κατά τρόπο πιο οργανωμένο και με συστηματικότερη ρητορική, η αντιεμβολιαστική ιδιότητα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ακόμη τέτοιο παράδειγμα, κάτι το οποίο ευτυχώς δεν μοιάζει να έχει τη δυναμική να συμβεί.
Η συζήτηση γύρω από το πώς θα έπρεπε οι αρμόδιοι να επικοινωνήσουν τον εμβολιασμό ώστε να αποφευχθεί η πολιτικοποίησή του δεν έχει εύκολη απάντηση. Το στοιχείο της υποχρεωτικότητας κρίθηκε απαραίτητο για την προστασία της δημόσιας υγείας και την όσο το δυνατόν γρηγορότερη επανεκκίνηση των οικονομικών δραστηριοτήτων, για να επιτευχθεί ο μέγιστος δυνατός βαθμός damage control στην οικονομία. Παράλληλα, το επιτυχημένο παράδειγμα της Πορτογαλίας με ποσοστά εμβολιασμού άνω του 80% στον γενικό πληθυσμό, μπορεί να μην έκανε χρήση του στοιχείου της υποχρεωτικότητας στον στρατηγικό σχεδιασμό, όμως ας μην ξεχνάμε ότι στις αρχές του έτους η χώρα έζησε ένα από μεγαλύτερα και πιο θανατηφόρα κύματα σε όλη την Ευρώπη, ένα τραυματικό βίωμα που η Ελλάδα σε καμία περίπτωση δεν το φέρει στην ίδια κλίμακα. Το βέβαιον είναι πως αν δεν γίνουν σύντομα συλλογικές προσπάθειες να αναδιαρθρωθεί ο διάλογος στη δημόσια σφαίρα, τότε την κοινή λογική, την ορθή πληροφόρηση και την πειθώ θα τα καταρρίπτουν επιτυχώς όλο και συχνότερα τα fake news και τα hashtag, πάντοτε με καταστροφικά αποτελέσματα για το κοινό καλό.
16°
