Η «συστημική παρανομία» ή τα απόκρυφα των Pandora Papers

Πολιτικοί, διανοούμενοι, οικονομικοί αναλυτές, κοινωνιολόγοι, ακόμη και στρατιωτικοί ασχολούνται εδώ και χρόνια με το μείζον ζήτημα που επηρεάζει την κοινωνική συνοχή και που δεν είναι άλλο από τις ανισότητες. Πανεπιστημιακοί παγκόσμιου διαμετρήματος εξηγούν πως οι πολυεπίπεδες ανισότητες στην εποχή μας λειτουργούν ως βασική αιτία της συστημικής αποσταθεροποίησης των κοινωνιών και ως κυρίαρχο στοιχείο υβριδικής αντιπαράθεσης στο εσωτερικό των χωρών - κρατών αλλά και μεταξύ των κρατών και συνασπισμών χωρών. Οι ανισότητες είναι ο καρκίνος που κατατρώγει τις κοινωνικές σχέσεις αλλά και τις διεθνείς ισορροπίες. Επαναφέρει στο προσκήνιο την ξεχασμένη ταξική αντιπαράθεση όχι στην απλοϊκή μορφή της πάλης του προλεταριάτου κατά των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής αλλά μεταξύ των ελίτ και όλων των υπολοίπων. Ελίτ δεν νοούνται μόνο οι κλειστές κάστες σε κάθε χώρα αλλά και τα απολύτως στεγανά συμφέροντα πολυεθνικών και κονσόρτσιουμ που ενεργούν αυτόνομα οδηγώντας σε συγκρουσιακή τροχιά χώρες αλλά και συμμαχίες χωρών, ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές που νομοτελειακά καταλήγουν σε αντιπαράθεση με τις οικονομικές δυνάμεις που τις καταδυναστεύουν. Η συζήτηση, βλέπε η πολιτική κόντρα περί ανισοτήτων, δεν συμπυκνώνεται πλέον μεταξύ της αλήστου μνήμης αντίθεσης Δεξιάς - Αριστεράς. Εκτείνεται αντιθέτως σε όλο το φάσμα του πολιτικού τόξου και προσλαμβάνει ευρύτερα χαρακτηριστικά.

Η νέα αποκάλυψη σε πλανητική μάλιστα διάσταση των Pandora Papers έρχεται να συμπληρώσει την αποσπασματική εικόνα των Panama Papers και να εμβαθύνει στις υποθέσεις που αποκαλύφθηκαν από τη Malta Connection. Η δημοσιογραφία τότε, πριν από λίγα χρόνια, θρήνησε την απώλεια της ερευνήτριας Daphne Anne Caruana Galizia, η οποία δολοφονήθηκε ενώ ερευνούσε την υπόθεση της διεθνούς εγκληματικής οργάνωσης γύρω από το οικοδόμημα των εταιρειών ηλεκτρονικού στοιχήματος με την εμπλοκή κρατικών λειτουργών όπως από το Αζερμπαϊτζάν και όχι μόνο. Βρόμικη ιστορία στημένη από βρόμικα κυκλώματα για να ξεπλένεται χρήμα βρόμικων συμφερόντων και όλα αυτά στην καρδιά της Ευρωπαϊκής  Ένωσης και του Eurogroup.

Πέρασαν τρία χρόνια, και η αποκάλυψη του δικτύου των Pandora Papers αποκάλυψε πέραν κάθε αμφιβολίας πως η παγκόσμια ελίτ, πολιτική, επιχειρηματική, καλλιτεχνική, αθλητική και στρατιωτική, έχει στήσει μία ανεξάρτητη δομή η οποία εγγυάται ανωνυμία, φορολογική και νομική ασυλία και πλήρη ατιμωρησία. Ο κάθε ισχυρός του πλανήτη έχει τη δυνατότητα να αποκρύψει περιουσιακά στοιχεία, να φοροδιαφεύγει και να φοροαπαλλάσσεται, να αγοράζει και να μεταβιβάζει ή να μεταπωλεί με πλήρη μυστικότητα και εγγυημένη διακριτικότητα διασφαλίζοντας προκλητική νομο-απαλλαγή.

Το δίκτυο είναι πυκνό και απόλυτα φερέγγυο. Φανταστείτε πως ο Προέδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης εμπλέκεται στο παγκόσμιο σκάνδαλο μέσω του νομικού του γραφείου στη Λεμεσό, του οποίου ηγείται η θυγατέρα του. Πρόκειται για το πρόσωπο που κατηγορήθηκε στο παρελθόν για χρήση στοιχείων εσωτερικής πληροφόρησης προκειμένου να προλάβει να αποσύρει τεράστια ποσά από καταθέσεις στη Λαϊκή Τράπεζα μερικά εικοσιτετράωρα πριν από την πτώχευσή της. Μόλις πέρυσι ο Νίκος Αναστασιάδης ενεπλάκη σε σκάνδαλο και κατηγορήθηκε πως το νομικό του γραφείο πρωτοστάτησε στην υπόθεση της έκνομης διάθεσης Golden Visa σε άτομα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ρώσους και Κινέζους επί το πλείστον) προκειμένου να διασφαλίσουν ταξιδιωτικά έγγραφα που θα τους επέτρεπαν να ταξιδεύουν και να διαμένουν στην ΕΕ. Τελικά ούτε ο Πρόεδρος της Κύπρου ούτε η θυγατέρα του ούτε κανείς άλλος διώχτηκε.

Παρά ταύτα με εντολή Βρυξελλών δόθηκε ένα τέλος στο καθεστώς χορήγησης Golden Visa από τις κυπριακές αρχές.

Παρά τα συγκλονιστικά ευρήματα, ο Κύπριος πολιτικός δήλωσε μόλις προχθές πως οι αποκαλύψεις των Pandora Papers δεν τον αφορούν διότι δεν μπορεί να γνωρίζει τι συμβαίνει στο πρώην νομικό γραφείο του (της θυγατέρας του, δηλαδή), το οποίο φέρει ακόμη το όνομά του. Προκλητική ατιμωρησία ή απλά συλλογική ανοχή μιας κοινωνίας (της Κύπρου) που λειτουργεί με το δόγμα «όλοι μαζί τα φάγαμε».

Ανάλογη ατιμωρησία για τον Τόνι Μπλερ, για να μιλήσουμε για δημοκρατικές δυτικού τύπου κοινωνίες. Ουδείς φόβος βέβαια για τον Βλάντιμιρ Πούτιν και τους άμεσους συνεργάτες του, ένας εκ των οποίων ήταν εκδοροσφαγεύς πριν εξελιχτεί σε πετρελαϊκό παράγοντα ελέω Κρεμλίνου. Η άλλη συνεργάτιδά του ήταν καθαρίστρια, πρώην ερωμένη του και τώρα πια βασίλισσα του real estate κατά τη γαλλική «Le Monde». Καμία επίπτωση για τον βασιλιά της Ιορδανίας ή τη Σακίρα. Ο κάθε ισχυρός μπορεί να «εξαφανιστεί» πίσω από μία υπεράκτια εταιρεία με έδρα κάποια ατόλη στον Ειρηνικό ή κάποιο «βραχάκι» μεταξύ Ιρλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου.

Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με τις ανισότητες, θα αναρωτιέστε.

Η πραγματική αποκάλυψη των Pandora Papers μέσω της δημοσιογραφικής έρευνας που στηρίχθηκε από 150 μέσα ενημέρωσης του πλανήτη είναι πως οι θεσμικές δομές του σύγχρονου μετακαπιταλισμού επιτρέπουν σε όσους διαθέτουν οικονομική δύναμη να ενεργούν και να συμπεριφέρονται στη βάση κανόνων που δεν ισχύουν για τους κοινούς πολίτες αυτού του κόσμου. Αυτό το θεσμικό πλαίσιο λειτουργεί αποκλειστικά για εκείνους που έστησαν το δίκτυο αυτοπροστασίας τους από τους νόμους που ισχύουν για τους κοινούς πολίτες. Πρόκειται για μία προκλητική αποδοχή και έμμεση νομιμοποίηση της ίδιας της έννοιας της ανισότητας, και μάλιστα στην πλέον στυγνή εκδοχή. Ένα ευρύ δίκτυο δικηγορικών και λογιστικών γραφείων, εταιρειών real estate, τραπεζών με αναρίθμητες θυγατρικές ή συνεργαζόμενα αλλά αυτόνομα υποκαταστήματα καταφέρνει να αποκρύψει πρόσωπα, κεφάλαια και πραγματικούς ιδιοκτήτες. Εμφανίζονται μόνον παράξενα ονόματα υπεράκτιων εταιρειών που αναφέρονται σε ακόμη πιο παράξενα ονόματα μικροκρατιδίων, δηλαδή φορολογικών παραδείσων.

Σε αυτό το δίκτυο πηγαινοέρχονται ανάμεσα από εταιρείες-βιτρίνες οι αποκαλούμενοι παγκόσμιοι απατεώνες, άτομα χωρίς πατρίδα ή μόνιμη διεύθυνση, πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί στο παρελθόν για απάτες αλλά που τώρα ζουν στον Περσικό Κόλπο αλλά και αλλού και «διευκολύνουν» τους ισχυρούς να παίξουν «κρυφτούλι» με τις αρχές των χωρών τους, έστω κι αν αυτοί οι ίδιοι είναι οι ηγέτες των χωρών αυτών.

Όχι βέβαια. Αυτό δεν είναι θέατρο του παραλόγου. Δεν είναι καν θέατρο. Είναι μία πραγματική παράσταση σκιών όπου οι ισχυροί μπορούν να παρανομούν όταν οι ανίσχυροι τιμωρούνται, έστω και αν επιχειρήσουν να παρανομήσουν.

Πόσο άραγε θα κρατήσει αυτή η νέα «Θεία Κωμωδία»; Προφανώς όσο οι κοινωνίες δεν αισθάνονται ισχυρές για να ακυρώσουν την επικυριαρχία της «συστημικής παρανομίας». Συνήθως αυτού του τύπου οι ανατροπές, όταν συμβούν, είναι οδυνηρές με ακραία φαινόμενα παράπλευρων απωλειών.