Βιαστήκαμε να ονομάσουμε γυναικοκτονία το περιστατικό στην Αργολίδα, όπου άνδρας 78 ετών σκότωσε την ηλικιωμένη σύζυγό του και αυτοκτόνησε.
Το 2021, μέχρι τώρα, είχαμε 11 γυναικοκτονίες. Αν δεν συμφωνήσουμε ότι η βία κατά των γυναικών υπάρχει ανάμεσά μας, ότι πρέπει να μάθουμε να την αναγνωρίζουμε και να την αντιμετωπίσουμε, θα είναι σαν να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε μια στενάχωρη, ενίοτε φρικτή πραγματικότητα. Και, ναι, πρέπει να την ανοίξουμε τη συζήτηση. Τα στερεότυπα ανάμεσα στα δύο φύλα, αν και έχουμε κάνει άλματα σε σχέση με το παρελθόν, επιβιώνουν και συχνά παραμένουν ισχυρά, ακόμα και εν αγνοία μας: από το πόσες δουλειές κάνουν στο σπίτι τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, οι συγκάτοικοι, τα ανδρόγυνα ή τα αδέρφια, μέχρι τις ευκαιρίες στην εκπαίδευση και την εργασία. Για να μη μιλήσουμε για τον φόβο κοριτσιών και γυναικών να κυκλοφορούν το βράδυ χωρίς συντροφιά ή τον φόβο της σεξουαλικής παρενοχλήσης – αυτά αν δεν είσαι γυναίκα δύσκολα μπορείς να τα καταλάβεις. Ο σεξισμός είναι η άλλη όψη της έμφυλης βίας, όσο για τα περιστατικά καταπίεσης και τους ρόλους εξουσίας και υποταγής στις σχέσεις και στην οικογένεια, αφορούν από ιστορίες φιλικών ζευγαριών μας που δεν μας κάνουν εντύπωση ή που ούτε καν μαθαίνουμε, μέχρι τα αποτρόπαια εγκλήματα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, που μας θλίβουν και μας εξοργίζουν.
Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία πρέπει να μιλήσουμε – γιατί μόνο όταν μιλάς για κάτι το κάνεις ορατό. Και αυτή τη σχετικά καινούργια λέξη, που είναι η γυναικοκτονία, τη χρειαζόμαστε γιατί περιγράφει κάτι πολύ συγκεκριμένο (την κορυφή ενός παγόβουνου) και μας βοηθάει να το ξεχωρίσουμε και να το δούμε: γυναίκες που δολοφονούνται από άντρες ακριβώς επειδή είναι γυναίκες.
Μήπως όμως υπάρχει ο κίνδυνος μερικές φορές οι λέξεις να αποκτούν οι ίδιες μία αίγλη, μία έξτρα δύναμη και δυναμική, να γίνονται αυτοαναφορικές, αυτοεκπληρούμενες προφητείες που αναζητούν επιβεβαίωση δίνοντάς μας λόγους να εξαγριωνόμαστε; Όμως έτσι η ισχύ τους εξαντλείται στο να μας φανατίζουν και η αντιστοιχία τους με αυτό που σημαίνουν, ή αυτό που επιχειρούν να αναδείξουν, αποδυναμώνεται.
Παράδειγμα, το χάσταγκ #γυναικοκτονία, #αργολίδα.«Έκτακτη επικαιρότητα: νέα γυναικοκτονία», «Ούτε μία εβδομάδα δεν πέρασε, καμία ελπίδα πλέον», «Πόσα θύματα ακόμα θα θρηνήσουμε για να καταλάβουμε την έκταση του προβλήματος»… Γιατί βιαστήκαμε να ονομάσουμε γυναικοκτονία το περιστατικό στην Αργολίδα, όπου άνδρας 78 ετών σκότωσε την ηλικιωμένη σύζυγό του η οποία έπασχε από αλτσχάιμερ και μετά αυτοκτόνησε; Σε σημείωμα που φέρεται να έχει αφήσει, έγραψε: «Υπαίτιος είμαι εγώ, η γυναίκα μου έπασχε από Αλτσχάιμερ». Ο άνδρας διαβάζουμε ότι φρόντιζε τη σύζυγό του για χρόνια, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει αυτό, πόσο δύσκολη συνθήκη ζωής. Χωρίς να ξέρουμε λεπτομέρειες, τι μας έκανε να υποθέσουμε ότι το κίνητρο αυτού του φόνου ήταν το πάθος, η κτητικότητα, η μανία, η έλλειψη ορίων, η ροπή προς τη βία και την κυριαρχία; Αλλά δεν σκεφτήκαμε με την ίδια ταχύτητα ότι ενδεχομένως ο άνδρας κουβαλούσε ένα δυσβάσταχτο βάρος που δεν μπόρεσε να αντέξει;
Οι σκέψεις αυτές μου έφεραν στο μυαλό το«Amour» του Χάνεκε, μια σπαρακτική ταινία που περιγράφει το τελευταίο κομμάτι της ζωής ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, όταν η γυναίκα παθαίνει εγκεφαλικό. Εύποροι μεν, διανοούμενοι, εγκλωβισμένοι στο σπίτι τους δε, αγαπημένοι σύντροφοι μιας ζωής, ο άντρας φροντίζει τη γυναίκα του όπως μόνο εκείνος ξέρει και μπορεί προσπαθώντας να διατηρήσει ζωντανό τον κοινό τους κόσμο, τη μνήμη, αυτό που ήταν η ζωή τους όλη. Η ταινία είναι πολύ σκληρή γιατί είναι αληθινή. Πόσο στενάχωρο και αμοιβαία ταπεινωτικό να φροντίζεις τον/τη σύντροφό σου όταν γίνεται ένας/μία άλλος/η, όταν το μυαλό, τα συναισθήματα, ακόμα και η γλώσσα σιγά-σιγά εγκαταλείπουν, και μένει μόνο το σώμα, αποκαμωμένο κι αυτό. Στο τέλος, ο άνδρας σκοτώνει τη γυναίκα του σκεπάζοντας το πρόσωπό της με ένα μαξιλάρι, και αυτοκτονεί. Όταν φτάνει στο σημείο όπου δεν υπάρχουν άλλα αποθέματα μιας αξιοπρεπούς ζωής, εγκαταλείπει την εξουθενωτική του προσπάθεια φροντίδας. Από αγάπη.
Φυσικά δεν ξέρουμε τίποτα για την ιστορία των δύο ηλικιωμένων που συζητάμε, αν ήταν αγαπημένοι ή πώς έζησαν, δεν γνωρίζουμε τι οδήγησε σε αυτή την «οικογενειακή τραγωδία», όπως ονομάστηκε στα δελτία ειδήσεων. Ξέρουμε όμως ότι υπάρχουν άνθρωποι που μένουν στο τέλος μόνοι να σηκώνουν ένα τέτοιο ασήκωτο βάρος, και ότι το αλτσχάιμερ είναι μια δυσβάσταχτη συνθήκη να την υπηρετήσεις χωρίς περιβάλλον να σε υποστηρίζει. Αυτή η ιστορία, λοιπόν, αν προσφέρονταν για κάτι, ήταν για να μιλήσουμε για την πρόνοια, για τη στήριξη που χρειάζονται οι ηλικιωμένοι με άνοια και οι συγγενείς τους, πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχουν οικονομικές δυνατότητες, από ζητήματα πρακτικής φύσεως μέχρι ψυχολογική βοήθεια, για την απομόνωση και την εγκατάλειψή τους, τεράστιο ζήτημα και αυτό. Και όχι για τις γυναικοκτονίες, παρότι εκ πρώτης ήταν ένας φόνος γυναίκας από άνδρα.
Σίγουρα είναι η ταχύτητα των σόσιαλ μίντια και η τάση μας να παίρνουμε θέση σε κάτι που συμβαίνει τώρα χωρίς να δείχνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα περιεχόμενα. Ή το ότι έχουμε έτοιμες ιδέες από πριν που βιαζόμαστε να τις φορέσουμε στα πράγματα. Πάντως, είναι ένα παράδειγμα που δείχνει ότι οι λέξεις δεν είναι ιδεολογικά όπλα και δεν πρέπει να γίνονται σημαίες, για να μπορούν να έχουν κύρος και ισχύ. Γιατί αλλιώς και τα ίδια τα πράγματα χάνουν το νόημά τους.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
13°
