Ποιες μεταρρυθμίσεις για ένα νέο κύκλο ανάπτυξης;

Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τη δυναμική -πολύ πάνω από τις έως πρότινος εκτιμήσεις- ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και της απασχόλησης κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021 αποδεικνύουν ότι με την ορθή στόχευση των πολιτικών μας ως κυβέρνηση και ενωμένοι ως κοινωνία, καταφέραμε όχι μόνο να αποφύγουμε μια οριστική -λόγω της πανδημίας- συντριβή της έως πρότινος ευάλωτης οικονομίας μας αλλά και να ανακάμψουμε με ρυθμό ταχύτερο από το ρυθμό ανάπτυξης πριν απο την υγειονομική κρίση αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Γιατί συνέβη αυτό; Διότι πολύ απλά, επι δύο χρόνια δεν κάνουμε μόνο διαχείριση κρίσεων. Αλλάζουμε ταυτόχρονα το κράτος, το επιχειρηματικό περιβάλλον, τη φορολογική πολιτική, την παιδεία, την υγεία, δημιουργώντας τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν την Ελλάδα σε έναν νέο ενάρετο κύκλο δυναμικής, βιώσιμης και συμπεριληπτικής ανάπτυξης. 

Αυτό αποδεικνύουν οι διαδοχικές θετικές αξιολογήσεις -7 στον αριθμό- της χώρας μας από τους εταίρους μας στο πλαίσιο του προγράμματος ενισχυμένης εποπτείας. Αυτό επισης δείχνει  η σχεδόν πανηγυρική έγκριση από την ευρωπαϊκή επιτροπή τόσο του εθνικού μας σχεδίου «Ελλάδα 2.0» για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας όσο και του επόμενου ΕΣΠΑ για την προγραμματική περίοδο 2021-2027 που θα κινητοποιήσουν περισσότερα από 100 δις δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων τα επόμενα 7 χρόνια.

Πιστεύουμε αυθεντικά στις μεταρρυθμίσεις που αφαιρούν εμπόδια και απελευθερώνουν τις παραγωγικές δυνάμεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Πιστεύουμε στη χειραφέτηση και ενδυνάμωση κάθε πολίτη, ώστε να μπορεί να πάρει τη ζωή στα χέρια του και στα χερια της και να πετύχουν τους στόχους που έχουν θέσει  για τους εαυτούς τους και για τις οικογένειες τους, χωρίς εξαρτήσεις και περιττά αντιαναπτυξιακά προσκόμματα. Πιστεύουμε επίσης στη σημασία που έχει η «ιδιοκτησία» των μεταρρυθμίσεων, γι’ αυτό άλλωστε εξαρχής δημιουργήσαμε το δικό μας εθνικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων, το «Ελλάδα Μπροστά» που περιέχει όλες εκείνες τις αναγκαίες αλλαγές που θα μας φέρουν πιο κοντά στην υπόλοιπη Ευρώπη. 

Σε μια χώρα που η έννοια της μεταρρύθμισης έχει κακοποιηθεί και απαξιωθεί, χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα γύρω από την «τυπολογία» και την «τεχνολογία» των μεταρρυθμίσεων. 

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχουν τρεις σχολές γύρω από την «τεχνολογία των μεταρρυθμίσεων». Η ρομαντική, η συγκρουσιακή και η πραγματιστική. Οι δύο πρώτες έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν στη χώρα μας και αμφότερες έχουν αποτύχει πανηγυρικά.

Η πρώτη σχολή, η «ρομαντική», έλκει την πολιτική της καταγωγή συνήθως από την αριστερά. Εμφορείται από μεγάλες και ωραίες ιδέες, πλην όμως ως επι το πλείστον ανεφάρμοστες. Διότι πρόκειται για ιδέες που καταλαμβάνουν μεγάλα πλήθη, μεγάλα οράματα, αλλά συνήθως υστερούν σε εφικτότητα και τεχνική εξειδίκευση, αγνοούν ή προσπερνούν την πραγματικότητα και συνήθως έχουν δυσκολίες να χρηματοδοτηθούν. Το ζήσαμε το 2015, πανηγυρικά για κάποιους ή καταστροφικά για άλλους. Σίγουρα με συνέπειες που θυμούνται όλοι. 

Η δεύτερη σχολή, η συγκρουσιακή, έλκει την πολιτική της καταγωγή συνήθως από τον πιο σκληρό φιλελεύθερο χώρο. Στον πυρήνα της βρίσκεται η κατά μέτωπον επίθεση -σαν οδοστρωτήρας- απέναντι σε συγκεκριμένα συμφέροντα ή προβλήματα. Ακόμη κι αν έχει τις καλύτερες προθέσεις και γνώσεις για το αντικείμενο, διέπεται συνήθως από βαθύ ελιτισμό. Καταλήγει έτσι να κερδίζει κάποιες μικρές μάχες αλλά να χάνει τον πόλεμο διότι δεν έχει φροντίσει να δημιουργήσει τις κατάλληλες κοινωνικές συμμαχίες ή να διαμορφώσει ένα εναλλακτικό μεταβατικό σχήμα διαχείρισης μέχρι να φτάσουμε στον τελικό στόχο. Ετσι καταρρέουν γρήγορα σαν τραπουλόχαρτα φιλόδοξοι και θεμιτοί μεταρρυθμιστικοί στόχοι.

Η τρίτη σχολή, αυτή που ενστερνίζεται η κυβέρνηση μας, είναι η πραγματιστική. Σ’ αυτήν αξία  δεν έχουν μόνο οι καλές ιδέες. Αξία έχει πρωτίστως η καλή εφαρμογή τους και το τελικό αποτέλεσμα προς όφελος των πολλών.

Έχουμε κι εμείς μεγάλα οράματα και ειλικρινή διάθεση αλλαγής και ρήξης με όλα τα στραβά που μας κρατούν καθηλωμένους τόσα χρόνια, όμως πιστεύουμε βαθιά μέσα μας οτι τα πολλά μικρά είναι αυτά που φτιάχνουν τα μεγάλα. Και οτι δεν χρειάζεται ούτε επαναστατική αλλά ούτε και συγκρουσιακή στάση για να αλλάξουμε την Ελλάδα.

Αλλά αντιθέτως ότι απαιτείται επίμονη δουλειά μυρμηγκιού, βαθιά τεχνική γνώση και βοήθεια από experts που γνωρίζουν καλά το αντικείμενο, εξαντλητικός σχεδιασμός, συνέργειες με όλους τους συναρμόδιους, σοβαρή και συστηματική επικοινωνία των στόχων αλλά και του process της μεταρρύθμισης -ώστε η κοινωνία να αισθάνεται ότι είναι συμμέτοχη και ότι υπάρχει διαφάνεια από την αρχή έως το τέλος-, εξαντλητική ενημέρωση ως προς το πρόβλημα που θέλουμε να επιλύσουμε, το πως θα το κάνουμε, ποιες είναι οι διαθέσιμες εναλλακτικές, ποιοι θα ωφεληθούν και ποιοι θα χάσουν και τέλος πως θα καλυφθούν τα κόστη μετάβασης από το ένα σύστημα στο άλλο.  

Η ζωή έχει δείξει πως μια «σαρωτική» μεταρρύθμιση που διαβάζεται ωραία στα χαρτιά, μπορεί να αποδειχθεί πολύ κατώτερη των προσδοκιών από πολλές μικρότερου βεληνεκούς αλλαγές που ξεκλειδώνουν διαχρονικά βραχυκυκλώματα. Εν ολίγοις σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειάζεται να διαλύσεις και να φτιάξεις από την αρχή ένα αυτοκίνητο για να λειτουργήσει καλύτερα -κυρίως διότι στο μεσοδιάστημα θα μείνεις χωρίς αυτό και θα πρέπει να φτάσεις περπατώντας εκεί που θέλεις- αλλά να κάνεις τις κατάλληλες επισκευές και αλλαγές στα μηχανολογικά του για να λειτουργήσει καλύτερα ενώ ταυτόχρονα φτιάχνεις το καινούριο σου όχημα. 

Αυτή είναι η δική μας προσέγγιση ως προς τις μεταρρυθμίσεις και γι’ αυτό έχουμε επενδύσει πολλά στην άντληση τεχνικής βοήθειας από τους ευρωπαίους εταίρους μας προκειμένου να αξιοποιήσουμε το επιχειρηματικό μας περιβάλλον και να βελτιώσουμε τις επιδόσεις μας από τους δείκτες του doing business έως την κατάρτιση της εθνικής στρατηγικής για την ενέργεια και το κλίμα, τη δημιουργία νέων μοντέλων συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στο δημόσιο σχολείο, τον σχεδιασμό ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης για να βελτιώσουμε την απορρόφηση των ανέργων στην αγορά εργασίας, τη δημιουργία ενός νέου μοντέλου διοίκησης στα δημόσια νοσοκομεία με μετρήσιμους στόχους και συνεχή αξιολόγηση των διοικήσεων.

Ίσως είναι η πρώτη φορά στα τελευταία 10 χρόνια που τα αιτήματα τεχνικής βοήθειας της χώρας μας και εδώ θέλω να εξάρω τη συμβολή των στελεχών και του Γραμματέα Συντονισμού της Κυβέρνησης Θ. Κοντογεώργη, συνδέονται με συγκεκριμένους μεταρρυθμιστικούς στόχους της κυβέρνησης και δεν αποτελούν μια shopping list ασύνδετων και ανώριμων αιτημάτων. 

Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που η Γενική Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ανακηρύξει τη χώρα μας σε «πρωταθλητή» άντλησης τεχνικής βοήθειας, εγκρίνοντας 19 έργα ύψους 8,8 εκ. ευρώ -τη μερίδα του λέοντος από τους διαθέσιμους πόρους- για το 2021. 

Αυτή είναι και η λογική πάνω στην οποία έχει στηθεί το εθνικό μας σχέδιο για το ταμείο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», δηλαδή η σύζευξη επενδύσεων με μεταρρυθμίσεις, ώστε κάθε ευρώ που δαπανάται π.χ. στην εκπαίδευση ή στην υγεία να πιάνει τόπο διότι συνοδεύεται από μεταρρυθμίσεις που πολλαπλασιάζουν την αξία των επενδύσεων υπέρ των πολιτών και του δημοσίου συμφέροντος.  

Πιστεύουμε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα με τεράστιες αναξιοποίητες δυνατότητες, ένας ευλογημένος τόπος για να ζεις, να επιχειρείς, να εργάζεσαι, να ταξιδεύεις. Η δουλειά που πρέπει να γίνει για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο δεν είναι ούτε απλή ούτε λίγη. Όμως έχουμε και τη βούληση και το πείσμα ,πλέον και τους αναγκαίους πόρους για να το πετύχουμε. Μπορούμε και ήδη φαίνεται ότι οι προσπάθειές μας φέρνουν αποτελέσματα.

Το άρθρο είναι βασισμένο στην ομιλία του Άκη Σκέρτσου κατα την  εκδήλωση «Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα - Η Συμβολή της Γενικής Διεύθυνσης Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπή» που διοργανώθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου στο Ζάππειο με παρόντα τον επικεφαλής της DG Reform, Mario Nava.