Πανελλαδικές Εξετάσεις και διασφάλιση της αντικειμενικότητας

Η δημόσια συζήτηση για το θέμα της εισαγωγής στα ΑΕΙ, τις Πανελλαδικές εξετάσεις και την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), ουσιαστικά αποπροσανατολίζει. Η Ν.Δ. και ο ΣΥΡΙΖΑ, καλλιεργούν το μοτίβο της επικοινωνίας σύμφωνα με το αφήγημα που τους βολεύει και αυτό ανακυκλώνεται σε όλα τα μέσα.

Το αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ μιλά για αποκλεισμό από τη γνώση και πλήγμα στις ίσες ευκαιρίες, κυρίως γιαπαιδιά και οικογένειες που ανήκουν σε μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα. Επί της αρχής είναι σωστό. Όμως, αν πραγματικά ενδιαφερόταν ο ΣΥΡΙΖΑ, ώστε η εκπαίδευση να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε αυτά τα παιδιά, θα διεκδικούσε αλλαγή του εκπαιδευτικού παραδείγματος από την προσχολική εκπαίδευση και το Δημοτικό. Εκεί όπου, όπως δείχνουν όλες οι έρευνες, η πρώτη επαφή των παιδιών με το εκπαιδευτικό σύστημα ενισχύει το όποιο χάσμα ήδη υπάρχει. Χάσμα που εντοπίζεται στο πολιτισμικό κεφάλαιο που τα παιδιά μεταφέρουν από το σπίτι στο σχολείο, σύμφωνα με τον Μπουρντιέ, και στον γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας που χρησιμοποιούν στο σπίτι και ο οποίος μπορεί να είναι διαφορετικός από τον επίσημο που χρησιμοποιούμε στο σχολείο, σύμφωνα με τον Μπερνστάιν. Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ μου θυμίζει τον γονιό/κηδεμόνα που αδιαφορεί πλήρως για το παιδί του, ο οποίος για να καλύψει την αδιαφορία του, του προσφέρει δώρα. Η εισαγωγή στα ΑΕΙ χωρίς προσπάθεια, είναι δώρο και όχι παιδαγωγική πρακτική.

Το αφήγημα της Ν.Δ. μιλά για ανακατεύθυνση των μαθητών με χαμηλές βαθμολογίες από τα ΑΕΙ στα ΙΕΚ, όπου υπάρχει ανάγκη για τη δημιουργία μεσαίου στελεχιακού δυναμικού που θα καλύψει τις υπαρκτές ανάγκες της αγοράς. Επί της αρχής είναι σωστό. Στην πράξη όμως τα έκανε θάλασσα. Πρώτον, αιφνιδίασε την εκπαιδευτική κοινότητα (ΑΕΙ, ΓΕΛ, ΕΠΑΛ, μαθητές, γονείς), ψηφίζοντας μια δομική αλλαγή στον τρόπο εισαγωγής, 3 ½ μήνες πριν τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Δεύτερον, δεν εφάρμοσε μια προσομοίωση του προτεινόμενου συστήματος εισαγωγής, με βάση δεδομένων τις βαθμολογίες των υποψηφίων του 2020, προκειμένου να εντοπίσει τυχόν στρεβλώσεις. Επιπρόσθετα, δεν έδειξε ίχνος ενσυναίσθησης όταν εντοπίστηκαν οι στρεβλώσεις στο σύστημα εισαγωγής καθώς δεν τις αναγνώρισε και πολύ περισσότερο, δεν έδειξε καμία διάθεση να τις διορθώσει. Έτσι, ένα ποσοστό των φετινών υποψηφίων είχε την πρώτη βιωματική εμπειρία αδικίας από επίσημο θεσμό του κράτους. Οι αδικίες γεννούν έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς.

Ποια ήταν η αδικία; Υποψήφιοι που συγκέντρωναν λιγότερα μόρια, εξαιτίας της ΕΒΕ, πέτυχαν το όριο για μία σχολή και τη δήλωσαν, αντίθετα υποψήφιοι που συγκέντρωναν περισσότερα μόρια, εξαιτίας της ΕΒΕ, δεν πέτυχαν το όριο για την ίδια σχολή και δεν τη δήλωσαν. Εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία των Πανελλαδικών Εξετάσεων το παράδοξο, μαθητές με χειρότερες επιδόσεις να προηγούνται έναντι μαθητών με καλύτερες επιδόσεις.

Ως πολιτική κίνηση Κοινωνικού Φιλελευθερισμού «εΜείς», εντοπίσαμε εγκαίρως το πρόβλημα και καταθέσαμε τις προτάσεις μας δημόσια. Στη συνέχεια, απευθυνθήκαμε σε ειδικούς και συντάξαμε με την ομάδα Παιδείας της Κίνησης, ολοκληρωμένηπρόταση για τις απαιτούμενες διορθώσεις στο σύστημα εισαγωγής των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Στόχος είναι η απλοποίηση του συστήματος και η διασφάλιση της αντικειμενικότητάς του. Η πρόταση έχει σταλεί θεσμικά στο Γραφείο του κ. Πρωθυπουργού, της κας Υπουργού Παιδείας, στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΙΕΠ, της ΟΛΜΕ, της ΟΙΕΛΕ και της Ανώτατης Συνομοσπονδίας Γονέων Μαθητών Ελλάδας και στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των Σχολών/Τμημάτων των ΑΕΙ της χώρας.

Σημείωση: η πρόταση προσπαθεί να δώσει μία λύση στο πρόβλημα που δημιουργήθηκε με την ΕΒΕ, δηλαδή, αφορά το σύμπτωμα και όχι τη νόσο, που είναι ο τρόπος που λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα.

Πριν μπούμε στο ειδικό, καταθέτουμε για διακομματική συζήτηση και συνεννόηση ένα βαθύ αίτημα της ελληνικής κοινωνίας. Ζητούμε από όλα τα κόμματα να ψηφίσουν νόμο-κόφτη, ο οποίος θα δεσμεύει την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας στο εξής: οποιαδήποτε αλλαγή στο σύστημα εισαγωγής των Πανελλαδικών Εξετάσεων να γίνεται γνωστή 3 χρόνια πριν από την εφαρμογή της, διαφορετικά δεν θα μπορεί να εφαρμοστεί. Είναι τουλάχιστον απαράδεκτο μαθητές και γονείς να μη γνωρίζουν εξαρχής, με την είσοδό τους στην ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΓΕΛ-ΕΠΑΛ), το σύστημα εισαγωγής στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα (ΑΕΙ).

Ειδικότερα, για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Στο σύστημα εισαγωγής όπως διαμορφώθηκε με το ν. 4777/17-2-21, εντοπίσαμε τα εξής προβλήματα:

1. Διαφορετικός τρόπος υπολογισμού της ΕΒΕ και των μορίων. Τα μαθήματα του Επιστημονικού Πεδίου (Ε.Π.) έχουν Συντελεστές Βαρύτητας (Σ.Β.). Αυτοί για τα μόρια υπολογίζονται ενώ για την ΕΒΕ δεν υπολογίζονται. Επιπλέον, οι σχολές όριζαν Σ.Β. επί της ΕΒΕ (0,8-1,2). Αυτό επέτεινε το πρόβλημα. Παράδειγμα, η ΕΒΕ του 2ου Ε.Π. ήταν 11,98. Το Μαθηματικό του ΑΠΘ πολλαπλασίασε το 11,98 με το 1,2 και η ΕΒΕ του τμήματος έγινε, 14,38. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φίλτρων επιλογής δημιούργησε μία στρέβλωση κυρίως στις μεσαίες βαθμολογίες και σχολές. Μαθητές με περισσότερα μόρια δεν μπορούσαν να δηλώσουν τη σχολή προτίμησης τους σε αντίθεση με μαθητές με λιγότερα μόρια.

2. Η ΕΒΕ για τα ειδικά μαθήματα ήταν ξεχωριστή για κάθε μάθημα και επιπλέον είχε Σ.Β. που έδιναν οι Σχολές 0,7-1,1. Παράδειγμα, η Σχολή Αρχιτεκτόνων της Ξάνθης είχε μέσο όρο στο Γραμμικό Σχέδιο 15,53 και αυτός πολλαπλασιάστηκε με το 1,1 και έγινε 17,08. Αυτός ο τρόπος υπολογισμού πρακτικά καθιστά το ή τα ειδικά μαθήματα αποκλειστικό παράγοντα για τη δυνατότητα επιλογής συγκεκριμένης σχολής, υποτιμώντας ασύμμετρα τις επιδόσεις στα μαθήματα του επιστημονικού πεδίου της ίδιας σχολής.

Ποιο πρόβλημα πιστεύουμε πως θα εμφανιστεί με τις νέες αλλαγές που θα εφαρμοστούν του χρόνου:

3. Διπλό μηχανογραφικό. Στην πρώτη φάση της συμπλήρωσης του, οι μαθητές θα έχουν δικαίωμα επιλογής μέχρι το 10% των Σχολών του Ε.Π. Για παράδειγμα στο 3ο Ε.Π. υπάρχουν 147 τμήματα ή σχολές, το 10% είναι 15 Σχολές. Με τον τρόπο αυτό, θα έχουμε περιπτώσεις υποψηφίων, κυρίως μεσαίων βαθμολογιών, που θα δηλώσουν τουλάχιστον μία χαμηλόβαθμη σχολή στην Α φάση συμπλήρωσης, για να αισθάνονται ασφαλείς ότι θα εισαχθούν κάπου. Αποτέλεσμα, θα εισαχθούν σε αυτή με πολύ περισσότερα μόρια από την οριστική Βάση εισαγωγής της σχολής. Αντίθετα, υποψήφιοι με πολύ χαμηλότερα μόρια, θα εισαχθούν κατά τη Β φάση σε υψηλότερες σχολές, μιας και θα υπάρχουν κενές θέσεις, «ρίχνοντας» έτσι τη Βάση Εισαγωγής της σχολής.

Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, προτείνουμε τις εξής αλλαγές για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις του 2022:

1. Με το ν. 4777 κάθε σχολή θα επιλέγει το Συντελεστή Βαρύτητας για κάθε πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα σε όλα τα Επιστημονικά Πεδία. Με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζεται η συμμετοχή των σχολών στην επιλογή των υποψηφίων, καθώς κάθε σχολή θα δημιουργήσει το δικό της γνωστικό προφίλ. Παράδειγμα, ο ίδιος μαθητής θα έχει διαφορετικό αριθμό μορίων για το τμήμα Μαθηματικών και διαφορετικό για αυτό της Φυσικής. Επομένως, ο ορισμός από τις Σχολές συντελεστή βαρύτητας για τις ΕΒΕ (0,8 – 1,2), είναι περιττός. Προτείνουμε, να αντικατασταθεί από έναν Ελάχιστο Συντελεστή Βαρύτητας (0,8). Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μία Κοινή Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής ανά Επιστημονικό Πεδίο και όχι ανά Σχολή ή Τμήμα. Παράδειγμα, ο μέσος όρος του 2ου Επιστημονικού Πεδίου είναι 11,98, αυτόςθα πολλαπλασιαστεί με το 0,8 και θα γίνει, 9,6. Το 9,6, θα είναι η σταθερή Κοινή Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής για όλες τις σχολές και τμήματα του 2ου Επιστημονικού Πεδίου. Αποφεύγεται έτσι η εισαγωγή υποψηφίων με χαμηλές βαθμολογίες και ταυτόχρονα διασφαλίζεται η αξιοπιστία του θεσμού, καθώς δεν αποκλείονται μαθητές με περισσότερα μόρια από την επιλογή Σχολών ή Τμημάτων.

2. Η ΕΒΕ ειδικού μαθήματος να προκύπτει από τον μέσο όρο των 2 ειδικών μαθημάτων, για τις σχολές που απαιτούν 2 ειδικά μαθήματα, και όχι να εφαρμόζεται ΕΒΕ για κάθε μάθημα ξεχωριστά. Το ειδικό μάθημα να μην προσμετράται στον υπολογισμό της ΕΒΕ Τμήματος. Οι συντελεστές βαρύτητας των ειδικών μαθημάτων επί της ΕΒΕ (0,7 – 1,1) να αντικατασταθούν από έναν Ελάχιστο Συντελεστή Βαρύτητας (0,7) έτσι ώστε να τίθεται Κοινή Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής Ειδικών Μαθημάτων για όλα τα ειδικά μαθήματα. Παράδειγμα, το Ελεύθερο Σχέδιο είχε μέσο όρο 14,03 και το Γραμμικό 15,53. Ο μέσος όρος των δύο μαθημάτων είναι, 14,78 αυτός πολλαπλασιάζεται με το 0,7 και η Κοινή Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής για τις Αρχιτεκτονικές Σχολές γίνεται, 10,4. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η εισαγωγή υποψηφίων με χαμηλές βαθμολογίες και ταυτόχρονα διασφαλίζεται η ελάχιστη απαιτητή επάρκεια που χρειάζεται να καλύπτει ο υποψήφιος στο ειδικό μάθημα για να θεωρείται επαρκής ώστε να εισαχθεί στο αντίστοιχο τμήμα.

3. Συμπλήρωση μηχανογραφικού δελτίου σε μία φάση. Το ποσοστό δήλωσης σχολών ανά Επιστημονικό πεδίο να οριστεί στο 30%. Για παράδειγμα: Στο 2ο Επιστημονικό πεδίο, που περιλαμβάνει τις περισσότερες σχολές από κάθε πεδίο (244), οι υποψήφιοι θα μπορούν να δηλώσουν έως 75 σχολές.

* Ο Δημήτρης Σακατζής είναι εκπαιδευτικός, Συντονιστής πολιτικής κίνησης Κοινωνικού Φιλελευθερισμού «εΜείς»