Το χαμόγελο της Τζοκόντα

Εφημερίδες αλλάζουν χέρια. Συγκροτηματάκια Τύπου πωλούνται εν μία νυκτί και με τίμημα πολλαπλάσιο της πραγματικής τους αξίας. Επιχειρηματίες του τομέα χημικών βιομηχανιών, εφοπλιστές χωρίς ίχνος εκδοτικής κουλτούρας, αγοράζουν ό,τι κινείται στην αγορά των ΜΜΕ. Οι λύκοι στην αναμπουμπούλα χαίρονται. Άνθρωποι «βιτρίνες» εμφανίζονται να ελέγχουν έντυπα. Στο βάθος και πίσω από τις κουίντες «βαριά» ονόματα ακούγονται, σαν σκιές. Κουνούν τις κλωστές που καταλήγουν στα χέρια των μαριονετών. Η περίοδος της μεταπολίτευσης έληξε. Μπροστά στα μάτια του κόσμου παίζεται η τελευταία πράξη του γνωστού Έπους, το οποίο άρχισε επώδυνα εκείνο τον Ιούλιο του 1974. Οι εκλογές της 4ης Οκτωβρίου θα είναι οι τελευταίες που διεξάγονται με «προδιαγραφές» μεταπολίτευσης. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν όλοι.

Παρεκτροπές

Οι συναντήσεις του Γιάννη Ραγκούση με τον Νίκο Θέμελη είχαν σαφή ατζέντα. Ο πρώην πρωθυπουργός επέμενε να μην εκλεγεί (χωρίς ψήφο πάντα) στην εκλογική του περιφέρεια, ούτε σε αυτή την Α’ Αθηνών. «Κουράστηκα να ακούω αυτά που άκουγαν επί σειρά ετών ο Μητσοτάκης και ο Τζανετάκης. Ότι δηλαδή υφαρπάζω μία έδρα βουλευτή, χθες του Φασούλα, αύριο κάποιου άλλου». Αυτό ήταν το μείζον επιχείρημα.

Η δεύτερη αποπομπή του Κώστα Σημίτη σηματοδότησε και την ενηλικίωση του Γιώργου Παπανδρέου. Στην πολιτική αυτά τα πράγματα γίνονται με πατροκτονίες, αδελφοκτονίες, παιδοκτονίες και γενικώς με φόνους, εικονικούς σήμερα και παλαιότερα πραγματικούς. Ο μέντορας του εκσυγχρονισμού δεν κατάφερε ποτέ, ακόμη και την ημέρα που πρόσφερε χωρίς αμπαλάζ το δακτυλίδι, στο διαμέρισμα της οδού Αναγνωστοπούλου, να αναβαθμιστεί και σε Νέστορα της Κεντροαριστεράς. Είναι ζήτημα χαρακτήρα και προσωπικής κουλτούρας. Στο κάτω κάτω, αυτός ο ίδιος επέλεξε σε ποιον θα δώσει το δακτυλίδι. Ήταν μία αποκλειστικά δική του επιλογή. Ο Γιώργος Παπανδρέου δεν θα μπορούσε να ενδυθεί το χιτώνα ενός Αλκιβιάδη. Προτίμησε, όσο κι αν τον πείραζε, να περιοριστεί για κάμποσα χρόνια στο ρόλο του Τηλέμαχου. Ο Γιώργος Παπανδρέου χρειάστηκε χρόνια για να συνειδητοποιήσει πως σε αυτόν το δρόμο θα είναι και θα παραμείνει μόνος του. Εκείνη την ημέρα στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας προφανώς και δεν πίστευε στα μάτια του και τα αυτιά του παρακολουθώντας τις κινήσεις του σώματος του Κώστα Σημίτη, τις γκριμάτσες του Ανδρέα Λοβέρδου, το ύφος του Ευάγγελου Βενιζέλου, την κόκκινη χροιά στο πρόσωπο του Χρήστου Βερελή, την τσιριχτή φωνή της Μιλένας Αποστολάκη. Δύο χρόνια αργότερα, ο μόνος που διασώζεται λόγω αναβολής εκτέλεσης, αλλά πάντα περιορισμένος στο κελί του πολιτικού θανατοποινίτη, είναι ο Βενιζέλος. Έως πότε; Η επίσημη «Ιπποκράτους» ξεκαθαρίζει. «Στην πρώτη στραβή ο Βενιζέλος τέλος».

Η πολιτική είναι μία αρένα όπου οι πρωταγωνιστές αγωνίζονται αντιλαμβανόμενοι ότι η επιβίωσή τους εξαρτάται περισσότερο από τις συγκυρίες που αιφνιδιάζουν παρά από τις προσωπικές τους δεξιότητες. Η μετά το 2004 πορεία του Κώστα Σημίτη αποτελεί την επιβεβαίωση των παραπάνω. Το ζήτημα δεν είναι αν του φέρθηκε κομψά ή άκομψα ο Γιώργος Παπανδρέου. Άλλωστε αυτοί οι όροι δεν συνάδουν με το επάγγελμα του πολιτικού. Το ερώτημα συμπυκνώνεται στη διαπίστωση ότι ο Κώστας Σημίτης δεν κατόρθωσε να συγκροτήσει το δικό του προνομιακό χώρο άσκησης πολιτικής με την έννοια της παραγωγής ιδεών και διαμόρφωσης μιας πλατφόρμας σκέψης. Ο περίφημος ΟΠΕΚ δεν κατάφερε να αποτελέσει πραγματικό πυρήνα διαμόρφωσης πλαισίου ιδεών και να κυριαρχήσει ή να διεκδικήσει ρόλο επιρροής στην Κεντροαριστερά. Έμεινε ένα άνευρο, χωρίς σχέση με την κοινωνία, μαγαζάκι της κεντρικής οδού.

Ο Γιώργος Παπανδρέου εμφανίστηκε στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης με τον αέρα του νικητή μεν, ελέω μετρήσεων, χωρίς ιδεολογική κυριαρχία στην κοινωνία δε, ελέω ελλείμματος της παγκόσμιας Σοσιαλδημοκρατίας. «Οι εκλογές αυτές θα διεξαχθούν με το πιστόλι στον κρόταφο της Κεντροαριστεράς. Το πιστόλι θα το κρατά ο ψηφοφόρος. Απαιτεί να του δώσουμε ανάσα με απολαβές αλλά ταυτόχρονα δεν μας εμπιστεύεται και μας υπενθυμίζει πως υπάρχει ημερομηνία λήξης». Αυτά είναι τα λόγια σημαίνοντος στελέχους του ΠΑΣΟΚ, πρώην υπουργού και πολιτικά δραστήριου όλο το τελευταίο διάστημα. Ο τρόμος του μπροστά στην αβεβαιότητα που αποπνέουν αυτές οι εκλογές είναι προφανής. Το ζήτημα δεν είναι αν θα εκλεγεί. Το πρόβλημα θα παρουσιαστεί από τη στιγμή της εκλογής του. Και μετά, τι και για πόσο!

Ασκήσεις επί χάρτου

Είναι μαθηματικά εφικτό να υπάρξει αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ σε αυτές τις εκλογές. Είναι αλγεβρικά δυνατό να μην επιτευχθεί αυτός ο στόχος της «Ιπποκράτους». Ο εκλογικός νόμος που θα ισχύσει, στην καλύτερη δυνατή περίπτωση για το ΠΑΣΟΚ, θα του επιτρέψει να συγκεντρώσει 154 βουλευτές. Πιθανότερο είναι να συγκεντρώσει 151-152.  Αντιλαμβάνεται και ο πλέον αδαής στην πολιτική ίντριγκα πως οι «αντιπαπανδρεϊκοί» στο κόμμα, τουτέστιν τα απομεινάρια των βενιζελικών και οι δυσαρεστημένοι ολίγοι σημιτικοί, θα προτιμούσαν μία εξέλιξη όπου ο Γιώργος Παπανδρέου θα είναι όμηρος μιας ισχνής πλειοψηφίας. Σε μια τέτοια περίπτωση ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα είναι υποχρεωμένος να στήσει κάλπες με την πρώτη ευκαιρία για να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Το δεύτερο σενάριο αφορά τη μη επίτευξη αυτοδυναμίας. Εκεί οι εξελίξεις προκαθορίζονται από τις πρόνοιες του Συντάγματος. Μια μεγάλη μερίδα στελεχών που στηρίζουν τον Γιώργο Παπανδρέου προκρίνουν αυτό το δεύτερο σενάριο. Υποστηρίζουν πως με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται μια ευρεία πλειοψηφία στις επαναληπτικές εκλογές.

Στο ερώτημα αν θα στοιχίσει ή όχι στο ΠΑΣΟΚ η συμπεριφορά του Γιώργου Παπανδρέου έναντι του Κώστα Σημίτη, απάντησε ήδη ανεπίσημα ο Φώτης Κουβέλης του Συνασπισμού σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις. «Η απομάκρυνση του Κ. Σημίτη δυσκολεύει τα πράγματα για τον Συνασπισμό, αφού μία μερίδα εχθρικών προς τον Σημίτη ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε ευκολότερα να μετακινηθεί προς το ΠΑΣΟΚ». Οι δημοσκόποι διατηρούν μια έντονη επιφυλακτικότητα ως προς το ποσοστό επηρεασμού των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ από την απομάκρυνση του Κώστα Σημίτη. Επιφυλακτικοί είναι και ως προς την πραγματική επιρροή του πρώην πρωθυπουργού του ΠΑΣΟΚ ως προς το λεγόμενο μεσαίο χώρο, δηλαδή τους δεξιόστροφους ψηφοφόρους που επέλεξαν τον Σημίτη το 1996 και το 2000. Οι δημοσκόποι επισημαίνουν πως μεγάλο μέρος αυτών των Κεντρώων μέσο-μικροαστών συμπεριλαμβάνεται στο μακρύ κατάλογο των μη ευνοημένων από τη φούσκα του Χρηματιστηρίου.

Ο επίλογος μιας τριακοπενταετίας 

Το χαμόγελο της Τζοκόντα προβληματίζει τους τελευταίους αιώνες σχεδόν το σύνολο των ιστορικών της τέχνης. Πρόκειται για ένα χαμόγελο αμφίσημο. Δεν ξέρεις αν η νεαρή αριστοκράτισσα χαίρεται ή αν θλίβεται. Πρόκειται για μειδίαμα προβληματισμένου ατόμου ή μία πρώτη, διακριτική έκρηξη χαράς; Η ορατή απομάκρυνση του νεοκαραμανλισμού από το πολιτικό προσκήνιο δεν συνοδεύεται από μια ανάλογη ευφορία που βασίζεται σε μια εναλλακτική οραματική προοπτική. Η διαφαινόμενη νίκη του ΠΑΣΟΚ δεν είναι αποτέλεσμα πολιτικού ρεύματος αλλά προϊόν άμεσης ανάγκης διακυβέρνησης ενός τόπου που πνίγεται μέσα στην ίδια την παρακμή του. Το τέλος της μεταπολίτευσης αφήνει μια μεταλλική γεύση στον ουρανίσκο. Αυτό το αμφίσημο χαμόγελο του πολίτη αποτελεί μείζονα απειλή για κάθε πολιτικό που αποτολμά να διεκδικήσει την ψήφο της κοινωνίας. «Η γη τρέμει» κάτω από τα πόδια τους και δεν έχουν περιθώρια για προφάσεις εν αμαρτίαις. Αυτό το χαμόγελο ενδεχομένως να προδιαθέτει και για νέες πολιτικές προδιαγραφές, όπου οι λέξεις θα αποκτήσουν τη σημασία τους και οι φράσεις τον ειρμό τους.  

 n.georgiadis1@yahoo.com