Στη μνήμη του Νίκου Θέμελη που δεν συνήθισε την εξουσία

Ο Αύγουστος είναι ένας μήνας κάπως μελαγχολικός. Σηματοδοτεί το τέλος του καλοκαιριού, ενώ οι πρώτες ξαφνικές μπορες, εκεί κάπου μετά τον Δεκαπενταύγουστο, βαραίνουν τα συναισθήματα. Έτσι έχει καταγραφεί στη  μνήμη της ψυχής μου, αυτής που ξεθωριάζει πιο δύσκολα απ’όλες, ο Αύγουστος του 2011. Βροχερός, βαρύς, που η πολιτική φόρτιση της «μνημονιακής» περιόδου τον έκανε σχεδόν ανεπιθύμητο. Έγινε, όμως, οδυνηρός από την απώλεια του Νίκου Θέμελη, μεσημέρι Σαββάτου της 20ης Αυγούστου 2011. Ακριβώς δέκα χρόνια πριν. 

Ο Νίκος έζησε μια ζωή πλούσια σε ιδέες, συναισθήματα και ταλέντο. Έφυγε πλήρης εμπειριών αλλά όχι ημερών. Η μακρόχρονη μάχη του με τον καρκίνο, παρόλο που τον κατέβαλε, δεν του στέρησε ποτέ τη διάθεση για δημιουργία, τη στοχαστικότητα, το απαράμιλλο χιούμορ του, τη διαύγεια πνεύματος και την καθαρότητα συναισθημάτων που τον διέκριναν. Όσοι ήταν στο Θεραπευτήριο την τελευταία εκείνη ημέρα, άνθρωποι που πορεύτηκε μαζί τους στη ζωή και την πολιτική,  αισθανθήκαμε την ένταση της απουσίας του, σαν δυνατός κρότος που αντηχεί μέχρι σήμερα. Γιατί τα δέκα χρόνια που πέρασαν , συνέβησαν στη χώρα μας πολλά που μας έκαναν να αναρωτηθούμε πώς θα δρούσε, ποια θα ήταν η συμβολή του σε όσα ζήσαμε και ζούμε, ποιες συναινέσεις θα επεδίωκε. Πόσο διαφορετική θα ήταν και η δική μας καθημερινότητα με την παρουσία του. Τι θα συμβούλευε, πώς θα ενθάρρυνε, πώς θα μιλούσε ακόμα και με τη  σιωπή του. 

Είμαι βέβαιος, ότι θα στεναχωριόταν πολύ για το μίσος, τη διαίρεση και το λαϊκισμό που έσπειραν πολλοί  στην ελληνική κοινωνία, γιατί ήταν ένας άνθρωπος που εργαζόταν για να βρεθεί ο κοινός τόπος σε μια πιο υγιή δημόσια σφαίρα. Θα εξοργιζόταν που  εγκληματικές συμμορίες απέκτησαν πολιτική έκφραση, δημόσιο λόγο και κοινωνική απήχηση. Θα θλιβόταν για την  υπονόμευση της θέσης της Ελλάδας στην ΕΕ αλλά και τη διακινδύνευση της υπόστασης της ίδιας της χώρας από τυχοδιωκτικές επιλογές με δήθεν δημοκρατικό περίβλημα.

Γιατί εκείνος μαχόταν όχι για μια Ελλάδα στο περιθώριο, με αλαζονεία  ή  χαμηλή αυτοεκτίμηση αλλά για μια Ελλάδα και μια κοινωνία με αυτοπεποίθηση που  διεκδικεί  πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις και βελτιώνει συνεχώς το επίπεδό της. Θα του ήταν ακατανόητη σε καιρό πανδημίας η αδιαφορία όσων αγνοούν τον υγειονομικό κίνδυνο και προτάσσουν, χωρίς λογική, το εγώ τους, αφού ο ίδιος πίστευε ότι κάθε άτομο έχει ευθύνη απέναντι στους πολίτες. Σίγουρα, όλα τα παραπάνω, θα τον στεναχωρούσαν, θα τον θύμωναν. Αλλά θα τον πείσμωναν. Θα ήταν παρών στη μάχη. Όπως ήταν παρών σε όλους τους αγώνες για την πρόοδο και την αλήθεια, ακόμα και όταν αρρώστησε βαριά. 

Ο Νίκος Θέμελης απέρριπτε τις επίπλαστες διαχωριστικές γραμμές, προτάσσοντας τον ορθό λόγο. Πίστευε ότι χρειάζεται να μάθουμε να συζητάμε ψύχραιμα τι μας συμφέρει συλλογικά ως κοινωνία, να διακρίνουμε τον κανόνα και την εξαίρεση. Επεσήμανε συνεχώς  την ανάγκη για μια πολιτική διαπαιδαγώγηση της κοινωνίας μας, δια του πολιτικού παραδείγματος που υπηρετούσε και επεφύλασσε για τον εαυτό του. Άλλωστε, για εκείνον η χωλή παιδεία ήταν ο βασικός λόγος της υστέρησης και το στοίχημα για μια άλλη ανατροπή, όχι πεζογραφική, αλλά μια Πολιτισμική Ανατροπή σε νοοτροπίες και συμπεριφορές.  Η   παιδεία και μόνο αυτή μπορεί να διαχέει μια αξιακή κουλτούρα σε όλο και πιο πολλούς. Μια παιδεία που δεν περιορίζεται στο χώρο της εκπαίδευσης αλλά έχει να κάνει με τους διαμορφωτές κοινής γνώμης, τα νέα κοινωνικά κινήματα, και βέβαια το τρέχον κρατικό υπόδειγμα. Ήταν απόλυτα συνεπής σε όσα πίστευε, ορκισμένος υπερασπιστής των ιδεών του, γιατί είχε περάσει πρώτα από το στάδιο της αμφισβήτησης αυτών, ακόμα και των πιο ισχυρών. 

Οι ιδέες του ήταν ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του και τα πλούσια σε ιδέες βιβλία του, κατά ένα περίεργο τρόπο θα μπορούσαν, αν και δεν ήταν αυτοαναφορικά, να περιγράψουν τη ζωή του. Από τότε που γεννήθηκε μέχρι και το φευγιό του. Μια πολύπλοκη προσωπική ιστορία που τον οδήγησε σε αναζητήσεις. Αναζητήσεις προσωπικές, ιδεολογικές, λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές που διαμόρφωσαν έναν άνθρωπο κοσμοπολίτη, που πίστευε στη δύναμη της προόδου και του εκσυγχρονισμού. Ο δρόμος της αναζήτησης είχε πολλές  ανατροπές που θα μπορούσαν να τον παρεκκλίνουν από την πορεία του. Είχε όμως έναν ισχυρό χαρακτήρα που χαλυβδώθηκε από τις δυσκολίες και τις ανατροπές, ταυτόχρονα με έναν πλούσιο εσωτερικό κόσμο, έναν συναισθηματικό θησαυρό που γέννησε  αναλαμπές, όπως η λογοτεχνική του έκρηξη και η έφεση στη ζωγραφική, παράλληλη με την πολιτική του ακμή.

Ήταν άνθρωπος της συντροφιάς, υπερασπιστικός στις φιλίες και τις επιλογές του. Έδινε σημασία στις γνώμες, στις αλήθειες των άλλων, χωρίς δογματισμούς και προκαταλήψεις, με απαράβατο όρο, όμως, την ειλικρίνεια λόγων και συναισθημάτων. Και κυρίως, διατηρούσε την οραματική διάσταση στην πολιτική πρακτική. Ο Νίκος κυνηγούσε την υλοποίηση συλλογικών οραμάτων προτάσσοντας την ατομική προσπάθεια και ευθύνη. Μια συμφωνία συλλογικών και ατομικών ονείρων που μπορούν να εκπληρωθούν, όπως πίστευε,  σε ένα νεωτερικό περιβάλλον μιας ισοπολιτείας, που δίνει τη δυνατότητα για ίσες ευκαιρίες σε όλους. Άοκνος υπηρέτης του κοινού, του εθνικού, του ομόψυχου. Δεν άφησε την εξουσία να γίνει συνήθεια και δεν συνήθισε την εξουσία. Μέσα από τα βιβλία του και την πολιτική του δράση επικαιροποιούσε το παρελθόν δίνοντας ιστορική διάσταση στο παρόν, αφού για εκείνον το παρελθόν ήταν ολοκληρωμένο αλλά όχι πεπερασμένο. Η αίσθηση της προσωρινότητας λειτουργούσε για εκείνον κινητροδοτικά για περισσότερη δουλειά, εντονότερους ρυθμούς, καλύτερα αποτελέσματα. 

Ο Νίκος Θέμελης, λείπει. Λείπει από την πολιτική και τη λογοτεχνία. Λείπει στους φίλους του και κυρίως στη γυναίκα του Μαριάννα, πολύτιμη σύντροφο σε όλα. Μας λείπει. Η απουσία του δύσκολη. Κρατάμε, όμως, μέσα μας εκείνα που κερδίσαμε από την παρουσία και την φιλία του, την ευγένεια και την προθυμία του, την προσφορά,  τις ιδέες, τα βιβλία του. Ο Νίκος ζει μαζί μας.

ΥΓ. Ο Νίκος Θέμελης είχε γεννηθεί στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και μετά το στρατιωτικό του συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία, όπου το 1975 έκανε και το Διδακτορικό του σε θέματα Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Από το 1981 υπήρξε συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Εκτός από τον χώρο της πολιτικής και της επιστήμης τα ενδιαφέροντά του επικεντρώνονταν στη ζωγραφική, στη μουσική και στη λογοτεχνία. Τα μυθιστορήματά του «Η αναζήτηση» (1998), «Η ανατροπή» (2000), «Η αναλαμπή» (2003), «Για μια συντροφιά ανάμεσά μας» (2005), «Μια ζωή δυο ζωές» (2007) και «Οι αλήθειες των άλλων» (2008), «Η συμφωνία των ονείρων» (2010) γνώρισαν μεγάλη επιτυχία και μερικά από αυτά εκδόθηκαν σε άλλες γλώσσες. Το 2000 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, με το Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού «Διαβάζω» για το μυθιστόρημά του «Η Ανατροπή» και με το βραβείο «πρωτοποριακής δημιουργίας – Γιάννος Κρανιδιώτης» στη Λευκωσία το 2009.Ο Νίκος Θέμελης πέθανε στις 20 Αυγούστου 2011, σε ηλικία 64 ετών, έπειτα από μακρόχρονη μάχη με τον καρκίνο.