ΕΛΚΕ Πανεπιστημίων και διαγραφή χρεών

Αφορμή για αυτό το σημείωμα αποτέλεσε ένα άρθρο του Γρηγόρη Καλφέλη, καθηγητή Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, στις 8/8/2021, με το οποίο μέμφεται την υπουργό Παιδείας για την απόφαση διαγραφής χρεών καθηγητών προς τα πανεπιστήμια προ του 2009.

Επειδή θεωρώ ότι ο κ. Καλφέλης δεν μπήκε καν στον κόπο να μελετήσει το καθεστώς, που υπήρχε, και τις δυνατότητες των πανεπιστημίων να αναζητήσουν οφειλές προ του 2009, θεώρησα σωστό να ενημερώσω τους ενδιαφερομένους, με την ιδιότητα ενός ανθρώπου, που διετέλεσε επί πολλά χρόνια πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών στο Πολυτεχνείο Κρήτης και μέλος της Οικονομικής Επιτροπής της Συνόδου Πρυτάνεων.

Προ ημερών διευθετήθηκε ένα χρονίζον θέμα, που εξέθετε τόσο την Πολιτεία όσο και τα πανεπιστήμια. Ιδιαίτερα οι Επιτροπές Ερευνών ήσαν υπόλογοι ανά πάσα στιγμή για παράλειψη είσπραξης οφειλομένων από καθηγητές, οι οποίοι ασκούσαν συγχρόνως και ελευθέριο επάγγελμα (π.χ. γιατροί, νομικοί, μηχανικοί, οικονομολόγοι, φιλόλογοι και άλλες κατηγορίες επιστημόνων) συναφές με το γνωστικό τους αντικείμενο.

Τα έσοδα αυτών των καθηγητών, που ασκούσαν νομίμως και ελευθέριο επάγγελμα συναφές προς το γνωστικό τους αντικείμενο, υπόκειντο σε κρατήσεις από τους Ειδικούς Λογαριασμούς Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) των πανεπιστημίων. Το ποσόν της υποχρεωτικής καταβολής επί των εσόδων του ασκούντος το ελευθέριο επάγγελμα άρχισε το 1997 από 30%, έπεσε στη συνέχεια στο 15% και στο 7% επί των ακαθάριστων εσόδων και το 2017 μειώθηκε στο 7% επί των καθαρών εσόδων. Όμως, υπήρξαν και υπάρχουν τόσο οι συνεπείς καθηγητές, οι οποίοι κάθε χρόνο κατέθεταν τα χρωστούμενα στους ΕΛΚΕ, όσο και οι ασυνεπείς, οι οποίοι παρέλειπαν να καταθέσουν τα οφειλόμενα ποσά, βασιζόμενοι στην έως το 2009 αδυναμία του νόμου. 

Έχοντας διατελέσει επί χρόνια –εκτός από πρύτανης– αντιπρύτανης οικονομικών και Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών, που έχει την ευθύνη του ΕΛΚΕ, γνωρίζω εκ του σύνεγγυς τα προβλήματα, που αντιμετώπιζαν επί χρόνια οι υπηρεσίες του ΕΛΚΕ στο θέμα της είσπραξης των ανωτέρω οφειλών. Όλες οι δυσκολίες διήρκεσαν μέχρι τον Νοέμβριο 2009, οπότε και η Πολιτεία έδωσε τη δυνατότητα για πρώτη φορά στους ΕΛΚΕ να έχουν πρόσβαση στα αρχεία της ΑΑΔΕ και να προσδιορίζουν ακριβώς, μέσω των φορολογικών δηλώσεων, τα διεκδικούμενα ποσά από τους καθηγητές. Επίσης, από το 2009 τα έσοδα από τρίτες πηγές (πλην μισθοδοσίας) αναγράφονται σε διαφορετικούς κωδικούς, με αποτέλεσμα να γνωρίζουν οι ΕΛΚΕ ακριβώς τα έσοδα των καθηγητών από την άσκηση ελευθέριου επαγγέλματος σχετικού με το γνωστικό αντικείμενο κάθε καθηγητή.

Όμως, πριν από το οικονομικό έτος 2009 τα έσοδα από την άσκηση ελευθερίου επαγγέλματος σχετικού με το γνωστικό αντικείμενο του καθηγητή, δεν ήσαν ευκρινή, δεδομένου ότι αναγράφονταν σε ένα κωδικό μαζί με ενδεχόμενα έσοδα από άλλες πηγές (π.χ. συγγραφικά δικαιώματα κ.α.). Επιπλέον, οι ΕΛΚΕ δεν είχαν το δικαίωμα να εισέλθουν στα «άδυτα» της ΑΑΔΕ και να ανακαλύψουν τα έσοδα των καθηγητών από πηγές σχετικές με την άσκηση επαγγέλματος συναφούς με το γνωστικό τους αντικείμενο.

Το πρόβλημα εντοπιζόταν στα ακόλουθα: (1) οι υπηρεσίες των ΕΛΚΕ των πανεπιστημίων κυνηγούσαν ανεμόμυλους έως το 2009 στην περίπτωση των ασυνεπών καθηγητών, δεδομένου ότι δεν είχαν πρόσβαση στα δηλωμένα έσοδα, μέσω της ΑΑΔΕ, των ασυνεπών καθηγητών από την άσκηση ελευθέριου επαγγέλματος σχετικού με το γνωστικό αντικείμενό τους και (2) οι υπηρεσίες των ΕΛΚΕ, πρωτίστως δε οι πρόεδροι και τα μέλη των Επιτροπών Ερευνών, ήσαν ανά πάσα στιγμή υπόλογοι σε ενδεχόμενο έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου για μη είσπραξη οφειλομένων. Το πρόβλημα αυτό είχε απασχολήσει κατά καιρούς και τις συναντήσεις των προέδρων Επιτροπών Ερευνών στο πλαίσιο των Συνόδων Πρυτάνεων.

Η Πολιτεία θεώρησε σωστό να λύσει αυτό το χρονίζον πρόβλημα. Έτσι, δεδομένου ότι (α) το Ελεγκτικό Συνέδριο ορίζει, βάσει του ν. 4820/2021, δεκαετή παραγραφή των εκκρεμών οφειλών και (β) η δυνατότητα εκ μέρους των πανεπιστημίων να γνωρίζουν επακριβώς τα συναφή με το λειτούργημα έσοδα όλων των καθηγητών δόθηκε μόλις το 2009, βρέθηκε η λύση της παραγραφής των προ του 2009 μη δηλωθέντων χρεών. Δόθηκε η πρέπουσα και αρκετά γενναία λύση θα έλεγα, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τις χρονίζουσες εκκρεμότητες σχετικά με το ανωτέρω θέμα και την αδυναμία προσδιορισμού των χρεών προ του 2009. Με το άρθρο 113 του ν. 4821/31-7-2021 διεγράφησαν όλα τα μη δηλωθέντα χρέη προς τους ΕΛΚΕ από το 1997 έως το 2009, δεδομένης τόσο της αδυναμίας εύρεσης των οφειλομένων από τα πανεπιστήμια όσο και της υποχρέωσης των πολιτών να διατηρούν στοιχεία οικονομικής δραστηριότητας μόνον για πέντε έτη. Για τους λόγους δε, που αναπτύξαμε ανωτέρω, οι ΕΛΚΕ και οι Επιτροπές Ερευνών είναι πλέον υποχρεωμένες να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητες, που τους δίνει η Πολιτεία με τη σχετική νομοθεσία του 2009 και απαλλαγμένοι από τα βάρη του χρονικού διαστήματος 1997-2009 να αναζητήσουν και εισπράξουν τα οφειλόμενα ποσά προς όφελος των πανεπιστημίων από το 2009 έως σήμερα.

Και κάτι τελευταίο. Στην Ελλάδα έχουμε την συνήθεια να κομματικοποιούμε κάθε ενέργεια κάθε κυβέρνησης, αρνούμενοι (αρκετοί, ευτυχώς όχι όλοι) να διερευνήσουμε πρώτα το θέμα, να ρωτήσουμε τους ειδικούς και στο τέλος να εξάγουμε το συμπέρασμά μας. Βρέθηκαν, δυστυχώς, τις τελευταίες ημέρες αρκετοί δημοσιογράφοι, καθηγητές και τέως πολιτικοί, οι οποίοι απεφάνθησαν για το... ρουσφέτι της υπουργού Παιδείας προς τους φίλα προσκείμενους καθηγητές. Πόσο έξω έπεσαν και πόσο εκτεθειμένοι είναι θα το αντιληφθούν εάν προσπαθήσουν να μάθουν την προϊστορία της υπόθεσης, που εν τάχει και πολύ συνοπτικά αναφέρω στο σύντομο αυτό άρθρο.