Γιατί αυξάνονται οι γυναικοκτονίες στη χώρα μας;

Το τελευταίο διάστημα, επτά δολοφονίες γυναικών από τους ερωτικούς συντρόφους τους έχουν συγκλονίσει τη χώρα. Δυστυχώς τέτοιου είδους εγκλήματα δεν είναι πρωτόγνωρα, ωστόσο η συχνότητα με την οποία διαπράττονται αυτό το βασανιστικά ζεστό καλοκαίρι, έχει προκαλέσει αποτροπιασμό στην κοινή γνώμη. Η αιτία, όμως, δεν εντοπίζεται στις δύσκολες καιρικές συνθήκες.

Είναι πιθανό ότι η αφύπνιση αρκετών πολιτών χάρη στο κίνημα metoo και τις προεκτάσεις του, μα και στη γενικότερη συζήτηση που έχει ανοίξει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μαζικής δικτύωσης για τη γυναικεία κακοποίηση, έχει μειώσει την ανοχή όλων μας -και των γυναικών που βρίσκονται σε κακοποιητικές σχέσεις- σε φαινόμενα βίας.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τις τελευταίες μέρες η αστυνομία έχει δεχθεί δεκάδες κλήσεις για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας αφού αρκετοί έχουν πλέον συνειδητοποιήσει πως έχουν το δικαίωμα να αντιστέκονται στο μπούλινγκ, τις απειλές και τις βίαιες επιθέσεις. Σημαντικότερο ρόλο σε αυτό παίζει ότι έχει πλέον τεθεί σε λειτουργία από την πολιτεία το υποστηρικτικό πλαίσιο ώστε να αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους φαινόμενα.

Καθώς οι περισσότερες γυναίκες καταλαβαίνουν πως δεν είναι υποχρεωμένες να ανέχονται την επιθετική συμπεριφορά των συντρόφων τους και αντιστέκονται στην καταπίεση ή τους περιορισμούς που τους επιβάλλονται, η όξυνση των σχέσεων οδηγεί σε κάποιες, ακραίες περιπτώσεις τους θύτες να φτάνουν μέχρι τον φόνο στην προσπάθειά τους να ελέγξουν και να τιμωρήσουν τα θύματά τους.

Σαφώς έχουμε να κάνουμε με δολοφονίες γυναικών από άντρες για μισογυνικούς λόγους, δηλαδή με γυναικοκτονίες. Ο όρος «γυναικοκτονία» (femicide) δεν επινοήθηκε πρόσφατα. Χρησιμοποιείται ευρέως στην αυγή του 19ου αιώνα, στη Βρετανία, για να περιγράψει γενικά τις δολοφονίες γυναικών. Κατά τη δεκαετία του 1970, ο όρος εξελίχθηκε στην σύγχρονη εκδοχή του, κυρίως από την φεμινίστρια και ακαδημαϊκό Νταιάνα Ράσελ που μελέτησε την βία κατά των γυναικών επί σειρά ετών. Η Ράσελ έκανε τον όρο δημοφιλή στο ευρύ κοινό αν και αρκετοί ακόμα δυσφορούν όταν χρησιμοποιείται, ενώ ορισμένοι αναλυτές αποφεύγουν να τον χρησιμοποιήσουν στα κείμενά τους γιατί σε αντίθεση με τη λέξη ανθρωποκτονία (homicide) που είναι περιγραφικά ουδέτερη, η λέξη γυναικοκτονία είναι συναισθηματικά φορτισμένη.

Σύμφωνα με την έρευνα της Ράσελ και των συνεργατών της, οι πιο συνηθισμένες αιτίες πίσω από τους φόνους γυναικών είναι η προσβολή της τιμής της οικογένειας της γυναίκας, το τράφικινγκ,  ο θρησκευτικός φανατισμός, οι οικονομικοί λόγοι, και ο ρατσισμός. Αν και συχνά γυναίκες δολοφονούνται από συμμορίες, άγνωστους άντρες, ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους, το 35% των δολοφονημένων γυναικών παγκοσμίως πεθαίνουν από το χέρι του ερωτικού τους συντρόφου.

Ο θύτης τέτοιων αποτρόπαιων εγκλημάτων νιώθει συχνά ότι η σύντροφός του αποτελεί ιδιοκτησία του και πως έχει πάνω της απόλυτη εξουσία. Κάθε προσπάθεια της γυναίκας να διαφύγει από τον έλεγχό του προκαλεί την οργή και την αγανάκτησή του ωθώντας τον να γίνεται ακόμα πιο βίαιος και εκδικητικός.

Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τις γυναίκες από τη βία που συχνά ελλοχεύει στις στενές ερωτικές σχέσεις;

Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι η αφύπνιση των κοριτσιών και η ενδυνάμωση των γυναικών που έχουν πέσει θύματα κάποιας μορφής αντρικής βίας, μέσω μιας καμπάνιας σοβαρής ενημέρωσης που θα απευθύνεται με σύγχρονο τρόπο στους πολίτες. Η αλλαγή της νομοθεσίας ώστε να τιμωρούνται αυστηρότερα τα εγκλήματα κατά των γυναικών, είναι επίσης σημαντική ώστε να συνειδητοποιηθεί ευρύτερα πόσο σοβαρές είναι τέτοιου είδους βιαιοπραγίες.

Πολλοί μιλούν, ορθά, για την εκπαίδευση των αγοριών ώστε να ευαισθητοποιούν απέναντι σε τέτοια ζητήματα και να μην αντιμετωπίζουν τις φιλενάδες και τις συζύγους τους ως κτήμα τους μα ως αυτόνομους και ισότιμους ανθρώπους.

Εξίσου σημαντική, ωστόσο, αν όχι σημαντικότερη, είναι η εκπαίδευση των γυναικών ώστε να σταματήσουν να κάνουν υπομονή, να πάψουν να υποχωρούν στα καπρίτσια κακομαθημένων και ανώριμων συντρόφων, να μην δίνουν «δεύτερες ευκαιρίες», μα να φεύγουν στο πρώτο χαστούκι, στην πρώτη απειλή.

Ασφαλώς αυτά δεν διδάσκονται με θεωρητικά λογύδρια, αλλά με τη στάση των γυναικών του στενού και ευρύτερου περιβάλλοντός μιας νεαρής γυναίκας.

Αν ένα νέο κορίτσι βλέπει την μητέρα του να έχει υιοθετήσει μια στάση υποχωρητική στις επικρίσεις, τις επιθέσεις ή τις παράλογες απαιτήσεις και τη ζήλεια του συντρόφου της, δύσκολα θα καταφέρει να υπερασπιστεί τον εαυτό της σε μια ανάλογη περίσταση.

Αν έχει εκπαιδευθεί να δέχεται τους σκληρούς περιορισμούς και τη σωματική τιμωρία που της επιβάλλει ένας νταής πατέρας, είναι πιθανό ότι θα αναζητήσει σύντροφο με παρόμοια χαρακτηριστικά καθώς θα συγχέει τη βιαιοπραγία με το ενδιαφέρον και την αγάπη, θεωρώντας ότι η βία αποτελεί γνώρισμα κάθε στενής σχέσης.