Αγροτική Φυλακή Κασσάνδρας: Τα στρέμματα που παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ και το σχέδιο για κλείσιμο της φυλακής και πώληση της υπόλοιπης έκτασης
«Κάτω τα χέρια από τις αγροτικές φυλακές» ήταν ο τίτλος του τελευταίου κειμένου που δημοσίευσε η αείμνηστη καθηγήτρια Εγκληματολογίας Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου (1). Ήταν ένα κείμενο διαμαρτυρίας με αφορμή την απόπειρα να πωληθούν οι εκτάσεις της αγροτικής φυλακής της Τύρινθας το 2014 από την τότε κυβέρνηση.
Λίγα χρόνια αργότερα, 916 στρέμματα της αγροτικής φυλακής Κασσάνδρας/Χαλκιδικής μεταφέρονται στο ΤΑΙΠΕΔ. Τα υπόλοιπα 100 περίπου στρέμματα ανήκουν ακόμη στο δημόσιο (2). Όμως, όπως μαθαίνουμε, στις αρχές Ιουνίου ξεκίνησε κατόπιν προφορικής «εντολής άνωθεν» με γοργούς ρυθμούς να αποξηλώνεται η αγροτική φυλακή και να γκρεμίζονται τα κτίρια με τη δικαιολογία ότι είναι αυθαίρετα. Τα ζώα του ποιμνίου μεταφέρθηκαν σε στάβλο του κεντρικού καταστήματος και παραμένουν κλεισμένα χωρίς πρόσβαση για βοσκή.
Τα προηγούμενα έχουν ως αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρότατος κίνδυνος ασθενειών, να μειώνονται τα ημερομίσθια (οι ημέρες εργασίας) των κρατουμένων και να υπάρχει πρόβλημα με την παραγωγή του τυροκομείου. Αξιόπιστες πηγές επιβεβαιώνουν ότι είναι (προφορική) εντολή να αποξηλωθούν τα πάντα, από το ποίμνιο μέχρι τις αρμεκτικές μηχανές και τις εγκαταστάσεις.
Οι αγροτικές φυλακές (4 όλες κι όλες) επλήγησαν ιδιαίτερα και δεν έχουν αρκετά εργατικά χέρια με τον Ν. 4760/2020 (άρ. 30) του κ. Χρυσοχοΐδη. Με αφορμή την μεταγωγή του Κουφοντίνα στις αγροτικές φυλακές, περιορίσθηκαν οι δυνατότητες μεταγωγής σε αγροτικά καταστήματα κρατουμένων με μακροχρόνιες ποινές, οι οποίοι ενίσχυαν την αγροτική παραγωγή των φυλακών. Επήλθε έτσι άλλο ένα πλήγμα σ’ αυτές, διότι τις τελευταίες δεκαετίες οι κρατούμενοι δεν προτιμούν την εργασία γενικά και τις αγροτικές εργασίες ειδικότερα που είναι βαριές για να απασχολούνται και να μειώσουν την ποινή τους, αλλά την επαναλαμβανόμενη χορήγηση υφόρον απόλυσης από τους αρμόδιους υπουργούς ως «έκτακτο» (τακτικό στην ουσία) μέτρο αποσυμφόρησης των φυλακών, αφού η υφόρον απόλυση εκπροσωπεί όλο και μεγαλύτερο ποσοστό αποφυλακίσεων, από 40% το 2001, 67% το 2015.
Παραδοσιακά στις αγροτικές φυλακές μετήγοντο κρατούμενοι με μακροχρόνιες ποινές και έχουν ακόμη το όνομα «λογοτιμήτες», διότι παλαιότερα έδιναν τον λόγο της τιμής τους ότι θα σέβονται την (ημι)ελευθερία που τους παρείχετο να ζουν και να εργάζονται στην ύπαιθρο.
Τι συμβαίνει όμως ειδικά με την φυλακή Κασσάνδρας; Η περιοχή είναι πολύ όμορφη, εύφορη και μοναδικός υδροβιότοπος. Για τα 916 στρέμματα της φυλακής Κασσάνδρας, το ΤΑΙΠΕΔ αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ακίνητο πλησίον του παραθεριστικού οικισμού Σάνη σε τοποθεσία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος σε απόσταση 300 μ. από τη θάλασσα. Το έδαφος είναι γαιώδες και το σύνολο σχεδόν της επιφάνειάς τους καλύπτεται από χαμηλή βλάστηση και καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η περιοχή είναι δημοφιλής προορισμός και χαρακτηρίζεται από υψηλού επιπέδου τουριστική ανάπτυξη με ξενοδοχεία 5 αστέρων (Sani Resort δυτικά του ακινήτου, Aegean Melathron Thalasso Spa Hotel, Posidi Holidays Resort & Suites Hotel, Theoplano Imperial Palace Hotel, Potidaia Istion Club κ.λπ) και υψηλής ποιότητας παραθεριστικές κατοικίες» (3) (έμφαση Ε.Λ.). Είναι γνωστό, ότι οι διαδικασίες του ΤΑΙΠΕΔ για την πώληση των 916 στρεμμάτων επισπεύδονται, ώστε να έχει ολοκληρωθεί η πώληση μέσα στο 2022.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι δεν είναι μόνο τα στρέμματα που παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ, αλλά ότι υπάρχει σχέδιο για κλείσιμο της φυλακής και πώληση της υπόλοιπης έκτασης. Έτσι, ο παλαιότερος, παραγωγικότερος και πιο ανθρώπινος θεσμός του ελληνικού συστήματος πνέει τα λοίσθια. Ο θεσμός για τον οποίο το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα θα έπρεπε να είναι περήφανο και να αναπτύξει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ο θεσμός που ίδρυσε ο οραματιστής Παναγής Σκουριώτης το 1925, αργοπεθαίνει.
Οι αγροτικές φυλακές έχουν μικρότερο κόστος λειτουργίας από τις κλειστές φυλακές, έχουν έσοδα από την παραγωγή η οποία μπορεί με την κατάλληλη υποστήριξη να αναπτυχθεί και έχουν ευεργετική επίδραση στους κρατουμένους. Ειδικά η φυλακή Κασσάνδρας, με βάση όσα πρόσφατα στοιχεία μπόρεσα να βρω, έχει την εξής παραγωγή: 40 αγελάδες που παράγουν 120 τόνους γάλα και γεννούν 30 μοσχαράκια ετησίως, 125 πρόβατα που παράγουν 8 τόνους γάλα, 120 κατσίκες που παράγουν 10 τόνους γάλα και γεννούν 150 ερίφια τον χρόνο, 30 χοιρομητέρες που γεννούν ετησίως 400 γουρουνάκια και 600 κότες που παράγουν 130.000 αυγά τον χρόνο. Στις φυλακές λειτουργεί επίσης τυροκομείο που παράγει 8 τόνους γραβιέρα και 6 τόνους φέτα, καθώς και αρτοποιείο το οποίο παράγει 25 τόνους ψωμί.
Η φυλακή παράγει ακόμη λαχανικά, όπως 20 τόνους ντομάτες, μαρούλια, μελιτζάνες, πιπεριές, πατάτες, μπρόκολα και κουνουπίδια, σιτάρι και κριθάρι (230-270 κιλά/στρέμμα), καλαμπόκι (830 κιλά/στρέμμα), σανό (800 κιλά/στρέμμα, κτηνοτροφικά κουκιά (100 κιλά/στρέμμα). Μέρος των σιτηρών αλέθεται στον μύλο των φυλακών και χρησιμοποιείται για τη σίτιση των ζώων. Στις φυλακές Κασσάνδρας οι κρατούμενοι καλλιεργούν αμπέλια, τα οποία παράγουν περίπου 4 τόνους σταφύλι, και τέλος, παράγουν περί τα 1000 κιλά ελαιόλαδο κατά μέσον όρο ετησίως. Ο προϋπολογισμός της φυλακής κυμαίνεται στις 500 χιλ.-550 χιλ. ευρώ και τα τελευταία χρόνια καταγράφονται κέρδη. Τα κέρδη από τις φυλακές της Κασσάνδρας αλλά και από τις υπόλοιπες αγροτικές φυλακές διαχειρίζεται ειδική επιτροπή. Μέρος των εσόδων τους χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της φυλακής (π.χ. συντήρηση και αγορά μηχανημάτων, εργαλεία), ενώ τα υπόλοιπα κατατίθενται σε λογαριασμό του υπουργείου Δικαιοσύνης (Προ.Πο. τώρα) και χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης στις φυλακές της χώρας (4).
Οι αγροτικές φυλακές Κασσάνδρας σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης εφαρμόζουν πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και βελτίωσης στην αειφόρο χρήση ενέργειας. Γι’ αυτές τις δράσεις έλαβαν το 2014 το χάλκινο «Ευρωπαϊκό βραβείο αειφόρου ενεργειακής ανάπτυξης σωφρονιστικών ιδρυμάτων- European Substainable Energy Awards for Prisons (E-SEAP)».
Οι αγροτικές φυλακές όμως έχουν απαξιωθεί τα τελευταία 15 χρόνια. Για όλους τους λόγους που προαναφέρθηκαν, αλλά και επειδή ειδικά με την οικονομική κρίση αγροτικές εκτάσεις που τους ανήκουν ξεπουλιούνται, όπως της Κασσάνδρας, ενώ με το επιχείρημα της αποσυμφόρησης των υπόλοιπων φυλακών τμήματά τους μετατρέπονται σε κλειστές φυλακές.
Παρά λοιπόν την οριακά ανεκτή κατάσταση των κλειστών καταστημάτων κράτησης στην χώρα είναι σκόπιμο, είναι ωφέλιμο για την κοινωνία να προσπαθεί τώρα η όποια κυβέρνηση να καταστρέψει αυτή την τόσο πετυχημένη κατηγορία καταστημάτων κράτησης, των αγροτικών φυλακών;
Αντί της καταστροφής, δεν θα έπρεπε να ενισχυθούν οι καλλιέργειες και η απόδοσή τους; Δεν θα έπρεπε να προσληφθεί προσωπικό και να συντηρηθούν οι κτιριακές και παραγωγικές της υποδομές; Με αυτό τον τρόπο, οι αγροτικές φυλακές δεν θα εξυπηρετούσαν τη διατήρηση της σωματικής και ψυχικής υγείας των κρατουμένων και θα τους προετοίμαζαν να είναι ωφέλιμα κοινωνικά στοιχεία όταν απολυθούν; Προτιμούν οι ελληνικές κυβερνήσεις να απολογούνται συνεχώς για την κατάσταση των ελληνικών φυλακών στην Επιτροπή κατά των βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης, αντί να επεκτείνουν επιτυχημένους θεσμούς;
Εάν ισχύουν όσα εκτέθηκαν πιο πάνω και διακοπεί η λειτουργία της αγροτικής φυλακής Κασσάνδρας, θα είναι οπισθοδρόμηση και ανεπανόρθωτο πλήγμα τόσο για τον θεσμό όσο και για την κοινωνία. Εφεξής καμία κυβέρνηση και κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα δικαιούται να προτείνει και να συζητεί για εναλλακτικές μορφές έκτισης των ποινών κατά της ελευθερίας, παρά μόνο για σκοτεινές φυλακές σαν αυτή που έκλεισαν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Τιμητικός τόμος για τον Α.Μαγγανά, Παπαζήσης, Αθήνα 2018, σελ. 157-158.
12°
