Ο Κώστας Κυριακόπουλος γράφει για την οργασμική σχέση της δημοσιογραφίας και του κοινού που καταναλώνει το προϊόν της με το «κακό».
Στην κοινωνιολογία των Μέσων Ενημέρωσης υπάρχει ένας όρος που περιγράφει όσα ζούμε όλη αυτήν την τελευταία περίοδο. Είναι η «συμβολική βία». Όπως εξηγούσε ο Pierre Bourdieu, σε δύο τηλεοπτικές του διαλέξεις στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών του υποχρεώσεων σε φοιτητές δημοσιογραφίας του College de France στα μέσα της δεκαετίας του 1990, «συμβολική βία είναι η βία η οποία ασκείται με τη σιωπηρή συνενοχή εκείνων που την υφίστανται και, συχνά, εκείνων που την ασκούν, εφόσον ούτε οι μεν ούτε οι δε έχουν επίγνωση ότι την ασκούν ή την υφίστανται».
Οι εικόνες από το έγκλημα στα Γλυκά Νερά, οι επακόλουθες από την Αλόννησο, τα στρατοπεδευμένα δημοσιογραφικά πηγαδάκια έξω από το σπίτι, οι εκκλήσεις για την αποχώρησή τους, η τεχνητή εξοικείωση με τις λεπτομέρειες της ζωής του «Μπάμπη» στη φυλακή και διάφορα άλλα, είναι -σε κάθε περίπτωση- εκδοχές αυτής της «συμβολικής βίας» με την οποία Μέσα και κοινό έχουν «υπογράψει» ένα μυστηριώδες σύμφωνο κοινής αποδοχής.
Στις αρχές και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 η παραδοσιακή έντυπη-κατά κύριο λόγο δημοσιογραφία- έβλεπε να χάνει το αποκλειστικό της προνόμιο από την ιδιωτική τηλεόραση. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα της εποχής στον χώρο των ελληνικών media, είχαν κάθε λόγο να δαιμονοποιούν το νέο Μέσο καθώς έβλεπαν τις γοργόνες της διαφήμισης να στρέφουν αλλού τα σαγηνευτικά χαμόγελά τους. Και έτσι έγινε, η τηλεόραση κέρδισε και καλά έκανε καθώς οι δεινόσαυροι δεν έχασαν το παιχνίδι με την ύπαρξη επειδή κόλλησαν ασθένειες αλλά επειδή δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Και έτσι οι εφημερίδες έχαναν τον κόσμο κάτω από τα πόδια τους με όλες τις συνέπειες στην αγορά της έντυπης ενημέρωσης στην Ελλάδα, άλλοτε θετικές και άλλοτε τραγικές για τις ζωές χιλιάδων εργαζομένων. Παρ’ όλα αυτά η τηλεόραση -εκτός ελαχίστων περιπτώσεων- δεν κατόρθωσε να διασώσει αυτό που κατά κόρον μεταφέρει μαζί του ο ποιοτικός έντυπος Τύπος και η δημοσιογραφία την οποία πρεσβεύει: Την πρόνοια της προστασίας της αξιοπρέπειας.
Η εποχή εκείνης της τηλεόρασης παρήλθε και στα μέσα των 00s ένας άλλος ψηφιακός, διαδικτυωμένος κόσμος της ενημέρωσης άρχισε να ανατέλλει. Στην Ελλάδα αρχίσαμε να τον βλέπουμε λίγο πιο καθαρά λίγο μετά το 2010. Αναμφίβολα αυτό το νέο τοπίο σκόρπιζε αισιοδοξία σε όλους όσοι βλέπαμε το τέλος της δημοσιογραφίας, όπως την ξέραμε. Όχι ότι θα έχανε στοιχεία του DNA της, όπως το να συνεχίσει να είναι ένα από τα βασικότερα «εργαλεία κατασκευής πραγματικοτήτων» αλλά ότι θα ταραζόταν -με κάποιους τρόπους- η μονόδρομη διαδικασία αυτής της κατασκευής. Ελπίζαμε ότι οι καταναλωτές των ειδήσεων θα αποκτούσαν -με κάποιους τρόπους- εργαλεία αν όχι αντίδρασης, τουλάχιστον παρέμβασης και διόρθωσης, της «συμβολικής βίας». Τι citizen journalism, ακούγαμε, διαβάζαμε και μελετούσαμε, τι community management, τι multimedia producers που λόγω της υποσχόμενης συμμετοχής του κοινού στη διαμόρφωση των ειδήσεων, είχε εφευρεθεί και ο όρος «produsers». Τι πράματα και θάματα…
Ανεξάρτητα από το πώς εξελίχθηκε η κατάσταση, με τα θετικά της αλλά και τις σφοδρές απογοητεύσεις που ακολούθησαν, αυτή που φαίνεται να παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των ετών είναι η οργασμική σχέση της δημοσιογραφίας και του κοινού που καταναλώνει το προϊόν της με το «κακό». Καθώς και η πολλαπλώς οργασμική αίσθηση ότι αυτό συμβαίνει πάντα στους άλλους. Αυτή, λένε οι ειδικοί, ότι είναι η βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε το γνωστό «If it bleeds it leads».
Από αυτά, τα «παραδοσιακά» και ολίγον couleur locale μέχρι τη σημερινή παντοκυριαρχία της μεταπραγματικότητας και όλων των άλλων ενδείξεων της «οργής των ηλιθίων που έχει κατακλύσει τον κόσμο», που θα έλεγε ο Μπερνανός, έχει κυλήσει πολύ νερό. Τόσο πολύ που μαζί με τις κοτρόνες των πολιτικών σκοπιμοτήτων παρασύρουν και διασπείρουν στο χάος της πληροφόρησης τόνους ανορθολογισμού και ατεκμηρίωτης αρλούμπας. Κάτι ξέρει και ο Πικάσο που γλίστρησε από το πεζούλι της ΕΛ.ΑΣ. και πέτυχε τον Παππά (της ΧΑ) κατακούτελα…
12°
