Ενδοδημοσκόπηση για την πρόσφατη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης

Αναγνωρίζω ότι ο παραπάνω τίτλος ξενίζει, είναι αλλόκοτος. Δεν θέλει όμως ιδιαίτερη ευφυΐα για να διακρίνει κανείς ότι πρόκειται για σύζευξη δύο γνωστών και δόκιμων λέξεων. 

Επινόησα ξαφνικά το νεοπαγή αυτόν όρο στο πλαίσιο συζήτησης για την πρόσφατη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης (ακριβέστερα Νετανιάχου-Χαμάς, που αμφότεροι επεδίωκαν οφέλη από την ένταση). Σκεφτόμουν λοιπόν ότι η Ελλάδα, με τα τωρινά γεωπολιτικά δεδομένα της (ένταση με την Τουρκία) εξωθείται τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολύ να «στρατοπεδεύει» με την πλευρά του Ισραήλ. Πολύ διαφορετική κατάσταση από τη δεκαετία του 1980, όπου είχε την άνεση (για να μην πούμε πολυτέλεια) να συντάσσεται με τον τότε ηγέτη των Παλαιστινίων, Αραφάτ. Αλλά έκτοτε συνέβησαν πολλά: κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αποδυνάμωση του «Τριτοκοσμικού» πόλου, δυναμική εμφάνιση του ισλαμικού φονταμενταλισμού, ανταγωνισμός της ισλαμιστικής Χαμάς με την πιο μετριοπαθή παραδοσιακή Φατάχ στους κόλπους των Παλαιστινίων. Ευλόγως η Ελλάδα προσπαθεί να συγκεράσει την πρόσφατη προσέγγισή της με το Ισραήλ με την εμπεδωμένη στην κοινή γνώμη άποψη ότι οι Παλαιστίνιοι δικαιούνται να έχουν δικό τους κράτος, και ότι πρακτικές όπως η εκδίωξή τους από τη γη και τα σπίτια τους είναι απαράδεκτες. Τέτοιου είδους ασκήσεις πολιτικής ισορροπίας είναι δύσκολες στη χώρα μας, αλλά απείρως πιο ζόρικες σε φιλοδυτικά αραβικά κράτη όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ευτυχώς που ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ εγκαταλείπει την επί Τραμπ άνευ όρων στήριξη στον Νετανιάχου (που πρόσφατα αντικαταστάθηκε), εγκαινιάζοντας μια πολιτική πιέσεων για επίλυση του Παλαιστινιακού. 

Καθώς λοιπόν η κουβέντα περιστρεφόταν γύρω από την ελληνική κοινή γνώμη, σκέφτηκα το εξής: μπορεί κάποιος μελετητής να διαπιστώσει, με τη βοήθεια ερωτηματολογίου, ότι ένα πολύ σεβαστό ποσοστό Ελλήνων στηρίζει τα αιτήματα των Παλαιστινίων. Αλλά τα ευρήματα μιας τέτοιας δημοσκόπησης δεν θα διαφέρουν πολύ από τα πορίσματα μιας ενδοσκόπησης. Αρχίζοντας από μένα τον ίδιο: ενώ καταλαβαίνω τη σύμπλευση της Ελλάδας με το Ισραήλ σε πολλούς τομείς, δεν μπορώ να μην αντιδρώ σε ισραηλινές πρακτικές τύπου απαρτχάιντ. Ανάλογες ψυχολογικές αναλύσεις θα έβρισκαν σε ουκ ολίγους Έλληνες μικρές, μεγάλες ή και τεράστιες δόσεις αντισημιτισμού, που είναι παρών σε όλο το πολιτικό φάσμα. Στην ακροδεξιά εκδοχή του, σημειωτέον, αντιμετωπίζει ένα δυσεπίλυτο γρίφο: πώς να συμφιλιώσει μια πρωτόγονη εθνικιστική τουρκοφαγική  προδιάθεση με τον βαθύτατο αντισημιτισμό, τη στιγμή που αυτοί οι δύο «εχθροί» βρίσκονται σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης; (Βλέπε ενδεικτικά ρητορεία Ερντογάν από τη μια, αντιτουρκικές/φιλελληνικές δηλώσεις  υιού Νετανιάχου από την άλλη). Εν ολίγοις, τόσο μια συμβατική δημοσκόπηση, όσο και μια ειλικρινής ενδοσκόπησή μας ως προς το θέμα αυτό θα κατέληγαν σε παρόμοια πορίσματα: μιας αμφιθυμίας, μιας άβολης συνύπαρξης διαφορετικών προδιαθέσεων και απόψεων. 

Υπερήφανος με το καινούργιο αυτό αναλυτικό εργαλείο της «ενδοδημοσκόπησης» που επινόησα, βάλθηκα να το εφαρμόσω και σε άλλα θέματα, διαφορετικά. Για παράδειγμα, η πανδημία: πώς να μη συμφωνεί κανείς με τις απαγορεύσεις, αλλά και πώς να μη δυσανασχετεί με τους πρωτόγνωρους περιορισμούς; Πάλι εδώ οι διαφορετικές εσωτερικές φωνές μας αντανακλώνται τρόπον τινά σε δημοσκοπικά ευρήματα, όπου σε άλλους υπερτερεί η φωνή της προφύλαξης και σε άλλους (ψυχολογικά/ηλικιακά διαφορετικούς) η προάσπιση  βασικών ατομικών ελευθεριών. Ανάλογα ισχύουν και ως προς την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών, ιδίως σε ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων: η επιβολή ξενίζει, όμως και οι ανεμβολίαστοι  υγειονομικοί σε δαιμονίζουν. Ενδοσκοπικός όσο και δημοσκοπικός διχασμός…  

Πιο πίσω στον χρόνο, ας εξετάσουμε υπ’ αυτό το πρίσμα το τραυματικό δημοψήφισμα του 2015. Μέσα στο ποσοστό τότε του ΟΧΙ υπήρχε ασφαλώς ένα κομμάτι (ανιχνεύσιμο δημοσκοπικά, όσο και ενδοσκοπικά) συμπολιτών μας που θέλανε μεν να εκφράσουν το «αδούλωτο» πνεύμα τους διαμαρτυρόμενοι προς την «Ευρώπη», αλλά δεν θα αποδέχονταν εύκολα τις συνέπειες τυχόν Grexit (οικονομική κατραπακιά). Βυθομετρώντας αυτήν ακριβώς την κάπως σύνθετη Ελληνική ψυχολογία, η τότε κυβέρνηση ορθώς έκρινε ότι, αν μη τι άλλο για λόγους δικής της αυτοσυντήρησης, όφειλε να συμβιβαστεί.  

Υποπτεύομαι ότι κάποιος εξ επαγγέλματος δημοσκόπος (και ουχί ερασιτέχνης όπως εγώ) θα έκανε την εξής παρατήρηση: υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου δεσπόζει μια στάση, μια γνώμη, μια αντίδραση, ενώ η διαφορετική προσέγγιση είναι βαθιά καταχωνιασμένη και δύσκολα ανιχνεύσιμη. Όντως. Εδώ μάλλον ενδείκνυται η αμιγής, καθαρή ενδοσκόπηση (ενδεχομένως ψυχαναλυτικού τύπου) στον ατομικό και κατ’ επέκταση συλλογικό ψυχισμό. Ανίχνευση του ερεβώδους… Τα ευρήματά της ενδέχεται να αναδυθούν στην επιφάνεια, δημοσκοπικά πλέον, σε κάποια μελλοντική στιγμή. 

Υποψιάζομαι ότι η μελέτη και πολλών άλλων ζητημάτων επιδέχεται αυτής της διπλής παράλληλης προσέγγισης, όπου το «προς τα έξω» (δημο) συναντά το «προς τα μέσα» (ενδο). Μπορεί μάλιστα αυτή η φρεσκότατη ανακάλυψη να έχει ήδη επινοηθεί και να μην κομίζω ουδεμίαν γλαύκα εις Athens Voice.