Μιρβάις Σαμάντι: Το Αφγανιστάν χρειάζεται συνεργασία

Όταν ήμουν πολύ νέα διέσχισα το Αφγανιστάν με ένα σαραβαλιασμένο λεωφορείο πηγαίνοντας στο Κατμαντού. Λίγο νωρίτερα, το καλοκαίρι του 1972, ο φίλος μου ο Στέφαν περιπλανιόταν επί τρεις μήνες μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη από την Καμπούλ στο Κανταχάρ κι από το Κανταχάρ στη Χεράτ στα σύνορα με το Ιράν — που τότε λεγόταν Περσία. Όλα έχουν αλλάξει από τότε που το Αφγανιστάν ήταν σταθμός του hippie trail: μερικά πράγματα άλλαξαν προς το καλύτερο, άλλα προς το χειρότερο. Το Αφγανιστάν πριν από τη σοβιετική εισβολή του 1979 δεν υπάρχει πια, όπως δεν υπάρχει πια η «Περσία». Προσπαθώντας να καταλάβω γιατί συμβαίνουν όσα συμβαίνουν και να πάρω μια ιδέα για όσα πρόκειται να συμβούν, κάνω κάποιες ερωτήσεις στον Αφγανό πρέσβη Μιρβάις Σαμάντι, ο οποίος, προτού έρθει στην Ελλάδα, υπηρέτησε σε διπλωματικές θέσεις στην Αυστραλία, στην Τουρκία και στις ΗΠΑ. Η σύντομη αυτή συζήτηση έγινε ενώ ο Αφγανός πρόεδρος Ασράφ Γκάνι επισκέπτεται τον Τζο Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον.

Το Αφγανιστάν πέρασε από πολλές περιπέτειες στο πέρασμα των αιώνων αλλά μετά το φιλοσοβιετικό πραξικόπημα στη δεκαετία του 1970 η κατάσταση εκφυλίστηκε και οι ΗΠΑ ενίσχυσαν τους μουτζαχεντίν. Μέρος των οποίων εξελίχθηκαν στους Ταλιμπάν.
Οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν παραβιάζοντας κάθε διεθνή κανόνα. Οι Αφγανοί δεν θα μπορούσαν να αποδεχτούν κάτι τέτοιο. Οπότε συσπειρώθηκαν γύρω από τους μουτζαχεντίν… Ήταν αναπόφευκτο. Πριν από το φιλοσοβιετικό καθεστώς, οι αφγανικές κυβερνήσεις ήταν νόμιμες• ύστερα, στη διάρκεια της σοβιετικής παρουσίας, οι Αφγανοί έχασαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν: την ειρήνη. Και παραλλήλως, άρχισαν να δημιουργούνται πυρήνες των Ταλιμπάν στο Πακιστάν.

Τώρα που αποχωρούν όλοι οι ξένοι, πώς θα αντιμετωπίσετε τους Ταλιμπάν; Έχουν ήδη καταλάβει 80 από τις 421 επαρχίες της χώρας. Υπάρχουν περιοχές όπως η Γκαζνί και η Χελμάντ όπου φαίνεται πως έχουν λαϊκά ερείσματα.
Κάποτε θα έφευγαν τα ξένα στρατεύματα, δεν θα μπορούσαν να παραμείνουν για πάντα… Αλλά το ότι οι Ταλιμπάν καταλαμβάνουν εδάφη δεν σημαίνει ότι θα μπορέσουν να τα διατηρήσουν. Οι Ταλιμπάν είναι δύναμη καταστροφής: καταστρέφουν ό,τι έχει απομείνει από τη δημόσια περιουσία κι από τις υποδομές. Καταστρέφουν την ίδια τους τη χώρα. Η μοναδική ελπίδα είναι ότι, με την πλήρη αποχώρηση των ξένων στρατιωτών, Αμερικανών και νατοϊκών, δεν θα έχουν πια καμιά δικαιολογία για τρομοκρατικές επιθέσεις: υποτίθεται ότι με την τρομοκρατική τους δράση διαμαρτύρονται για την ξένη παρουσία στο Αφγανιστάν. Οπότε θα δούμε πώς θα αντιδράσουν. Όσο για τα λαϊκά ερείσματα νομίζω ότι οι Αφγανοί στηρίζουν όποιον υπόσχεται ειρήνη. Στη δεκαετία του 1980 οι αντάρτες κατά των Σοβιετικών υπόσχονταν ειρήνη. Σήμερα, οι Ταλιμπάν έχουν εμπλακεί σε ανταρτοπόλεμο, άρα είναι δύσκολο να πείσουν τον λαό ότι ενδιαφέρονται για την ειρήνη.

Πιστεύετε ότι υπάρχει περιθώριο συνεργασίας με τους Ταλιμπάν; Σίγουρα η επίσημη κυβέρνηση δεν μπορεί να τους αγνοήσει.
Οι Ταλιμπάν είναι μέρος της αφγανικής πραγματικότητας. Αλλά, οι συνομιλίες στην Ντόχα που έγιναν με τη βοήθεια Αμερικανών αξιωματούχων και με σκοπό ανακωχή και κάποιο «κώδικα συμπεριφοράς», έφτασαν σε αδιέξοδο. Γενικά είναι πάρα πολύ δύσκολο να συνεννοηθεί κανείς με τους Ταλιμπάν. Ο πρόεδρος  Γκάνι τούς έχει προτείνει να δεχθούν την προκήρυξη εκλογών στις οποίες δεν θα κατέβει ο ίδιος, αλλά δεν έχουν απαντήσει. Δεν τους ενδιαφέρουν οι θεσμικές διαδικασίες όπως οι εκλογές και οι συνεργασίες∙ ούτε έχουν κάποιο σχέδιο για το μέλλον. Κυρίως δεν τους ενδιαφέρουν οι εκλογές με διεθνή παρακολούθηση και έλεγχο από τον ΟΗΕ. Δεν είναι δυνατόν να διενεργήσουμε εκλογές χωρίς διεθνή έλεγχο που να εξασφαλίζει τη διαφάνεια. Οι Ταλιμπάν δεν ενδιαφέρονται ούτε για την ανοικοδόμηση, ούτε για την ειρήνευση, ούτε για την οικονομία.

Έχουν δική τους οικονομία. Μεταξύ άλλων, το εμπόριο των οπιοειδών.
Το οποίο δεν μπορούμε να αναχαιτίσουμε μόνοι μας. Η αλυσίδα προσφοράς και ζήτησης δεν θα σπάσει χωρίς τη συνεννόηση όλων των ενδιαφερόμενων χωρών και προπάντων των δυτικών χωρών που καταναλώνουν τα ναρκωτικά. Τα κέρδη από το εμπόριο των ναρκωτικών δεν διοχετεύονται στην οικονομία που αφορά όλους τους Αφγανούς: μπαίνουν στην τσέπη των Ταλιμπάν.

Ποιος είναι ο ρόλος του Ερντογάν; Εμπιστεύεστε την Τουρκία που θέλει να παρέμβει στις αφγανικές υποθέσεις όπως και γενικότερα στην πολιτική του ισλαμικού κόσμου;
Νομίζω πως η Τουρκία κατανοεί ότι η ειρήνη συμφέρει όλες τις χώρες της περιοχής. Εμείς οι Αφγανοί, οι περισσότεροι από μας, επιζητούμε τη φιλία των δυτικών χωρών κι αν έχουν κάνει κάποιο λάθος απέναντί μας ήταν ότι για κάποιο χρονικό διάστημα άφησαν ένα κενό εξουσίας το οποίο κατέλαβαν οι Ταλιμπάν. Ξέρω βεβαίως ότι υπάρχουν τριβές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, αλλά εμείς έχουμε καλές σχέσεις και με τις δύο χώρες και ζητάμε βοήθεια τόσο από τους Έλληνες όσο κι από τους Τούρκους. Πιστεύουμε ότι οι Τούρκοι είναι ειλικρινείς απέναντί μας.

Ποιος είναι ο απολογισμός της ξένης παρουσίας στο Αφγανιστάν; Έμειναν για καμιά δεκαριά χρόνια…
Δεν μας βοήθησαν μόνο στρατιωτικά. Μας βοήθησαν θεσμικά: η κυβέρνηση Ασράφ Γκάνι μπόρεσε έτσι να εμποδίσει την επέλαση του σκοταδισμού. Οι Ταλιμπάν είχαν επιβάλει σκληρά ισλαμιστικά μέτρα όπως τον έλεγχο στα μέσα ενημέρωσης ―επί της κυριαρχίας τους υπήρχε μόνο ένα τηλεοπτικό κανάλι, το δικό τους― τον περιορισμό των γυναικών στο σπίτι και την απαγόρευση οποιασδήποτε εκπαίδευσης για τα κορίτσια… Οι Ταλιμπάν δεν κάνουν μόνο τις γυναίκες να υποφέρουν, κάνουν και τους άνδρες…Οι ξένες δυνάμεις μάς βοήθησαν οικονομικά με επενδύσεις: η χώρα μας ήταν κατεστραμμένη από τον εμφύλιο πόλεμο και εξακολουθούμε να έχουμε πάρα πολλές ελλείψεις: για παράδειγμα έχουμε μεγάλη έλλειψη ενέργειας. Γενικά, αν και πολλοί Αφγανοί που επηρεάζονται από τους Ταλιμπάν ανυπομονούσαν να αποχωρήσουν οι ξένες δυνάμεις, είμαστε ευγνώμονες: πολλές δυτικές χώρες δαπάνησαν χρήματα και έκαναν θυσίες για χάρη μας. Σκοτώθηκαν άνθρωποι…

Στο εξής η βοήθεια θα είναι διαφορετικής φύσεως. Αυτό είναι και το περιεχόμενο της σημερινής επίσκεψης του Ασράφ Γκάνι στην Ουάσιγκτον.
Πράγματι, ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο κατά το οποίο θα χρειαστούμε όλη τη βοήθεια που μπορούμε να εξασφαλίσουμε από οποιαδήποτε πηγή. Αυτό που θα θέλαμε να ξέρουν οι Ευρωπαίοι, ιδιαίτερα όσοι είναι νέοι σαν εμένα και δεν έχουν ζήσει το Αφγανιστάν του παρελθόντος, είναι πως δεν βρισκόμασταν πάντοτε σε πόλεμο. Ήμασταν φτωχοί αλλά κάποτε η χώρα μας ήταν τόσο ασφαλής ώστε υποδεχόμασταν πάρα πολλούς ξένους ταξιδιώτες που θαύμαζαν τα τοπία, τους αρχαιολογικούς τόπους, τα φρούτα και τη φιλοξενία μας. Νιώθουμε νοσταλγία για εκείνη την εποχή. Κι αν ευχόμαστε κάτι είναι να ξανάρθει.