Ο ανορθολογισμός στον δημόσιο βίο

Στο κοινωνικό σώμα καθρεφτίζονται οι κυρίαρχες, και όχι μόνο, αντιλήψεις κάθε εποχής. Αποτυπώνονται οι τάσεις που το διαπερνούν. Έτσι μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε σε ποιο μήκος κύματος κινούνται οι πολίτες. Να έχουμε εικόνα των θεατών και αθέατων πλευρών. Και το σημαντικότερο, να αντιλαμβανόμαστε τις συνεχείς μεταβολές.

Έπειτα από δύο απανωτές κρίσεις (οικονομική και υγειονομική) η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε στάση αναμονής. Παρακολουθεί και προσέχει ό,τι συμβαίνει γύρω της και προπαντός προσδοκά την έξοδο σε ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον.

Μολονότι η χρεοκοπία κι η πανδημία ανέτρεψαν σταθερές, θέτοντας ζωτικά ερωτήματα, ο καθένας μας κρίνει και αξιολογεί με διαφορετικό τρόπο τις αλλαγές και τις εξελίξεις. Και τούτο διότι τα βιώματα, αλλά και τα φορτία −αξιακά, πολιτισμικά, ιδεολογικά, πολιτικά− δεν ταυτίζονται. Ιδιαίτερα τώρα που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν καταλυτικό ρόλο. Ακόμη και μια ανούσια ή σαχλή ανάρτηση μετατρέπεται σε μέγα θέμα, τραβώντας το ενδιαφέρον πολλών. Το χειρότερο, επισκιάζει τα ουσιώδη. Καλλιεργεί την αδιαφορία και την απάθεια γι’ αυτά. Συντηρεί φοβικά σύνδρομα. Ενισχύει τον κυνισμό.

Ουσιαστικά, πρόκειται για κρίση ταυτότητας. Ο αποκαλούμενος σύγχρονος τρόπος ζωής δεν συμβαδίζει κατ’ ανάγκην με την πρόοδο. Μάλιστα, αρκετές φορές οδηγεί στην αντίθετη κατεύθυνση. Η δε συντηρητική στροφή δεν αποτυπώνεται πρωτίστως στο πεδίο της πολιτικής. Εξάλλου σήμερα οι διαφορές είναι δυσδιάκριτες.

Η άρνηση του εμβολιασμού είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην πραγματικότητα, καταλύει τις άλλοτε φορτισμένες διαιρέσεις. Οι αρνητές, όποιο επιχείρημα και να επικαλούνται, έχουν ένα βασικό γνώρισμα: κολυμπούν στα θολά νερά του ανορθολογισμού, το οποίο τέμνει το κοινωνικό και πολιτικό σώμα. Θύλακές του υπάρχουν παντού.

Παρά τα όσα μεσολάβησαν στη δεκαετία της οικονομικής κατάρρευσης και στη συνέχεια με τον κορωνοϊό, οι ανορθολογικές αντιλήψεις δεν ξεριζώθηκαν. Το ότι ένα σημαντικό ποσοστό, περίπου το ένα τρίτο των πολιτών, γυρίζει την πλάτη στο εμβόλιο είναι αποκαλυπτικό. Αντίστοιχο ποσοστό αντιδραστικών απόψεων καταγράφεται και σε άλλα μείζονα ζητήματα του δημόσιου βίου.

Πρόκειται για ένα υπαρκτό ρεύμα, που αποπνέει βαθιά συντήρηση. Το ακροατήριό του δεν είναι καθόλου περιορισμένο. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι περνάει κάτω από τα ραντάρ της εγχώριας πολιτικής τάξης. Δεν το εντοπίζει, θεωρώντας το υποδεέστερο, ενώ αποτελεί μεγάλη απειλή.

Η υποτίμηση του αντιεμβολιαστικού κινήματος στη Γαλλία είχε δυσμενείς επιπτώσεις στη σφαίρα της πολιτικής. Η πρωτοφανής αποχή στις περιφερειακές εκλογές της προηγούμενης Κυριακής, που ξεπέρασε το 66%, διόλου τυχαία δεν είναι. Έδειξε πως η ανοχή κι η αδιαφορία γυρίζουν μπούμερανγκ. Δημιουργούν και εντείνουν την κρίση εκπροσώπησης.

Το γεγονός αυτό οφείλει να προβληματίζει εντόνως και τους πολιτικούς ιθύνοντες της χώρας μας. Τμήματα της κοινωνίας αποδεικνύονται επιρρεπή στις ταλαντώσεις, στις ταλαντεύσεις και στις μεταστροφές. Άλλωστε τίποτα δεν μένει στατικό. Ούτε υπαγορεύεται από στερεότυπα και βεβαιότητες. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα συνιστά δείκτη για να κατανοήσουμε συμπεριφορές, προτιμήσεις, αντιφάσεις, ακόμη και παροδοξολογίες.