Το παρελθόν στοιχειώνει το ΠΑΣΟΚ

Αν χαρακτηρίζει κάτι την προεκλογική συζήτηση στο ΚΙΝΑΛ είναι η ιδεολογική και πολιτική ένδεια. Και μόνο ότι οι δύο από τους τρεις δεδηλωμένους υποψήφιους για την ηγεσία, η κ. Γεννηματά και ο κ. Λοβέρδος, προσδιορίζονται στα μίντια σε σχέση με το αν βλέπουν περισσότερο προς τη ΝΔ ή τον ΣΥΡΙΖΑ λέει πολλά. Αν η συζήτηση μάλιστα επικεντρωθεί στο δίλημμα ΠΑΣΟΚ ή ΚΙΝΑΛ, όπως προτείνει ο κ. Λοβέρδος, τότε θα έχουμε την αποθέωση της εσωστρέφειας.

Η συγκυρία βέβαια επιβάλλει τους δικούς της ρυθμούς. Με την πανδημία ακόμα παρούσα, οι συνθήκες δεν είναι οι καλύτερες για έναν πολιτικό διάλογο. Το μείζον ωστόσο είναι ότι το ΠΑΣΟΚ, ακόμα και σήμερα, δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει από το παρελθόν του. Ο χρόνος για τα μέλη και τα στελέχη του μοιάζει να έχει σταματήσει στο 2011.

Όποιος συνομιλήσει με ένα απλό μέλος του κόμματος θα το καταλάβει αμέσως. Ανεξάρτητα από τις όποιες εσωκομματικές διαφορές, όλοι πιστεύουν ότι ζουν μια ιστορική αδικία. Το ΠΑΣΟΚ, λένε, έβαλε πλάτη για να σώσει την Ελλάδα και τώρα το πληρώνει, αντί να αναγνωριστεί η αυτοθυσία του. Μνημόνια, και μάλιστα επαχθέστερα, υπέγραψαν τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ. Μόνο το ΠΑΣΟΚ όμως υπέστη τις συνέπειες.

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος, μόλις προχθές, έδωσε και μια υπαρξιακή διάσταση στο δίλημμα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τότε τα στελέχη του. «Η δική μου πολιτική ζωή», είπε, «παίχτηκε το βράδυ που έπρεπε να πω ναι ή όχι στο εάν θα αναλάβω αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών. Αν θα θυσιάσω την δημοφιλία μου αναλαμβάνοντας το κόστος εξαιρετικά δύσκολων αποφάσεων, τις οποίες ο ελληνικός λαός στη μεγάλη πλειοψηφία του θωρούσε εχθρικές γι’ αυτόν». Και συνέχισε: «Απεδείχθη στη συνέχεια ότι δεν υπήρχε άλλη πολιτική, όλοι οι άλλοι έλεγαν ψέματα. Αλλά η κοινή γνώμη αναζητά δήθεν την αλήθεια και, όταν πεις την πικρή αλήθεια, αυτή ψηφίζει και ξαναψηφίζει το ευχάριστο ψέμα».

Από την σκοπιά της ηθικής αυτή η προσέγγιση δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί. Όταν οι υπόλοιποι λιποτακτούσαν στα Ζάππεια ή διέγραφαν μνημόνια με ένα νόμο και ένα άρθρο, το ΠΑΣΟΚ ήταν η φωνή της ευθύνης. Κι όταν στην πράξη υπονόμευαν τις προοπτικές εξόδου από την κρίση, το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπιζε μόνο του τη μήνι των ψηφοφόρων. Όμως αυτή η προσέγγιση συσκοτίζει την ουσία. Ότι δηλαδή το ΠΑΣΟΚ, στο τέλος, απέτυχε να βγάλει την χώρα από την κρίση. Για την ακρίβεια κατέρρευσε κάτω από την πίεση. Παρέδωσε ουσιαστικά την εξουσία στην αντιπολίτευση. Για το ποιος ή ποιοι φέρουν την ευθύνη υπάρχουν διαφωνίες. Στην καρδιά αυτής της αποτυχίας όμως βρίσκεται η εσωτερική ρήξη στο κόμμα που ξεκίνησε το 2007.

Όπως έδειξε η εκπαραθύρωση του Βαγγέλη Βενιζέλου το 2019, αυτή η ρήξη παραμένει ζωντανή. Με αυτή την έννοια τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμα τις σχέσεις τους με το παρελθόν. Όχι μόνο για να βγάλουν τα σωστά συμπεράσματα από την ήττα αλλά και για να αφήσουν πίσω τους αντιπαραθέσεις που δεν έχουν πια την παραμικρή κοινωνική αναφορά. Φρόντισαν γι’ αυτό το τελευταίο η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ απομυζώντας τις ζωντανές δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη εκφράζει σήμερα πολύ πιο αποτελεσματικά τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις του μεσαίου χώρου. Όσο για την αξιωματική αντιπολίτευση έχει αγκαλιάσει όλους όσους αντιδρούν στην κυβερνητική πολιτική.

Η λύση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μία: να αφήσεις τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους. Να περάσει η ηγεσία στην επόμενη γενιά. Είτε οργανωμένα και με συμφωνία μεταξύ των παλαιών στελεχών. Είτε επειδή ένας νέος δημιουργεί την αναγκαία δυναμική για την πατροκτονία. Και τα δύο φαντάζουν δύσκολα. Το πρώτο επειδή οι φιλοδοξίες παραμένουν αντιστρόφως ανάλογες από την εκλογική δύναμη του χώρου. Το δεύτερο είναι πιο σύνθετο, σίγουρα ωστόσο έχει συμβάλει το ότι η εσωκομματική ζωή του ΠΑΣΟΚ είναι αποστεωμένη, έχει υποστεί τις συνέπειες της δικής του εξόδου εγκεφάλων. Σε αυτές τις συνθήκες η ανάδειξη νέων στελεχών είναι εξαιρετικά δύσκολη. Όχι φυσικά ότι η αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ αρκεί για να αναζωογονηθεί η κεντροαριστερά. Αποτελεί ωστόσο προϋπόθεση.