Εντίτ Κρεσόν: Η ζωή της πρώτης γυναίκας πρωθυπουργού της Γαλλίας. Πώς και γιατί η πρωθυπουργία της έληξε άδοξα το 1992.
Στις 15 Μαΐου 1991, η Εντίτ Κρεσόν, πρώην υπουργός Γεωργίας (1981-83), Εξωτερικού Εμπορίου και Τουρισμού (1983–1984), Αναδιοργάνωσης της Βιομηχανίας (1984-1986) και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων (1988-1990) έγινε πρωθυπουργός της Γαλλίας: ήταν η τελευταία περίοδος της προεδρίας του Φρανσουά Μιτεράν· ο Μιτεράν βρισκόταν σε αποδρομή· ήταν ήδη πολύ άρρωστος και κουρασμένος από τους ίδιους τους Γάλλους. Όπως παλιότερα ο Ντε Γκολ, είχε πια πεισθεί: η Κόλαση είναι οι Γάλλοι. Η θητεία της Εντίτ Κρεσόν διήρκεσε λιγότερο από ένα χρόνο: αν και όσα τράβηξε αυτή η γυναίκα που έφτασε στην κορυφή της γαλλικής πολιτικής δεν περιγράφονται, θα προσπαθήσω να τα περιγράψω με λίγα λόγια.
Όταν έγινε υπουργός Γεωργίας, εκπρόσωποι της δεξιάς και συνδικαλιστές των αγροτών παραπονιούνταν διότι ο Μιτεράν υποτιμούσε τόσο την αγροτιά ώστε είχε διορίσει γυναίκα υπουργό στον αγροτικό τομέα. Α-πα-ρά-δε-κτο. Η ίδια η Κρεσόν δεν τους διευκόλυνε: προσπάθησε (και απέτυχε) να περιορίσει το κυνήγι –ήταν η πρώτη στο Σοσιαλιστικό Κόμμα που έθετε περιβαλλοντικά ζητήματα χωρίς να παίρνει υπόψη τις γαλλικές συνήθειες– ενώ δεν έλειψαν τα επεισόδια με τους κτηνοτρόφους οι οποίοι όταν της επιτέθηκαν δημοσίως, τους απάντησε «έχετε γίνει ίδιοι με τα γουρούνια που εκτρέφετε». Ακολούθησε πανζουρλισμός στην Εθνοσυνέλευση και στα ΜΜΕ: υπενθυμίζω ότι τότε δεν υπήρχαν ηλεκτρονικά δίκτυα.
Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, η ζωή της στο υπουργικό συμβούλιο και στη Βουλή ήταν Γολγοθάς. Οι υπουργοί και οι βουλευτές την αντιμετώπιζαν με καχυποψία και περιφρόνηση, κι εκείνη έβγαζε γλώσσα, πράγμα α-πα-ρά-δε-κτο στα μάτια τους. Παρόμοιο μισογυνισμό έδειχναν οι απλοί πολίτες, αν και όχι όλοι εφόσον η Κρεσόν είχε εκλεγεί επανειλημμένως σε διάφορα αξιώματα. Πάντως, στα τηλεοπτικά ρεπορτάζ της εποχής διαπιστώνουμε πόσο πίσω ήμασταν και πιθανώς πόσο λίγο έχουμε προχωρήσει. Οι δημοσιογράφοι ρωτούσαν ανθρώπους στον δρόμο «πώς σας φαίνεται το ότι ο Μιτεράν επέλεξε γυναίκα πρωθυπουργό;» ― δεν μπορούσα να φανταστώ να ρωτάνε «πώς σας φαίνεται που ο πρόεδρος επέλεξε άνδρα πρωθυπουργό»· εν πάση περιπτώσει, οι απαντήσεις ήταν ποικίλες: αμηχανία, χάχανα, σηκωμένα φρύδια. Κυριαρχούσαν σχόλια όπως: «είναι καλοδιατηρημένη» (αυτό θεωρούνταν «θετικό»: τότε η Κρεσόν ήταν 57 ετών, μεγάλη «για γυναίκα»), «ας ελπίσουμε ότι έχει κάποιον άντρα δίπλα της να τη βοηθάει» και «πλάκα έχει, πρωθυπουργός με κότσο!» Δεν είχε καν κότσο.
Μερικοί, από τη δεξιά κυρίως, την παρομοίαζαν με τη μαντάμ ντε Πομπαντούρ, ως «ευνοουμένη» του Μιτεράν, ενώ ακούγονταν τα συνηθισμένα κακόβουλα κουτσομπολιά που ξεστομίζουν άνδρες και γυναίκες: «Είναι ερωμένη του Μιτεράν…» (Χρησιμοποιούσαν εκφράσεις που δεν γράφονται εδώ). Ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάμε τον μισογυνισμό κάποιων γυναικών: είναι ύπουλος, ακραία ευτελής και δείχνει γιατί δεν προχωρούμε στην ισότητα με τον ρυθμό που θα μπορούσαμε.
Στη μακρά πολιτική της ζωή, από τη δημαρχία της μικρής πόλης Τυρέ της Νέας Ακουιτανίας μέχρι την πρωθυπουργία, η Κρεσόν μιλούσε για πράγματα που κανείς δεν ήθελε να ακούσει: για τους κινδύνους της αποβιομηχάνισης, για το υπερβολικό βάρος της διοίκησης –για το ότι, για παράδειγμα, στα γαλλικά νοσοκομεία υπάρχουν περισσότεροι διοικητικοί υπάλληλοι παρά μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού– για τις διαστάσεις που έπαιρνε η μετανάστευση και ο ισλαμικός κοινοτισμός. Η κυβέρνησή της θέσπισε τον Νόμο-Πλαίσιο περί Πόλεων, ο οποίος είχε στόχο να διασφαλίσει το «δικαίωμα στην πόλη» για όλους και απαιτούσε «τα τοπικά όργανα να παρέχουν συνθήκες διαβίωσης και κατοικίας που να προωθούν την κοινωνική συνοχή και να αποτρέπουν συνθήκες εθνοτικού διαχωρισμού». Με λίγα λόγια, η Κρεσόν έβλεπε τι θα συνέβαινε με το Ισλάμ: φωνή βοώντος εν τη ερήμω και τα λοιπά. Και παρότι, όπως είπα, ήταν από τους πρώτους πολιτικούς που ενδιαφερόταν πραγματικά για το περιβάλλον, στήριζε την πυρηνική ενέργεια, ως «καθαρή», φτηνή και καθ’ όλα διαχειρίσιμη. Από την πλευρά τους, οι Πράσινοι ήθελαν (και εξακολουθούν να θέλουν) κόντρα σε κάθε λογική, να την καταργήσουν –έτσι, η Κρεσόν δεν βρήκε στήριξη ούτε από τους Πράσινους. Γενικά κινούνταν στον χώρο μιας ορθολογικής αριστεράς που επικεντρωνόταν στην παιδεία, στην παραγωγή και στην ελευθερία του λόγου – αυτή η αριστερά δεν υπάρχει πια, την πάτησε το τρένο.
Η πρωθυπουργία έληξε άδοξα: αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμα μετά από τα απογοητευτικά αποτελέσματα των Σοσιαλιστών στις περιφερειακές εκλογές του 1992. Την υπονόμευσαν όλες οι παρατάξεις και βρέθηκε κατηγορούμενη για δωροδοκία, ρατσισμό (επειδή είπε ότι με τις εμπορικές τους πρακτικές οι Ιάπωνες μοιάζουν με κίτρινα μυρμήγκια που προσπαθούν να κατακτήσουν τον κόσμο: τότε η Κίνα δεν είχε γίνει ακόμα ο γίγαντας που έγινε), ομοφοβία (σχολίασε την αγγλοσαξονική παράδοση της ομοφυλοφιλίας αναφερόμενη στον Όσκαρ Γουάιλντ) και ευνοιοκρατία. Οι κατηγορίες τη συνόδευσαν και στο μεταγενέστερο αξίωμά της ως επιτρόπου για την Έρευνα, την Καινοτομία και την Επιστήμη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν υπήρξε καμιά απόδειξη εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά ο λεκές έμεινε.
Αυτή ήταν η Γαλλία και, εν μέρει, αυτή είναι. Aν και οι βρετανικές λαϊκές φυλλάδες κατηγορούσαν και κορόιδευαν τη Μάργκαρετ Θάτσερ, στο βρετανικό Κοινοβούλιο κανείς δεν τολμούσε να εκδηλώσει μισογυνισμό γαλλικού τύπου: το να κρατάς τα προσχήματα, το να εφαρμόζεις κάποιον κώδικα κοινωνικής συμπεριφοράς είναι ήδη ένα βήμα. Πριν από λίγες μέρες, μέλος του δημοτικού συμβουλίου της πόλης Πεμπόλ της Νορμανδίας, απευθύνθηκε στη δήμαρχο λέγοντας «άκουσέ με κοτούλα μου»: απόρησα με την επιείκειά της· στη θέση της θα απαντούσα «σε ακούω, αν και γρυλίζεις σαν το γουρούνι που είσαι» όπως ίσως θα έκανε η Εντίτ Κρεσόν που είχε εικόνες από γουρούνια.
Η Εντίτ Κρεσόν ήταν η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός και μέχρι σήμερα είναι η τελευταία. Αυτά.
11°
