Γιατί κάποιοι πολίτες δεν εμβολιάζονται;

Τις τελευταίες μέρες οι ειδικοί επιδημιολόγοι συσκέπτονται για τα πιθανά σενάρια εξέλιξης της πανδημίας ως το τέλος του φθινοπώρου. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι αν σε κάθε χώρα δεν εμβολιαστεί ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό πολιτών, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί το πολυπόθητο τείχος ανοσίας και να απαλλαγούμε από τις μάσκες ή την αναγκαιότητα νέων περιοριστικών μέτρων στο άμεσο μέλλον.

Η αύξηση πιθανότητας σοβαρής ασθένειας από τον ιό αφορά βέβαια όσους δεν θα έχουν εμβολιαστεί, οι αρνητές του εμβολίου είναι αυτοί που πραγματικά κινδυνεύουν να εισαχθούν σε κάποιο νοσοκομείο. 

Αν και οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε την παραμικρή αμφιβολία πως η κύρια ασπίδα προστασίας κατά της Covid-19 είναι το εμβόλιο –υπάρχουν αυτοί που εξακολουθούν να λένε «όχι» στον εμβολιασμό.

Αρκετοί πολίτες θεωρούν ότι το εμβόλιο προστατεύει απλώς τους ίδιους από την πιθανότητα να ασθενήσουν και πως είναι συνεπώς προσωπική επιλογή του καθενός να αποφασίσει πώς θα χειριστεί ένα θέμα που επηρεάζει αποκλειστικά τον ίδιο.  

Αυτό που δεν συνειδητοποιούν είναι πως ο εμβολιασμός αφορά επίσης την υποχρέωση όλων των πολιτών να προστατέψουν το κοινωνικό σύνολο και κυρίως όσους απαγορεύεται να εμβολιαστούν για λόγους υγείας καθώς και τα παιδιά για τα οποία δεν προβλέπεται εμβολιασμός. Από τη μία έχουμε δηλαδή να σκεφτούμε το προσωπικό μας όφελος και από την άλλη να λάβουμε υπόψη μας το καλό της κοινότητας, ακόμα και αν αυτό ενέχει ένα ελάχιστο ποσοστό προσωπικού ρίσκου. 

Για τους περισσότερους από εμάς οι δύο αυτοί στόχοι συμπίπτουν –η υγεία του κοινωνικού συνόλου ενισχύεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που διασφαλίζεται και η υγεία του ατόμου, δηλ. μέσω του εμβολιασμού. Δεν ισχύει όμως το ίδιο στο μυαλό των αρνητών του εμβολίου.

Οι πολίτες που δεν εμπιστεύονται την Κυβέρνηση ή το Σύστημα Υγείας και φοβούνται υπερβολικά για το τι μπορεί να τους συμβεί μετά τον εμβολιασμό, όσοι έχουν επηρεαστεί από τις δεκάδες ανυπόστατες θεωρίες συνωμοσίας που υπάρχουν από την εποχή που δημιουργήθηκαν τα εμβόλια, αυτοί που δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να αξιολογήσουν ορθά τις πληροφορίες που τους παρέχονται για τα εμβόλια κατά της Covid-19,  καθώς και όσοι συνηθίζουν να αποποιούνται τις ευθύνες τους, αφήνοντας τον εαυτό τους εκτεθειμένο σε οποιονδήποτε  κίνδυνο για την υγεία τους, αλλά απαιτώντας παράλληλα να τους αναλάβει, αν αρρωστήσουν, ένα παντοδύναμο κράτος-σωτήρας, συνιστούν τις βασικές ομάδες αρνητών του εμβολίου. 

Δεν είναι τυχαίο ότι στη Βρετανία και το Ισραήλ οι πολίτες ανταποκρίθηκαν αμέσως στο κάλεσμα των Κυβερνήσεων τους για εμβολιασμό αφού σε αυτά τα κράτη η ταυτότητα του πολίτη συνδέεται άρρηκτα με την τύχη του κοινωνικού συνόλου όπως αυτό ορίζεται από το κράτος και την ιστορία του. Όπως είναι ευρέως γνωστό από την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, οι Βρετανοί έχουν μάθει να λειτουργούν συλλογικά όταν η ίδια η χώρα τους βρίσκεται σε κίνδυνο, θέτοντας στο περιθώριο εσωτερικές έριδες προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένας ορατός κίνδυνος. Όπως επίσης γνωρίζουμε, δεν συνέβη το ίδιο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπου συχνά η αρχική σύμπνοια έδωσε τη θέση της σε συγκρουόμενα πολιτικά ή ιδεολογικά πάθη.

Έχει ενδιαφέρον ότι όταν το 2013 ξέσπασε επιδημία πολιομυελίτιδας στο Ισραήλ, υπήρξαν αρχικά αρκετοί γονείς που αρνήθηκαν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, κυρίως διότι αυτό φαίνεται να αντιτίθεται σε αρχές του θρησκευτικού δόγματος που διέπει την πίστη των Υπερορθόδοξων Εβραίων. Η κυβέρνηση ανέπτυξε αμέσως μια ενημερωτική καμπάνια η οποία, εκτός από τους κινδύνους της απουσίας εμβολιασμού για τα παιδιά, δεν παρέλειπε να τονίζει και την παράμετρο της αγάπης προς την κοινότητα και τη σημασία της απόφασης του ατόμου να συμμετάσχει στην διασφάλιση της ευημερίας του συνόλου. Η επιτυχία της καμπάνιας οδήγησε και στην τάχιστη αντιμετώπιση της επιδημίας της πολιομυελίτιδας.

Ίσως στη χώρα μας -παρά την έμφαση στην προσωπική ευθύνη- η αξία της ατομικής μας πράξης για το κοινωνικό σύνολο, να μην έχει τονιστεί αρκετά, καθώς οι περισσότερες συζητήσεις με αρνητές του εμβολίου τελειώνουν συνήθως με αναφορά στο νόμο και το αναφαίρετο δικαίωμα της προσωπικής επιλογής. Η ηθική υποχρέωση του πολίτη να στέκεται αλληλέγγυος προς τους συμπολίτες του, ξεπερνώντας τις όποιες φοβίες του, και να μην περιμένει πάντα από τους άλλους να τον σώσουν, αποποιούμενος τις δικές του ευθύνες, δεν έχει ίσως αναδειχθεί όσο θα έπρεπε από επιστήμονες, πολιτικούς και δημοσιογράφους που αγωνίζονται υπέρ της διάδοσης του εμβολιασμού. 

Παράλληλα, η προσπάθεια επιμόρφωσης των πολιτών ώστε να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις που πηγάζουν από άγνοια ή από την πλύση εγκεφάλου που έχουν υποστεί από επιτήδειους συνωμοσιολόγους, δεν πρέπει να σταματήσει. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν τους αρνητές περιθωριοποιημένους τύπους που δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθείς μαζί τους -εφόσον οι ίδιοι εμβολιάζονται πιστεύουν πως δεν έχει σημασία τι κάνουν ή δεν κάνουν οι υπόλοιποι. Η αλήθεια όμως είναι ότι τα ποσοστά μας δίνουν μια διαφορετική εικόνα που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την προσπάθειά μας να βγούμε σύντομα από την πανδημία. 

Τα δεδομένα που έχουν δημοσιοποιηθεί από την πρόοδο του εμβολιαστικού προγράμματος διεθνώς, καταδεικνύουν ότι η Αμερική έχει για άλλη μια φορά τμηθεί σε δύο χώρες -την Βορειοανατολική Ακτή με υψηλά ποσοστά εμβολιασμένων πολιτών, και τη Νότια Ηπειρωτική Ζώνη όπου η παράλογη αλλά επίμονη αντίσταση αρκετών στον εμβολιασμό προεικάζει ένα δεινό χειμώνα για εκατομμύρια πολίτες. 

Ας φροντίσουμε να μην δημιουργηθεί και στη χώρα μας ένα χάσμα μεταξύ εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων πολιτών, από το οποίο τελικά μόνος νικητής θα αναδειχθεί ο ίδιος ο ιός.