Λευκορωσία: Η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης

Μυστικοί πράκτορες που πραγματοποιούν κρατική αεροπειρατεία σε ευρωπαϊκό εναέριο χώρο, ένα δήθεν τηλεφώνημα για βόμβα στο γραφείο του Λευκορώσου προέδρου από τη Χαμάς, ένα μαχητικό λευκορωσικό αεροσκάφος που υποχρεώνει την πτήση επιβατικού αεροσκάφους ευρωπαϊκής εταιρείας από μία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα σε μία άλλη να αλλάξει πορεία οδηγώντας το σε αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ. Η πτήση είχε ξεκινήσει από την Αθήνα. Ο 26χρόνος Λευκορώσος αντικαθεστωτικός δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς, η σύλληψη-απαγωγή του οποίου ήταν στόχος αυτής της πρωτοφανούς επιχείρησης, είχε έρθει για να καλύψει δημοσιογραφικά τη συμμετοχή στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών της εξόριστης στη Λιθουανία ηγέτιδας της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, Σβλετάνα Τιχανούσκαγια, καλεσμένης του έλληνα υπουργού Εξωτερικών, και αναχώρησε τρεις μέρες μετά από εκείνη με τη μοιραία πτήση.

Γίνονται αυτά τα πράγματα στην πραγματική ζωή; Ναι, γίνονται. Όπως γίνεται να μένει ένας μη δημοκρατικά εκλεγμένος Πρόεδρος στην εξουσία επί 26 χρόνια, αποκαλούμενος και ο «τελευταίος δικτάτορας» της Ευρώπης. «Οι πολίτες που ζουν σε δημοκρατικές χώρες δεν μπορούν καν να φανταστούν τι μπορεί να συμβαίνει στο κέντρο της Ευρώπης. Δεν μπορούν να διανοηθούν ότι άνθρωποι ταπεινώνονται σωματικά, αλλά και ηθικά στις φυλακές. Θα πρέπει να ενημερώνουμε όχι μόνο σε κυβερνητικό επίπεδο, αλλά και τους απλούς πολίτες». Διαβάζω μία από τις συνεντεύξεις που έδωσε η Τιχανούσκαγια πριν λίγες μέρες στην Αθήνα και η δραματική της έκκληση παίρνει τώρα άλλες διαστάσεις. Επισκέφθηκε τη χώρα μας για να κερδίσει το ενδιαφέρον μας και την προσοχή μας και το καθεστώς της απάντησε με τον πιο εξωφρενικό τρόπο. Μια ωμή επίδειξη δύναμης απέναντι στους γενναίους αυτούς ανθρώπους που σηκώνουν στους ώμους τους τις ελπίδες και τις αγωνίες ενός ολόκληρου λαού, ότι δεν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθεροι στην Ευρώπη και να «προπαγανδίζουν» τη δημοκρατία(!)

Οι περισσότεροι από εμάς, είναι αλήθεια, αγνοούμε τι συμβαίνει στη Λευκορωσία. Κι αν τον προηγούμενο Αύγουστο και όλο το φθινόπωρο που μας πέρασε τα φώτα ήταν στραμμένα στις μαζικές διαδηλώσεις, με έντονη την παρουσία των γυναικών, που έλαβαν χώρα ως αντίδραση στην παρωδία εκλογών που οργάνωσε ο Λουκασένκο, μετά τους ξεχάσαμε. Τώρα μας ζητούν την προσοχή μας και οφείλουμε να τους τη δώσουμε, σαν μια ελάχιστη αλληλεγγύη. Ας θυμηθούμε λίγο τα γεγονότα.

Ο Λουκασένκο επιχείρησε να κατέβει στις εκλογές της 9ης Αυγούστου ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο, αφού ο Σεργκέι Τιχανόφσκι και οι δύο σημαντικότεροι επικεφαλής της αντιπολίτευσης φυλακίστηκαν λίγες μήνες πριν τις εκλογές. Το καθεστώς δεν περίμενε ότι τη θέση του ηγέτη της αντιπολίτευσης θα μπορούσε να αναλάβει η 38χρονη σύζυγος του, μία μητέρα δύο παιδιών, που μαζί με δύο ακόμα γυναίκες θα συσπείρωναν τον λαό των Λευκορώσων εναντίον του δικτάτορα. Η Τιχανούσκαγια περιγράφει πώς στην προεκλογική εκστρατεία χρειαζόταν να παλεύει καθημερινά με τον φόβο της, όπως και όλοι όσοι πήγαιναν στις συγκεντρώσεις. Η νίκη θα ήταν δική τους χωρίς την απροκάλυπτη νοθεία των εκλογικών αποτελεσμάτων. Ήταν μάλιστα τέτοιας έκτασης (έδωσε 80% στον Λουκασένκο) που, μαζί με την περιπαικτική στάση των κυβερνώντων απέναντι στα θύματα της πανδημίας, έκαναν τον κόσμο να βγει στους δρόμους διαδηλώνοντας ειρηνικά, ζητώντας την παραίτησή του. Ακολούθησε άγρια καταστολή, χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν, η Τιχανούσκαγια διέφυγε στο εξωτερικό, οι εικόνες που έφταναν ήταν αποκαρδιωτικές, ή και ελπιδοφόρες, καθώς οι πολίτες της Λευκορωσίας φαίνονταν αποφασισμένοι να αντισταθούν. Παρά τη διεθνή κατακραυγή ο Λουκασένκο ορκίστηκε πρόεδρος και όλοι εμείς, ο έξω κόσμος, σταδιακά σταματήσαμε να ενημερωνόμαστε για το τι συμβαίνει στη χώρα τους. Χρειάστηκε να έρθει η Τιχανούσκαγια να μας τα πει αυτοπροσώπως, αλλά και μια κρατική αεροπειρατεία για να την ακούσουμε.
 
Άγρια καταστολή και λογοκρισία. «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει στη Λευκορωσία. Από τον Αύγουστο 25.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί και κρατηθεί από τις αρχές. Σήμερα, παρά το γεγονός, ότι δεν γίνονται διαδηλώσεις τουλάχιστον 1.000 άνθρωποι συλλαμβάνονται κάθε μήνα για προληπτικούς λόγους. Η πλειοψηφία των πολιτών είναι στο στόχαστρο: δημοσιογράφοι, φοιτητές, εργάτες, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, όλα τα κοινωνικά στρώματα που με κάποιο τρόπο αντιστέκονται έναντι του καθεστώτος, αλλά και της βίας που έχει επιδείξει μετά τις εκλογές. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν πάνω από 3,000 εκκρεμείς ποινικές υποθέσεις και τουλάχιστον 374 αναγνωρισμένοι ως πολιτικοί κρατούμενοι, με τον αριθμό να αυξάνεται κάθε μέρα».

Η κατάσταση στη Λευκορωσία είναι τραγική, αλλά η πραγματική εικόνα δεν φτάνει στον υπόλοιπο κόσμο, για το πόσα είναι τα θύματα, πόσες χιλιάδες είναι στη φυλακή. Οι Λευκορώσοι είναι σε απόγνωση, αισθάνονται ότι δεν υπάρχει κανείς στο εξωτερικό που να τους στηρίζει. Όλα τα ανεξάρτητα δημοσιογραφικά μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει με φυλακίσεις και τρομοκρατία στους δημοσιογράφους τους. Ο Ρομάν Προτάσεβιτς ήταν αρχισυντάκτης του καναλιού NEXTA της εφαρμογής Telegram, ενός από τα τελευταία αντιπολιτευτικά μέσα σε μια χώρα που οι πολίτες δεν είχαν καν πρόσβαση στο ίντερνετ. Διαβάζω πως το Νexta ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών, καταγγελίας της βίας και της νοθείας, και ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο ενημέρωσης και συσπείρωσης πριν και μετά τις αμφιλεγόμενες εκλογές. Ο Προτάσεβιτς αντιμετωπίζει βαριές διώξεις ως ένας εκ των διοργανωτών των μαζικών διαδηλώσεων κατά του προέδρου Λουκασένκο, κάτι που φέρεται να ομολογεί από κάποιο κρατητήριο του Μινσκ, υπό προφανή πίεση και εκβιασμό, σε βίντεο που δημοσίευσαν οι λευκορωσικές αρχές. Από τη γειτονική Λιθουανία, η ηγέτιδα της λευκορωσικής αντιπολίτευσης καταδικάζει τη σύλληψή του προειδοποιώντας πως ο νεαρός δημοσιογράφος απειλείται με εκτέλεση.

Τα φώτα, λοιπόν, και πάλι στραμμένα στη Λευκορωσία. Το νιώθω σαν μια ελάχιστη ηθική υποχρέωσή μας, τουλάχιστον, να ενημερωθούμε. Διαβάζω το άρθρο του Άγη Παπαγεωργίου «Λευκορωσία, μια χώρα που δεν υπήρξε ποτέ ελεύθερη» στην Athens Voice, που εξηγεί πώς αυτή η πρώην σοβιετική δημοκρατία είχε ένα δικό της πονεμένο δρόμο, ξεχωριστό από των υπολοίπων, και σε βοηθάει να καταλάβεις τόσο τη φυσιογνωμία του καθεστώτος όσο και την εμπλοκή της Ρωσίας. Διαβάζω επίσης το εξαιρετικό και πολύ αποκαλυπτικό ρεπορτάζ «Λευκορωσία: Μια ιστορία για το τέλος του φόβου» της Κατερίνας Οικονομάκου στο Inside story τον Οκτώβριο του 2020, με τις μαρτυρίες 11 γυναικών, 21-59 ετών, που έζησαν τα γεγονότα του Αυγούστου από κοντά, είδαν τους δικούς τους ανθρώπους να κακοποιούνται, τους φίλους τους να συλλαμβάνονται, κάποιες βρέθηκαν οι ίδιες σε ένα κελί. Τι σήμαιναν οι διαμαρτυρίες, πώς έγιναν τα γεγονότα, τι φοβούνται και τι ελπίζουν οι πολίτες μιας χώρας όχι και πολύ μακριά μας, και πάντως σε ευρωπαϊκό έδαφος; «Φαντάσου τη Λευκορωσία σαν μια οικογένεια που υποφέρει από έναν βάναυσο, κακοποιητικό πατέρα. Σε αυτή τη χώρα είμαστε όλοι θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Κάθε λίγα χρόνια κάναμε μια απόπειρα να γλιτώσουμε, ζητούσαμε βοήθεια, αλλά δεν βρίσκαμε υποστήριξη πουθενά. Είναι η πρώτη φορά που ακουγόμαστε, που τα ξένα μέσα ζητούν να ακούσουν τις φωνές μας».

Και διαβάζω όσα είπε στην Αλεξάνδρα Βουδούρη, «Είμαι η φωνή αντίστασης των Λευκορώσων στο εξωτερικό – Δεν θα τα παρατήσουμε!» στον 9,84 η ίδια η Τιχανούσκαγια, κατά την επικίνδυνη, όπως αποδείχθηκε, για την προσωπική τους ασφάλεια επίσκεψη στη χώρα μας.

Ο αγώνας αυτών των ανθρώπων είναι διαρκής, οι αγαπημένοι τους είναι στη φυλακή και η χώρα τους όμηρος μιας συνεχούς κακοποίησης. «Αναζητούμε και άλλους τρόπους να βγούμε από αυτή την κατάσταση, μέσω διαπραγματεύσεων. Το καθεστώς, ωστόσο, αντιστέκεται, γιατί φυσικά δεν θέλει να χάσει την εξουσία. Ο Λουκασένκο είναι ένας δικτάτορας και θα αισθανόταν ντροπή να χάσει έτσι τη δύναμή του, όμως πρέπει να ασκήσουμε πίεση με κάθε τρόπο». Πώς θα αντιδράσει η ΕΕ απέναντι σε μια τόσο απροκάλυπτα εχθρική ενέργεια; Οι αναλυτές πιστεύουν πως ο μόνος τρόπος να γίνει κάτι θα είναι μέσα από διεθνή μεσολάβηση. Θα μπορούσε όλο αυτό να λειτουργήσει ως καταλύτης; Δεν έχω ιδέα, η κατάσταση είναι σύνθετη, με γεωπολιτικές παραμέτρους και ισορροπίες. Αυτό που εύχεται κανείς, και που περιμένει, είναι η Ευρώπη να μη μείνει αμέτοχη απέναντι σε μία συνεχή, βίαιη εκτροπή της δημοκρατίας εντός των ορίων της.