10 χρόνια Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης

Στις 11 Μαΐου συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι μια ιστορική σύμβαση καθώς αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο, το οποίο ορίζει τις μορφές βίας κατά των γυναικών και παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψή της, την προστασία των θυμάτων αλλά και την τιμωρία των δραστών. Η Σύμβαση καθιστά σαφές ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί καταπάτηση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ωστόσο, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν αγνοεί ότι άνδρες και αγόρια μπορούν επίσης να είναι θύματα βίας. Επικεντρώνεται όμως, στις γυναίκες και στα κορίτσια καθώς είναι εκείνες που κατά βάση είναι τα θύματα βίας και απαιτούνται στοχευμένες λύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της βίας ως φαινόμενο βάση του φύλου. Γιατί η βία λόγω φύλου είναι συνυφασμένη με τη μακραίωνη, άνιση κατανομή ρόλων και εξουσιών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Παρά τη de jure κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών, οι κοινωνίες μας αρνούνται έναν de facto σεβασμό και ιδιαίτερα στο θέμα της βίας κατά γυναικών και κοριτσιών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε καμία χώρα στον κόσμο δεν έχει πλήρως γεφυρωθεί το χάσμα των φύλων.

Η Ελλάδα επικύρωσε τη σύμβαση το 2018 με το νόμο 4531. Η προετοιμασία για την επικύρωση της σύμβασης ήταν μια μακροχρόνια και απαιτητική διαδικασία η οποία απαιτούσε τη συμμετοχή πολλών παραγόντων και φορέων αλλά και συνάμα την υιοθέτηση μιας σειράς από νομοθετήματα και μέτρα προκειμένου να εναρμονισθεί το εσωτερικό μας δίκαιο με την σύμβαση. Και αυτό διότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης εισάγει νέα αδικήματα όπως ο ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η καταδίωξη-stalking κ.λπ.

Βέβαια, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν βρήκε εντελώς ανοχύρωτη τη χώρα μας απέναντι στο πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών. Ήδη από το 2006 με τον νόμο 3500 για την ενδοοικογενειακή βία ρυθμίζονταν οι σχέσεις όλων των μελών της οικογένειας, αλλά και οι σχέσεις μεταξύ μόνιμων συντρόφων, εκτός γάμου, συμπεριλαμβάνοντας και τα παιδιά τους. Αυστηροποιήθηκε το πλαίσιο των κυρώσεων που αφορούν σε πράξεις εντός του οικογενειακού πλαισίου, όπως η σωματική κακοποίηση και άσκηση ή απειλή άσκησης βίας. Η ενδοοικογενειακή βία πλέον θεωρήθηκε τεκμήριο ισχυρού κλονισμού του γάμου, προϋπόθεση για την έκδοση διαζυγίου. Για πρώτη φορά αναγνωρίσθηκε ως αδίκημα η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός της γυναίκας εντός του οικογενειακού θεσμού.

Στην Ελλάδα έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα και για το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και στον χώρο εργασίας. Ο νομοθέτης έχει δώσει στις γυναίκες σημαντικά «όπλα» για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τα δικαιώματά τους. Ήδη από το 2003, με σχετικό προεδρικό διάταγμα (Π.Δ.105/2003), εάν ένα πρόσωπο ισχυρίζεται ότι υφίσταται σεξουαλική ή άλλη παρενόχληση και επικαλείται γεγονότα ή στοιχεία που υποστηρίζουν τον ισχυρισμό, τότε το βάρος της απόδειξης ότι δεν υπήρξε παραβίαση φέρει ο εγκαλούμενος και όχι η εργαζόμενος/η. Η νομοθεσία προβλέπει ποινές φυλάκισης αλλά και αξιώσεις αποζημίωσης του θύματος. Ακόμη, απαγορεύεται να απολυθεί εργαζόμενος/η που υφίσταται σεξουαλική παρενόχληση, όταν αυτό συνιστά  εκδικητική συμπεριφορά εργοδότη ή στελεχών της επιχείρησης, απέναντι στον/ην καταγγέλλοντα/ουσα. Και, τέλος, διά νόμου ορίζεται ότι αποτελεί υποχρέωση των εργοδοτών να εξασφαλίζουν ότι κανένας εργαζόμενος/η δεν θα δέχεται ανεπιθύμητη, προσβλητική σεξουαλική συμπεριφορά (Άρθρο 26, 3896/2010). Σύντομα στο νομοθετικό μας οπλοστάσιο θα προστεθεί και η κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) που θα συμβάλει και αυτή με τη σειρά της στην προσπάθεια αντιμετώπισης και εξάλειψης της βίας στον εργασιακό χώρο.

Συμπληρωματικά στη νομοθεσία, η πολιτεία τα τελευταία δέκα χρόνια ανέπτυξε ένα εθνικό δίκτυο δομών για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, το οποίο αποτελείται από  Συμβουλευτικά Κέντρα, Ξενώνες ασφαλούς φιλοξενίας θυμάτων βίας και των παιδιών τους και την πανελλαδικής εμβέλειας Γραμμή SOS 15900 άμεσης βοήθειας. Ειδικοί επιστήμονες και εξειδικευμένο προσωπικό προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όλη την επικράτεια προκειμένου να βοηθήσουν τις γυναίκες και τα κορίτσια που έχουν υποστεί την οποιαδήποτε μορφή βίας.

Η σημασία της  Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης έγκειται στο γεγονός ότι ενισχύει το θεσμικό πλαίσιο της χώρας μας για την πρόληψη του φαινομένου, την προστασία των θυμάτων και την ποινική δίωξη των δραστών. Ταυτόχρονα όμως και η χώρα μας θα υπόκειται σε παρακολούθηση προκειμένου να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προς την υλοποίηση της Σύμβασης και την προστασία των γυναικών στην Ελλάδα.

Νομίζω ότι οι γυναίκες θα πρέπει πλέον να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση ώστε να υποστηρίξουν τα δικαιώματά τους, να αξιώσουν το σεβασμό και την ίση μεταχείριση σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας τους και της ζωής τους. Μόνον με το θάρρος της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους ως ισότιμου πολίτη και μέλους της κοινωνίας αλλά και του θάρρους της καταγγελίας περιστατικών βίας, σταδιακά θα αλλάξουν κάποια στιγμή και οι νοοτροπίες.