«Άργος»: Ολιστική και πραγματική φροντίδα για τα ζώα συντροφιάς

Είμαστε οι Έλληνες φιλόζωοι; Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι σχεδόν ένα στα δύο νοικοκυριά έχουν τουλάχιστον ένα ζώο συντροφιάς, η απάντηση θα ήταν καταφατική. Δυστυχώς, υπάρχει και η άλλη –η απεχθής– όψη του νομίσματος που δεν μας τιμά καθόλου ως κοινωνία και ως χώρα: η Ελλάδα έχει έναν από τους μεγαλύτερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση πληθυσμούς αδέσποτων ζώων στις πόλεις και στην περιφέρεια, περί τα 3.000.000 υπολογίζουν τον αριθμό τους οι φιλοζωικές οργανώσεις! Τη ντροπιαστική εικόνα συμπληρώνουν τα δεκάδες ιδιωτικά και δημοτικά κυνοκομεία και τα κατ’ ευφημισμόν καταφύγια όπου συνωστίζονται υπό άθλιες συνθήκες χιλιάδες τετράποδα. Αλλά και η κακοποίηση –ενεργητική ή παθητική– που υφίστανται έως και 900.000 ζώα συντροφιάς κάθε χρόνο, σύμφωνα μάλιστα με μέτριους υπολογισμούς. Να προσθέσουμε στο προβληματικό τοπίο παρωχημένες αλλά και σωστές πλην όμως ανεφάρμοστες διατάξεις που αφήνουν ατιμώρητη την αναλγησία απέναντι στα ζώα και επιτρέπουν την εμπορική εκμετάλλευσή τους.

Σε ό,τι αφορά τον βασανισμό των ζώων, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης, από τον περασμένο Νοέμβριο, το αδίκημα μετατράπηκε σε κακούργημα με προβλεπόμενη ποινή 10ετούς κάθειρξης, βαριά χρηματικά πρόστιμα έως 50.000 ευρώ ανά ζώο και περιστατικό. Και είναι αξιέπαινο ότι η σχετική ρύθμιση ψηφίστηκε από το σύνολο των κομμάτων που συμμερίστηκαν την απολύτως σωστή ρήση «μέχρι να σταματήσουμε να κάνουμε κακό στα ζώα, είμαστε ακόμα απολίτιστοι».

Ωστόσο, είναι προφανές ότι η αυστηροποίηση της τιμωρίας όσων κακοποιούν ζώα δεν αρκεί για να λυθεί το πρόβλημα. Χρειάζεται, ασφαλώς, αλλαγή νοοτροπίας από τους πολίτες, όμως πρωτίστως απαιτείται η πολιτική βούληση να εφαρμοστούν, να εναρμονιστούν και να συμπληρωθούν οι διατάξεις των δύο φιλοζωικών νόμων του 2012 και του 2014. Ήταν, άλλωστε, προεκλογική δέσμευση προσωπικά του πρωθυπουργού που τώρα –και αυτή– γίνεται πράξη.

Με το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που τέθηκε σε διαβούλευση –προϊόν εκτενούς προεργασίας, σε συνεννόηση με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και με ανθρώπους της «πρώτης γραμμής» στα θέματα φιλοζωίας– επιχειρείται πρώτη φορά στη χώρα μας η ολιστική φροντίδα των ζώων συντροφιάς. Το προτεινόμενο νομοθέτημα διαπνέεται από ριζικά διαφορετική φιλοσοφία ως προς τη διαχείρισή τους, στοχεύει και δημιουργεί το πλαίσιο για την ευζωία και την προστασία τους μέσα από την αποτελεσματικότερη συνεργασία κράτους, τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστημόνων και φιλοζωικών οργανώσεων.

Πρώτα-πρώτα κατοχυρώνονται ρητά οι 5 διεθνώς αναγνωρισμένες ελευθερίες των ζώων. Δημιουργείται το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς (ΕΜΖΣ), ένα νέο πλήρες πληροφοριακό σύστημα που απαρτίζεται από 6 πολύ σημαντικά επιμέρους Μητρώα, Καταγραφής και Παρακολούθησης Ζώων Συντροφιάς, Φιλοζωικών Σωματείων, Καταφυγίων και για πρώτη φορά το Μητρώο Επαγγελματιών Εκτροφέων, αποκλείοντας έτσι τους επιτήδειους που κάνουν παράνομο εμπόριο ζώων συντροφιάς.

Ίσως το πιο σημαντικό μητρώο του πληροφοριακού συστήματος είναι η Πανελλήνια Πλατφόρμα Υιοθεσίας Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς. Θα διευκολύνει τη διαδικασία υιοθεσίας ενός τετράποδου από ένα νόμιμο καταφύγιο και χωρίς οποιαδήποτε αντίτιμο. Η άλλη πολύ χρήσιμη πλατφόρμα έχει να κάνει με την εθελοντική αιμοδοσία ζώων συντροφιάς, μια υπαρκτή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη ανάγκη.

Κομβικό ρόλο στη διαχείριση του προγράμματος εξακολουθούν να έχουν οι Δήμοι της χώρας και γι’ αυτόν τον λόγο η αρμοδιότητα της εποπτείας και του ελέγχου μεταφέρεται στο Υπουργείο Εσωτερικών. Θέματα που αφορούν στην υγεία τους και στην προστασία της δημόσιας υγείας από τις ζωονόσους παραμένουν στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Εφεξής, όμως, οι Δήμοι υποχρεώνονται να εκπονούν πλήρες επιχειρησιακό σχέδιο για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, από την παροχή κτηνιατρικής περίθαλψης μέχρι την υιοθεσία τους, την καταγραφή, σήμανση και στείρωση όλων των αδέσποτων ζώων που βρίσκονται στα όριά τους, δίνοντας μάλιστα –άλλη μια καινοτομία του νομοσχεδίου– κίνητρα για τη στείρωση, τα οποία μπορούν να είναι μείωση οικιακών δημοτικών τελών για τους συνεπείς ιδιοκτήτες ζώων αλλά και παροχή voucher σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

Στην εύλογη απορία πολλών «γιατί Δήμοι που απέτυχαν κατά το παρελθόν στη διαχείριση του προβλήματος, να είναι τώρα συνεπείς στις υποχρεώσεις τους» απαντάμε πως τώρα πλέον μπορούν, γιατί το επιβάλλει το παρόν σχέδιο νόμου. Εξασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους, διευκολύνει τη δημιουργία νέων σύγχρονων υποδομών και εξορθολογίζει τις διαδικασίες ώστε κανένας δήμος να μην έχει δικαιολογία για να εφαρμόσει μια ολοκληρωμένη πολιτική για τα ζώα συντροφιάς.

Παράλληλα, για πρώτη φορά εισάγονται δείκτες απόδοσης, οι οποίοι θα είναι δημόσια αναρτημένοι ώστε να υπάρχει η απαραίτητη λογοδοσία για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος αλλά και της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Επιπλέον, για πρώτη φορά το Υπουργείο Εσωτερικών μπορεί να επιβάλλει σοβαρές (και χρηματικές) ποινές σε όσους δήμους δεν εφαρμόζουν αποτελεσματική διαχείριση των ζώων συντροφιάς.

Υπήρξαν φιλοζωικές φωνές που αναρωτήθηκαν γιατί πρέπει να στειρώνονται τα δεσποζόμενα ζώα, για παράδειγμα σκύλοι που διαβιούν σε ελεγχόμενο χώρο. Έχει διαπιστωθεί ότι ένας μεγάλος αριθμός αδέσποτων ζώων προέρχεται από (κυρίως) ανεπιθύμητες γέννες δεσποζόμενων ζώων. Είναι επομένως υποχρέωση του ιδιοκτήτη - κηδεμόνα τους και δείγμα κοινωνικής υπευθυνότητας να μεριμνά για την σήμανση και τη στείρωσή τους. Ωστόσο, το νομοσχέδιο προβλέπει μια διετή μεταβατική περίοδο για την έναρξη της υποχρεωτικής στείρωσης των δεσποζόμενων ζώων προκειμένου να προηγηθεί και να ολοκληρωθεί το σύνολο των στειρώσεων των αδέσποτων.

Σημαντικό ρόλο για την επιτυχία του νέου προγράμματος θα έχουν οι εγγεγραμμένες στο αντίστοιχο μητρώο φιλοζωικές οργανώσεις και οι φιλόζωοι. Μπορούν να συνεργάζονται με τους Δήμους και να στειρώνουν αδέσποτα ζώα σε συμβεβλημένους με τον δήμο κτηνιάτρους, χωρίς οικονομική επιβάρυνση ή σε κτηνιάτρους της επιλογής τους καλύπτοντας, όμως, το κόστος.

Καινοτομία συνιστά ο θεσμός της αναδοχής. Αν ένας φιλόζωος βρει στον δρόμο αδέσποτο ζώο (π.χ. μια γάτα) μπορεί να το κρατήσει προσωρινά ως ανάδοχος αφού ενημερώσει προηγουμένως το ΕΜΖΣ μέσω του Δήμου του ή της φιλοζωικής ή του συμβεβλημένου με αυτούς κτηνιάτρου.

Το φιλοζωικό πνεύμα του νέου πλαισίου επιβεβαιώνεται από τις πρόνοιες στην περίπτωση της κακοποίησης ζώων. Αναφέρονται αναλυτικά χαρακτηριστικές περιπτώσεις ενεργητικής βάρβαρης συμπεριφοράς εις βάρος τους προς αποφυγή κάθε αμφιβολίας.

Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε φαινόμενα κακοποίησης ζώων δεν εξαντλείται στην αυστηροποίηση των κυρώσεων. Εισαγάγουμε μία ακόμη δικλείδα ασφαλείας, το Μητρώο παραβατών, προκειμένου να κρατήσουμε μακριά από τα ζώα ανθρώπους αποδεδειγμένα επικίνδυνους. Όποιος έχει καταδικαστεί από τη δικαιοσύνη για κακοποίηση ζώου συντροφιάς δεν μπορεί να οριστεί ως ιδιοκτήτης ή ανάδοχος ζώου συντροφιάς για χρονικό διάστημα τουλάχιστον δέκα χρόνων, ούτε να απασχολείται, εθελοντικά ή με αμοιβή, σε αντικείμενο σχετικό με ζώα.

Οι καινοτομίες του νομοσχεδίου δεν τελειώνουν σε όσες προανέφερα: Προβλέπεται ένα νέος θεματικός κύκλος στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος ασχολείται με τα δικαιώματα των ζώων (και φυσικά με τα ζώα συντροφιάς), θα υπάρξει εκπαίδευση των σωμάτων ασφαλείας σχετικά με τη φιλοζωία και την ευζωία των ζώων, ειδική γραμμή υποδοχής καταγγελιών για κακοποίηση ζώων, λειτουργία κοιμητηρίων και νεκροταφείων σκύλων και από τους δήμους.

Στο νέο πρόγραμμα για την ενίσχυση της κουλτούρας φιλοζωίας στη χώρα μας και τη βελτίωση της ευζωίας των ζώων δώσαμε το συμβολικό όνομα «Άργος», που από τα χρόνια της ομηρικής Οδύσσειας αποτελεί συνώνυμο του στενού δεσμού, της φιλίας ανθρώπου και κατοικίδιου. Η ιστορία του πολιτισμού συνδέεται αδιάσπαστα με τα ζώα και με την εξημέρωσή τους, σε τέτοιο βαθμό που θα ήταν αδύνατη η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τις πρωτόγονες συνθήκες και η σημερινή εξέλιξη των κοινωνιών. Κάτι που δυστυχώς πολλοί ξεχνούν, αγνοούν ή παραβλέπουν.

Η διαχείριση των ζώων συντροφιάς μας αφορά όλους. Δεν είναι μόνο υγειονομικό ζήτημα, αλλά δείκτης πολιτισμού. Ο σεβασμός που δείχνουμε σε κάθε μορφή ζωής είναι μέτρο ωριμότητας, πνευματικής καλλιέργειας και ποιότητας μιας χώρας. Και η Ελλάδα θέλει και μπορεί να μην υστερήσει σε αυτόν τον τομέα.