Όντως ξέρετε τι είναι σωστό και για τις πατέντες των εμβολίων;

Κάπως ζηλεύω τους συμπολίτες που, χωρίς να έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο, έχουν σαφή και ξεκάθαρη άποψη και στο ζήτημα της απελευθέρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων για τα εμβόλια. Πρέπει να είναι πολύ ωραίο και πολύ ξεκούραστο να είσαι σίγουρος για πράγματα για τα οποία δεν έχεις ιδέα και να επιχειρηματολογείς χωρίς στοιχεία μόνο και μόνο επειδή σου ταιριάζει ψυχολογικά η μια ή η άλλη άποψη.

Γιατί κατά τα άλλα το ζήτημα είναι μάλλον μπερδεμένο.

Θέλω να πω πως διαβάζω και ακούω ανθρώπους που είναι εντελώς αντίθετοι με την απελευθέρωση της πατέντας και το βασικό τους επιχείρημα μοιάζει πολύ λογικό: Οι εταιρείες πρέπει να έχουν κίνητρο για την έρευνα, την καινοτομία (και το ρίσκο που η καινοτομία έχει). Στο κάτω-κάτω χωρίς το κίνητρο αυτό δεν είχαμε εμβόλιο μέσα σε έναν χρόνο από το ξέσπασμα της πανδημίας. Και με δεδομένο ότι θα έχει μεταλλάξεις και ότι δεν θα είναι η τελευταία που θα χτυπήσει την ανθρωπότητα, καλό είναι να μη δημιουργήσουμε συνθήκες οι οποίες θα κάνουν τις εταιρείες διστακτικές στις επενδύσεις για έρευνα και καινοτομία (και στο ρίσκο που η καινοτομία έχει) στην επόμενη πανδημία.

Το ίδιο λογικό μοιάζει και το βασικό επιχείρημα όσων είναι υπέρ της απελευθέρωσης: Επειδή ο ιός μπορεί να μεταλλαχθεί με τρόπο που θα κάνει την αντιμετώπισή του ακόμα πιο δύσκολη, είναι απολύτως απαραίτητο ακόμα και για εμάς τους κατοίκους των χωρών που έχουν πρόσβαση σε εμβόλια, ο ιός να αντιμετωπιστεί το ίδιο αποτελεσματικά σε όλο τον πλανήτη. Γι’ αυτό έχουμε απόλυτη ανάγκη όσο το δυνατόν περισσότερα εμβόλια, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα κι αυτή η ανάγκη μπορεί να ικανοποιηθεί αν στην παρασκευή των εμβολίων εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότερες εταιρείες. Για να γίνει αυτό η απελευθέρωση των πνευματικών δικαιωμάτων είναι μονόδρομος.

Το μόνο κακό με τους περισσότερους από τους ανθρώπους που έχουν αυτά επιχειρήματα που μοιάζουν λογικά είναι ότι δεν τα συνοδεύουν με στοιχεία. Κι όταν λέω στοιχεία εννοώ τα μόνα στοιχεία που μπορούμε κάπως να εμπιστευθούμε: τους αριθμούς.

Ας πούμε, ποιες θα είναι οι οικονομικές απώλειες που θα έχουν οι εταιρείες που θα απελευθερώσουν τις πατέντες τους. Τι ποσοστό των κερδών τους αντιστοιχεί στις απώλειες αυτές; Πόση ενίσχυση έχουν λάβει κράτη και διεθνείς οργανισμούς στην προσπάθεια να ανακαλύψουν και να παρασκευάσουν το εμβόλιο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα; Ποια είναι η παραγωγική δυνατότητα σε εμβόλια με απελευθέρωση και χωρίς απελευθέρωση της πατέντας; Αν δεν απελευθερωθούν τα πνευματικά δικαιώματα θα μπορέσουν οι εταιρείες που παρασκευάζουν τα εμβόλια να καλύψουν τις ανάγκες τις παγκόσμιας αγοράς στο μέλλον όταν θα έχουν αναπτύξει πλήρως τις γραμμές παραγωγής τους; Εκτός από την πατέντα τι άλλο χρειάζεται για την παρασκευή των εμβολίων;  Τι είδους εγκαταστάσεις χρειάζονται και τι εξειδικευμένο προσωπικό; Πόσες τέτοιες εγκαταστάσεις υπάρχουν τώρα και πόσος χρόνος χρειάζεται για την εξειδίκευση; Οι πρώτες ύλες παίζουν ρόλο; Γενικά πώς αντιμετωπίζεται και τι κόστος έχει η απόκτηση τεχνογνωσίας (οι περισσότερες φαρμακοβιομηχανίες, ακόμα και αν είχαν την πατέντα, δεν θα μπορούσαν να φτιάξουν εμβόλιο στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις τους με το υπάρχον προσωπικό); Ποιο θα είναι το ποσό των αποζημιώσεων που θα εισπράξουν οι εταιρείες που θα παραχωρήσουν τις πατέντες τους; Τι θα είναι πιο οικονομικό; Οι οργανισμοί και τα ισχυρά κράτη να αγοράζουν τα εμβόλια και να τα δωρίζουν στις πιο φτωχές χώρες (αν η παραγωγή το επιτρέπει) ή να πληρώσουν αποζημιώσεις στις εταιρείες και να χρηματοδοτήσουν τη διαδικασία προσαρμογής των φαρμακοβιομηχανιών που θα έχουν τις πατέντες, αλλά τίποτε άλλο που να τους βοηθά να παρασκευάσουν το εμβόλιο;

Έχω διαβάσει αρκετά άρθρα αλλά σε κανένα δεν έχω δει τα νούμερα που θα πρέπει να συνοδεύουν κάθε επιχείρημα. Έχω ακούσει ωραίες απόψεις είτε για την ανθρωπότητα που πρέπει να γίνει ένα για να σωθεί είτε για τα κίνητρα που χρειάζεται η καινοτομία για να υπάρξει και να μας οδηγεί στον δρόμο της προόδου, αλλά αριθμούς που να συνοδεύουν τις απόψεις δεν είδα.

Φίλες, φίλοι και οι υπόλοιποι, ο δημόσιος διάλογος (εννοώ των άρθρων και όχι των τσιτάτων στα μέσα κοινωνικής εκτόνωσης) για τις πατέντες μού φαίνεται φοβερά ενδιαφέρον κυρίως γιατί δεν υπάρχει καμία πλευρά που να μου φαίνεται λιγότερο λογική από την άλλη. Δυστυχώς όμως και οι δύο μέχρι στιγμής (και καταλαβαίνω ότι ακόμα ίσως είναι νωρίς) επιχειρηματολογούν φιλολογικά. 

Δεν λέω ότι η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Πού να το ξέρω αυτό; Μπορεί όντως η αλήθεια να είναι κάπου στη μέση, αλλά μπορεί με στοιχεία να αποδειχθεί ότι η μία από τις δύο απόψεις είναι πιο λάθος και από τυφλή πάσα στον τερματοφύλακα. Αυτό που λέω είναι ότι επειδή δεν μας παρουσιάζονται τα στοιχεία, είναι μάλλον επιπόλαιο να υπερασπιστούμε την μια ή την άλλη άποψη ή κάποια ενδιάμεσή τους. Και το καλό είναι ότι δεν χρειάζεται κιόλας. Το θέμα έτσι κι αλλιώς μας ξεπερνάει και καλό είναι να μην κάνουμε σαν την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση που τσακώνονται ποιος είχε πρώτος την ιδέα για τις πατέντες, τσακωμός που μου θυμίζει κάτι που είχα πάθει πριν πολλά χρόνια όταν με έναν φίλο βλέπαμε ένα ματς της Μπαρτσελόνα και τσακωνόμασταν για το ποιος είχε πρώτος την ιδέα για μια αλλαγή που έκανε ο Γκουαρδιόλα. Και μπράβο μας.