Μπάιντεν: 100 μέρες επιτυχίας παρά τη διχαστική κληρονομιά Τραμπ

Σήμερα ο Τζο Μπάιντεν κλείνει τις πρώτες του εκατό μέρες στην Προεδρία των ΗΠΑ. Από το 1933 όταν ο Φράνκλιν Ρούζβελτ εξηγούσε τι σκόπευε να κάνει στις πρώτες εκατό μέρες της θητείας του ώστε να μειώσει την ανεργία που ακολούθησε το κραχ του 1929, οι πρώτες εκατό μέρες οποιουδήποτε Προέδρου αποτελούν την ιδανικότερη ευκαιρία για έναν πρώτο απολογισμό του κυβερνητικού έργου. Σχεδόν αθόρυβα, ο Μπάιντεν έφτασε στο πρώτο σημείο ελέγχου της θητείας του και αναπόφευκτα πρέπει να μετρηθεί τόσο απέναντι στους προκατόχους του, όσο –κυρίως– απέναντι στις προεκλογικές του εξαγγελίες.

Ίσως μάλιστα η αξιολόγηση των πρώτων εκατό ημερών του Μπάιντεν να έχει περισσότερο ενδιαφέρον από εκείνες των πρόσφατων συναδέλφων του. Έχοντας στερήσει από τον Ντόναλντ Τραμπ τέσσερα ακόμα χρόνια στον Λευκό Οίκο, προτείνοντας ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο διακυβέρνησης αλλά και κληρονομώντας την πανδημία που είχε θερίσει στις ΗΠΑ από τον Μάρτιο του 2020, ο Μπάιντεν ορκίστηκε Πρόεδρος σε έναν πρωτόγνωρο πολιτικό χρόνο, με τον ευρύτερο διχασμό στην Ουάσιγκτον να δυσκολεύει ακόμα περισσότερο το έργο του από την πρώτη στιγμή.

Τζο Μπάιντεν - ΗΠΑ: Το συμμάζεμα στο εσωτερικό

Ο Δημοκρατικός Πρόεδρος νίκησε στις εκλογές προωθώντας μια ενωτική αλλά ιδιαίτερα φιλόδοξη ατζέντα, ειδικά σε θέματα κοινωνικής πολιτικής. Με το κόμμα του να ελέγχει τόσο το Κογκρέσο όσο και τη Γερουσία μετά τις καθοριστικές νίκες στη Τζόρτζια, ο Μπάιντεν μπορεί να κυβερνήσει σχεδόν ανενόχλητος για τουλάχιστον δύο χρόνια, κάτι που τον έχει βοηθήσει σημαντικά στις πρωτοβουλίες που θα συναντούσαν σίγουρα την πλήρη εναντίωση Ρεπουμπλικάνων – όπως και έγινε.

Αναπόφευκτα, η κύρια πρώτη πρόκληση αφορούσε τη διαχείριση της πανδημίας. Ο Μπάιντεν είχε υποσχεθεί πως μέσα σε εκατό μέρες ο αριθμός των εμβολιασμών θα έφτανε στα εκατό εκατομμύρια· σε μια ιστορική επιτυχία, οι ΗΠΑ μετράνε σήμερα διακόσια τριάντα εκατομμύρια εμβολιασμούς και ενενήντα-έξι εκατομμύρια πλήρως εμβολιασμένους πολίτες – που αντιστοιχούν περίπου στο 29% του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, πέτυχε την επικύρωση του σχεδίου οικονομικής αντιμετώπισης του Covid-19 ύψους 1.9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο δεν υπερψήφισε ούτε ένας Ρεπουμπλικάνος βουλευτής, ενώ τέλος, νομοθέτησε την υποχρεωτική χρήση μάσκας στη χώρα, ένα ενδεχόμενο που είχε αποκλείσει πλήρως η προηγούμενη κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα, σήμερα το 65% των Αμερικάνων θεωρεί πως ο Μπάιντεν έχει αντιμετωπίσει εξαιρετικά την πανδημία, 12% πάνω από το ποσοστό εκείνων που τον εμπιστεύονταν προεκλογικά περισσότερο από τον Τραμπ.

Παράλληλα, ο Μπάιντεν είχε πει πως στις πρώτες εκατό μέρες θα προχωρούσε σε μια σειρά από εκτελεστικές εντολές με στόχο το σταδιακό ξήλωμα της κληρονομιάς του προκατόχου του. Η πιο σημειολογική ήταν η επιστροφή στην κλιματική συμφωνία του Παρισιού, ενώ άλλες εντολές αφορούσαν την αντιμετώπιση της φυλετικής ανισότητας, τη βελτίωση της κοινωνικής ασφάλισης, την προστασία των εργατικών δικαιωμάτων και την επιεικέστερη αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά την παράνομη μετανάστευση, ο Μπάιντεν είχε υποσχεθεί να προωθήσει νομοσχέδιο που θα έδινε την ευκαιρία σε περίπου έντεκα εκατομμύρια παράνομους μετανάστες να πάρουν την Αμερικάνικη υπηκοότητα· το κατάφερε και αυτό, όμως μόλις με το 40% των ψηφοφόρων να συμφωνούν με τη μεταναστευτική του πολιτική.

Συνοπτικά, οι πρώτες εκατό μέρες του Μπάιντεν κρίνονται επιτυχημένες – και συνεπείς με τις περισσότερες προεκλογικές του θέσεις. Η μόνη ουσιαστική υπόσχεση που δεν τήρησε αφορά την εφαρμογή ενός σχεδίου με στόχο την καλύτερη αστυνόμευση, ειδικά σε θέματα εκπαίδευσης και εσωτερικής αξιολόγησης. Όμως, αυτό δεν αρκεί για να ακυρώσει την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, όπως και τη σημαντική προσπάθεια ενίσχυσης των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων – η οποία θυμίζει σε έναν βαθμό στα οράματα του «New Deal» του Φράνκλιν Ρούζβελτ αλλά και της «Great Society» του Λίντον Τζόνσον, όπου η αύξηση των κοινωνικών παροχών αποτελούσαν τον πρωταρχικό στόχο της εσωτερικής πολιτικής.

Η επιστροφή των ΗΠΑ στο εξωτερικό 

Από την πρώτη μέρα, ο Μπάιντεν έθεσε την επανενεργοποίηση των ΗΠΑ ως τον κύριο άξονα της εξωτερικής του πολιτικής, αφήνοντας στο παρελθόν τον νέο-απομονωτισμό του Τραμπ. Έχοντας υπηρετήσει στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων για δεκαετίες –αλλά και ως Αντιπρόεδρος του Ομπάμα για οκτώ χρόνια– ο Μπάιντεν ορκίστηκε ως ο εμπειρότερος νέος Πρόεδρος σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, ξεπερνώντας ακόμα και τον πατέρα Μπους – ο οποίος είχε υπηρετήσει ως πρέσβης στον ΟΗΕ, μεταξύ πολλών άλλων. Στις πρώτες εκατό μέρες του, ο εβδομήντα-εννιάχρονος Πρόεδρος έχει κινηθεί με εντυπωσιακή αυτοπεποίθηση σε ένα διεθνές περιβάλλον που συνήθισε να κοιτάζει τις ΗΠΑ τόσο επιφυλακτικά –στην καλύτερη– όσο και εχθρικά –στη χειρότερη– προσδίδοντας έναν έντονο σημειολογικό χαρακτήρα στις περισσότερες κινήσεις του. 

Ενδεικτικά, αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τολμώντας αυτό που δεν είχε τολμήσει κανείς προκάτοχος του από φόβο μήπως αποξενώσει την Τουρκία. Πέρα όμως από την ηθική της υπόσταση, η αναγνώριση της Γενοκτονίας αποτελεί ξεκάθαρο μήνυμα προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πως οι μέρες που μπορούσε να πάρει τηλέφωνο τον Τραμπ ώστε να λύσει ο ένας τα χέρια του άλλου έχουν τελειώσει οριστικά, αλλά και πως η προκλητικά αποσταθεροποιητική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν πρόκειται να γίνει ανεκτή. Σε ό,τι αφορά τη Ρωσία, ο Μπάιντεν συγκρούστηκε αρχικά με τον Πούτιν σε επικοινωνιακό επίπεδο – προτείνοντας όμως πριν λίγες μέρες μια συνάντηση κορυφής για το ζήτημα της Ουκρανίας – ενώ απέναντι στην Κίνα ήταν από την αρχή εχθρικός, λέγοντας πως ο Σι Τζινπίνγκ «δεν έχει ούτε ένα δημοκρατικό κόκαλο» μέσα του· συνόψισε, δηλαδή, εξαιρετικά εύστοχα την αλήθεια.

Επίσης, ο Δημοκρατικός Πρόεδρος προχώρησε σε άλλες δύο συμβολικές κινήσεις που υποδεικνύουν το ιδεολογικό υπόβαθρο της εξωτερικής του πολιτικής. Η πρώτη ήταν η συμμετοχή του στην έναρξη του συμβουλίου κορυφής της ΕΕ του Μαρτίου σηματοδοτώντας την επανεκκίνηση της συνεργασίας ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ευρώπη μετά την απότομη ρήξη που έφερε η Προεδρία Τραμπ, ενώ η δεύτερη ήταν η ανακοίνωση πως θα επιστρέψει πίσω όλες τις Αμερικανικές δυνάμεις που βρίσκονται στο Αφγανιστάν μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου του 2021, είκοσι χρόνια ακριβώς μετά την τραγωδία του 2001. 

H αρχική επιτυχία του Τζο Μπάιντεν και η διχασμένη Αμερική

Στη χτεσινή του ομιλία σε Κογκρέσο και Γερουσία, ο Μπάιντεν εμφανίστηκε για άλλη μια φορά τόσο ενωτικός, όσο και φιλόδοξος. Λέγοντας πως η Αμερική είναι «έτοιμη για απογείωση» ανακοίνωσε το σχέδιο του για μια ακόμα οικονομική ενίσχυση ύψους 1.8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που θα στοχεύσει στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και των Αμερικανικών οικογενειών. Επίσης, σημείωσε πως στις πρώτες εκατό μέρες της Προεδρίας του η Αμερικανική οικονομία πρόσθεσε πάνω από 300.000 θέσεις εργασίας – ένα ιστορικό ρεκόρ που ακόμα και αν δε μπορεί να πιστωθεί εξολοκλήρου στον ίδιο, σίγουρα ενισχύει το πολιτικό του κεφάλαιο. Στη συνέχεια τάχθηκε για άλλη μια φορά υπέρ της στήριξης των μεσαίων και χαμηλότερων στρωμάτων, λέγοντας πως «η μεσαία τάξη έχτισε την Αμερική» αντί για τη Wall Street, ανακοινώνοντας παράλληλα την πρόθεση του να αυξήσει τον κατώτατο μισθό στα 15 δολάρια την ώρα. 

Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση αυτών των παροχών, ο Μπάιντεν ξεκαθάρισε πως θα φορολογήσει εισοδήματα άνω των 400.000 δολαρίων καλώντας το πλουσιότερο 1% της χώρας να πληρώσει αυτό που οφείλει. Ποιος να το έλεγε στον Μπέρνι Σάντερς πως θα αντηχούσε ποτέ η ρητορική του στον λόγο ενός Αμερικάνου Προέδρου, και ποιος θα πίστευε πως ο Μπάιντεν θα τολμούσε να προτείνει ένα τόσο μεταρρυθμιστικό μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που φέρνει περισσότερο στο  δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο, παρά στο δόγμα του μικρότερου κράτους που κυριαρχεί στις ΗΠΑ με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – ειδικά από την εποχή του Ρόναλντ Ρήγκαν και μετά. Τέσσερα χρόνια στον Λευκό Οίκο σίγουρα δεν αρκούν για την πρακτική εφαρμογή ενός τόσο φιλόδοξου σχεδίου, όμως ίσως να είναι αρκετά ώστε να διαμορφώσουν μια περισσότερο κοινωνική συνείδηση σε ένα μεγαλύτερο κομμάτι της πολιτικής ζωής των ΗΠΑ.

Τέλος, αν και ο Μπάιντεν δεν εστίασε ιδιαίτερα στην εξωτερική πολιτική στον πρώτο απολογισμό του, επιβεβαίωσε ξανά την ευρύτερη γεωπολιτική και ιδεολογική προσέγγιση της κυβέρνησης του. Συγκεκριμένα, είπε πως δεν θα κλιμακώσει τη σύγκρουση με τη Ρωσία – αλλά και πως οι παράνομες πράξεις του Πούτιν θα έχουν συνέπειες – ξεκαθαρίζοντας για άλλη μια φορά πως Κίνα, Ιράν και Βόρεια Κορέα αποτελούν τις κύριες προκλήσεις στο εξωτερικό. Ο 46ος Πρόεδρος έκλεισε την ομιλία του λέγοντας πως οι Αμερικάνοι μπορούν να καταφέρουν τα πάντα, αρκεί να είναι ενωμένοι.

Όμως, μετά από τις πρώτες εκατό μέρες, μόνο το 58% των Αμερικάνων έχει θετική γνώμη για τον Μπάιντεν, τη στιγμή που στο αντίστοιχο χρονικό σημείο ο Ομπάμα είχε 68%. Η εξήγηση βρίσκεται στον βαθύτερο διχασμό της Αμερικανικής κοινωνίας, καθώς μόλις το 10% των Ρεπουμπλικάνων στηρίζει τον Μπάιντεν, όταν το 2009 το 31% των αντιπάλων του στήριζε τον Ομπάμα· ακόμα χειρότερα, το 70% των Ρεπουμπλικάνων πιστεύει ακόμα πως ο Μπάιντεν έκλεψε τις εκλογές από τον Τραμπ, μια πεποίθηση που εκφράζεται πλήρως από τη μονίμως αρνητική στάση της πλειοψηφίας των Ρεπουμπλικάνων σε Κογκρέσο και Γερουσία. Παρότι ο Μπάιντεν επανάφερε ήδη την αξιοπρέπεια και τη μετριοπαθή αυτοπεποίθηση των περισσότερων Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων προκατόχων του στον Λευκό Οίκο, σχεδόν η μισή Αμερική στέκεται απέναντι του, παραβλέποντας τις επιτυχίες των πρώτων εκατό ημερών και γεμίζοντας τις επόμενες χίλιες τριακόσιες περίπου μέρες της Προεδρίας του παγίδες, εμπόδια και προκλήσεις. Έτσι, ακόμα και αν ο Μπάιντεν έχει δίκιο πως οι Αμερικάνοι μπορούν να καταφέρουν πολλά ενωμένοι, σήμερα φαίνεται πως ο ίδιος θα πρέπει να πετύχει μόνος του.